Co to jest odmrożenie?

Odmrożenie to uraz skóry i tkanki podskórnej spowodowany narażeniem skóry na działanie niskiej temperatury. Niskie temperatury wywołują powstawanie kryształków lodu w tkance, co ogranicza dopływ krwi do tkanki i powoduje jej uszkodzenie. Najczęściej dotknięte odmrożeniem części ciała to palce u rąk i nóg, nos, uszy oraz policzki. Objawy odmrożenia obejmują utratę czucia w dotkniętych miejscach w połączeniu z bladym woskowym przebarwieniem skóry, po którym ostatecznie pojawiają się pęcherze i obrzęk. Jeśli dotknięte odmrożeniem miejsca nie zostaną ogrzane, a kontakt z zimnem będzie nadal trwał to może dojść do odmrożenia tkanek głębszych. Ostatecznie może to doprowadzić do utraty tkanki, czyli usunięcia palców u rąk lub nóg (amputacji).

Ogrzanie (ponowne ogrzanie) odmrożonych miejsc może powodować uciążliwy ból. Obecnie leczenie obejmuje:

- szybkie, ponowne ogrzanie odmrożonego miejsca wodą w wannie z masażem wodnym o temperaturze 37–39°C;

- podanie pacjentowi leków przeciwbólowych takich jak kwas acetylosalicylowy czy ibuprofen;

- jeśli po ponownym ogrzaniu odmrożone miejsce nie powróci do normalnego stanu, należy przewieźć pacjenta do szpitala w celu dalszego leczenia.

W szpitalach można zastosować szereg specjalistycznych metod leczenia, między innymi substancję o nazwie iloprost, która może zwiększyć przepływ krwi do odmrożonych miejsc. Zatem istnieje nadzieja, że iloprost może odwrócić uszkodzenia w odmrożonej tkance.

Jak bardzo aktualne są te dane?

Dane przedstawione w niniejszym przeglądzie obejmują badania opublikowane do 25 lutego 2020 roku.

Co zrobiliśmy?

Poszukiwaliśmy badań, w których porównano leki wpływające na cały organizm, zabiegi medyczne stosowane na skórę (terapie miejscowe), techniki ponownego ogrzewania stosowane w leczeniu odmrożeń, leczenie pozorowane (placebo) lub niestosowanie leczenia. Poszukiwaliśmy badań z randomizacją, w których przydział do grup badanych jest losowy, ponieważ badania te zazwyczaj dostarczają najbardziej wiarygodnych wyników na temat efektów leczenia.

Interesowały nas:

- ryzyko amputacji;

- poważne oraz łagodne niepożądane skutki leczenia (działania niepożądane);

- silny ból, szczególnie po ponownym ogrzaniu;

- długotrwały ból;

- z jaką sprawnością osoby, które doświadczyły odmrożenia, mogły wykonywać codzienne czynności;

- jakość życia osób dotkniętych odmrożeniami;

- liczba osób, które zrezygnowały z leczenia z powodu problemów związanych z terapią;

- okres czasu przez jaki chorzy nie przychodzili do pracy z powodu odmrożeń;

- okres czasu do pełnego powrotu do pracy;

- liczba zgonów.

Co ustaliliśmy?

Znaleziono jedno badanie z randomizacją (RCT) z udziałem 47 osób uratowanych przez ratownictwo górskie w Alpach Francuskich. Wszystkim podano dawkę dwóch leków – kwasu acetylosalicylowego i buflomedylu, a następnie przydzielono do jednej z trzech grup w celu dalszego leczenia.

Pierwsza grupa otrzymała dodatkową dawkę buflomedylu (od czasu przeprowadzenia tego RCT buflomedyl został wycofany z użytku ze względu na działania niepożądane wynikające z jego stosowania).

Druga grupa otrzymała iloprost.

Trzecia grupa otrzymała iloprost oraz substancję, która w sposób naturalny brała udział w rozpadzie skrzeplin (rekombinowany tkankowy aktywator plazminogenu [rtPA, alteplazę]).

Jakie są wyniki przeglądu?

U osób, które otrzymały iloprost lub iloprost w połączeniu z rtPA przeprowadzono mniej amputacji niż u osób, które otrzymały buflomedyl. Różnica między liczbą amputacji u osób, które otrzymały iloprost, a liczbą osób, które otrzymały iloprost w połączeniu z rtPA, była niewielka lub żadna.

W badaniu odnotowano działania niepożądane, jednak nie przypisano ich do różnych metod leczenia. Obejmowały one: uderzenia gorąca, mdłości, kołatanie serca, wymioty. Żaden z uczestników nie wycofał się z badania ze względu na działania niepożądane. Nie odnotowano zgonów.

W tym RCT nie odnotowano danych dotyczących: silnego bólu, długotrwałego bólu, możliwości wykonywania codziennych czynności, jakości życia, długości okresu czasu bez pracy i okresu czasu potrzebnego do pełnego powrotu do pracy.

Konieczne jest przeprowadzenie wysokiej jakości RCT, aby potwierdzić wyniki niniejszego przeglądu i ustalić najlepszy sposób leczenia odmrożeń.

Jak wiarygodne są te dane naukowe?

Ze względu na to, że uwzględniliśmy tylko jedno RCT, które dodatkowo zostało źle zaprojektowane i obejmowało małą grupę uczestników, nasza pewność co do wiarygodności otrzymanych danych jest bardzo niska.