Na czym polega problem?

Szacuje się, że ponad 1,8 miliarda ludzi na świecie spożywa niewystarczającą ilość jodu w swojej diecie, co stanowi ryzyko jego niedoboru. Jod jest niezbędnym składnikiem odżywczym potrzebnym w niewielkich ilościach, aby organizm mógł produkować hormony tarczycy. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca dodawanie jodu do soli, aby zapobiec problemom spowodowanym jego niedoborem. Kobiety w ciąży oraz karmiące piersią potrzebują dodatkowej ilości jodu, co powoduje, że są bardziej narażone na jego niedobór. Mleko matki dostarcza jod niemowlęciu.

Dlaczego jest to ważne?

Produkcja hormonów tarczycy zwiększa się w trakcie ciąży, ponieważ hormony te wytwarzane przez matkę (oraz dziecko w miarę rozwoju ciąży) są niezbędne dla wzrostu i rozwoju płodu oraz do regulacji rozwoju mózgu i układu nerwowego. Tkanka nerwowa zaczyna rozwijać się już w drugim miesiącu ciąży. Przy zbyt małej ilości jodu u kobiet ciężarnych lub niemowląt we wczesnym dzieciństwie uszkodzenia mogą być nieodwracalne. Badania wykazały, że poważny niedobór jodu może hamować prawidłowy rozwój fizyczny dzieci, a także zaszkodzić prawidłowemu rozwojowi psychicznemu, powodując zmniejszenie ilorazu inteligencji. Mniej wiadomo na temat konsekwencji łagodnego lub umiarkowanego niedoboru. Szkodliwy może być również nadmiar jodu wywierając negatywne skutki dla matek i dzieci, na przykład powodując nadczynność tarczycy.

Choć sól jest na ogół głównym źródłem jodu, medyczne grupy ekspertów zalecają, aby kobiety w wielu krajach przyjmowały suplementy jodu w trakcie ciąży i po jej zakończeniu, aby zaspokoić zapotrzebowanie na niego.

Jakie dane naukowe znaleźliśmy?

W trakcie wyszukiwania przeprowadzonego w listopadzie 2016 roku zidentyfikowaliśmy 14 badań z randomizacją oceniających suplementy jodu w postaci tabletek, kapsułek, kropli lub wstrzyknięć przed ciążą, w trakcie lub po ciąży. W przeglądzie uwzględniono wyniki 11 badań z udziałem 2700 kobiet. W 8 badaniach porównywano podawanie jodu z brakiem suplementacji lub placebo, a w 3 oceniano stosowanie jodu z innymi witaminami i minerałami w porównaniu z samymi witaminami i minerałami.

U kobiet otrzymujących suplementy jodu w porównaniu z tymi, które jodu nie otrzymywały, stwierdzono mniejsze ryzyko skutku ubocznego w postaci nadczynności tarczycy (nadmiernej produkcji hormonów tarczycy) po porodzie (3 badania; 543 kobiet), ale częściej obserwowano nudności lub wymioty w czasie ciąży (1 badanie; 76 kobiet). W jednym badaniu (365 kobiet) nie stwierdzono różnicy w liczbie kobiet z nadczynnością tarczycy w okresie ciąży. Suplementacja jodu w okresie ciąży (1 badanie; 365 kobiet) lub po po porodzie (3 badania; 540 kobiet) nie zmieniła istotnie liczby kobiet z niedoczynnością tarczycy (zmniejszona produkcja hormonów tarczycowych). U porównywalnej liczby kobiet stwierdzono zwiększony poziom przeciwciał przeciwtarczycowych w okresie ciąży (1 badanie, 359 kobiet) i po porodzie (3 badania, 397 kobiet). Nie stwierdzono, aby suplementacja jodu u kobiet w porównaniu z brakiem leczenia wpływała wyraźnie na liczbę porodów przedwczesnych (2 badania, 376 kobiet), zgonów w okresie okołoporodowym (2 badania, 457 kobiet), niemowląt urodzonych z niską masą urodzeniową (2 badania , 377 niemowląt), noworodków z niedoczynnością tarczycy (2 badania, 260 dzieci) lub ze zwiększonym stężeniem przeciwciał przeciwtarczycowych (1 badanie, 108 niemowląt).

Jakość danych naukowych była niska lub bardzo niska, głównie dlatego, że poszczególne parametry oceniano w małej liczbie badań i ze względu na ograniczenia w metodyce badań. Większość wyników pochodzi z jednego lub dwóch badań obejmujących niewielką liczbę kobiet. To oznacza, że nie jesteśmy pewni wyników.

Co to oznacza?

Przed podjęciem decyzji o skorzystaniu z jakiejś interwencji należy przeprowadzić bilans potencjalnych korzystnych i niekorzystnych skutków. W tym przeglądzie Cochrane podsumowano dane naukowe, ale ich ilość była zbyt mała, aby wyciągnąć wiążące wnioski dotyczące korzyści i strat rutynowej suplementacji jodu wśród kobiet przed ciążą, w trakcie oraz po ciąży. Ograniczone informacje, które znaleźliśmy sugerują, że suplementacja jodu wiąże się zarówno z korzystnymi, jak i niekorzystnymi skutkami. Dalsze badania będą mogły ocenić efekty i bezpieczeństwo tej interwencji. Przyszłe badania powinny wykorzystywać metodę badań klinicznych z randomizacją (jeżeli będzie to praktyczne i etyczne) oraz oceniać wyniki analizowane w tym przeglądzie.