Wprowadzenie

Trądzik pospolity jest kosztowną i powszechną chorobą skóry, w której dochodzi do zablokowania mieszków włosowych. Trądzik dotyka nawet do 85% nastolatków i młodych dorosłych. W jego leczeniu powszechnie stosuje się miejscowo retinoidy (leczenie na bazie witaminy A) i środki przeciwdrobnoustrojowe (leczenie zabijające mikroorganizmy, takie jak bakterie). Wykorzystywane są również inne leki do stosowania zewnętrznego, ale istnieją wątpliwości, co do ich skuteczności i bezpieczeństwa.

Pytanie badawcze

Celem tego przeglądu Cochrane była ocena wpływu sześciu terapii do stosowania miejscowego (kwasu azelainowego, kwasu salicylowego, nikotynamidu, siarki, cynku i alfa-hydroksykwasu [kwasów organicznych występujących w żywności, czasami nazywanych kwasami owocowymi]) u osób z trądzikiem w porównaniu z substancjami nieaktywnymi (placebo), brakiem leczenia lub innymi metodami leczenia miejscowego. Zebrane dane są aktualne do maja 2019 roku.

Charakterystyka badań

Włączyliśmy 49 badań (3880 zgłoszonych uczestników). Każda z interesujących nas terapii była oceniana w co najmniej jednym badaniu.

Większość uczestników stanowiły kobiety w wieku od 12 do 30 lat, cierpiące na trądzik o nasileniu łagodnym do umiarkowanego. W blisko 60% badań uczestnicy byli leczeni przez okres dłuższy niż osiem tygodni. Czas trwania badań wahał się od trzech miesięcy do trzech lat.

W dziewięciu badaniach odnotowano wsparcie firm farmaceutycznych. Badania przeprowadzono głównie w Europie, Azji i USA, w klinikach, szpitalach, ośrodkach badawczych i na uniwersytetach.

Główne wyniki

Poniższe wyniki mierzono na koniec terapii, które w przypadku wyniku „Ogólna samoocena uczestników w zakresie poprawy trądziku” (ang. Participants' global self-assessment of acne improvement, PGA) były głównie długoterminowe (ponad 8 tygodni), lub w zróżnicowanej perspektywie czasowej, zazwyczaj średnioterminowej (od 5 do 8 tygodni), w przypadku „Całkowitej liczby uczestników, u których wystąpił co najmniej jedno łagodne działanie niepożądane”.

Kwas azelainowy prawdopodobnie wiąże się z niższym PGA w porównaniu z nadtlenkiem benzoilu, ale w porównaniu z tretynoiną różnica jest prawdopodobnie niewielka lub żadna (w przypadku obu dane naukowe są średniej jakości). W przypadku porównania kwasu azelainowego z klindamycyną, różnica w PGA może być niewielka lub żadna (dane naukowe niskiej jakości), nie mamy jednak pewności, czy kwas azelainowy zmniejsza PGA w porównaniu z adapalenem (dane naukowe bardzo niskiej jakości).

W zakresie rezygnacji uczestników z leczenia (z jakiegokolwiek powodu) może nie być różnicy w porównaniu z nadtlenkiem benzoilu, klindamycyną i tretynoiną (wszystkie dane naukowe są niskiej jakości). Nie mamy pewności, czy kwas azelainowy zmniejsza liczbę rezygnacji z leczenia w porównaniu z adapalenem (dane naukowe bardzo niskiej jakości).

Nie mamy pewności, czy kwas azelainowy powoduje ogółem mniejszą liczbę łagodnych działań niepożądanych w porównaniu z adapalenem lub nadtlenkiem benzoilu (dane naukowe bardzo niskiej jakości). Porównując kwas azelainowy z klindamycyną, może nie być różnicy w całkowitej liczbie działań niepożądanych (dane naukowe niskiej jakości). W badaniach, w których porównywano kwas azelainowy z tretynoiną, odnotowano tylko pojedyncze działania niepożądane (np. łuszczenie się skóry).

Nie mamy pewności, czy istnieje różnica pomiędzy kwasem salicylowym a kwasem pirogronowym w punktacji PGA (dane naukowe bardzo niskiej jakości). W ocenie PGA może występować niewielka różnica, lub jej brak, pomiędzy kwasem salicylowym a tretynoiną (dane naukowe niskiej jakości). W żadnym badaniu porównującym kwas salicylowy z nadtlenkiem benzoilu nie oceniano PGA. Kwas salicylowy może nie wiązać się ze zmianą w liczbie rezygnacji z leczenia w porównaniu z kwasem pirogronowym; w przypadku porównania kwasu salicylowego z tretynoiną nie odnotowano żadnych przypadków rezygnacji z leczenia (dane naukowe niskiej jakości). Nie mamy pewności, czy istnieje różnica w liczbie rezygnacji z leczenia pomiędzy pacjentami przyjmującymi kwas salicylowy a przyjmującymi nadtlenek benzoilu (dane naukowe bardzo niskiej jakości).

Nie mamy pewności, czy kwas salicylowy zmniejsza całkowitą liczbę łagodnych działań niepożądanych w porównaniu z nadtlenkiem benzoilu lub tretynoiną (dane naukowe bardzo niskiej jakości). W przypadku porównania kwasu salicylowego z kwasem pirogronowym zgłoszono jedynie pojedyncze reakcje miejscowe (np. łuszczenie się i zaczerwienienie).

W żadnym z 4 badań oceniających nikotynamid (w porównaniu z klindamycyną lub erytromycyną) nie oceniano PGA. Nikotynamid może nie mieć wpływu na liczbę przypadków rezygnacji z leczenia w porównaniu z klindamycyną lub erytromycyną i może nie mieć wpływu na całkowitą liczbę łagodnych działań niepożądanych w porównaniu z klindamycyną (w przypadku obu dane naukowe są niskiej jakości); jednak w żadnym z badań porównujących nikotynamid z erytromycyną nie analizowano całkowitej liczby łagodnych działań niepożądanych.

Peelingi kwasem glikolowym mogą nie mieć wpływu na PGA w porównaniu z peelingami kwasem salicylowo-migdałowym (dane naukowe niskiej jakości), nie mamy pewności, co do ich wpływu na całkowitą liczbę łagodnych działań niepożądanych (dane naukowe bardzo niskiej jakości), nie było również przypadków rezygnacji z leczenia (dane naukowe niskiej jakości).

Jakość danych naukowych

Jakość zgromadzonych danych naukowych w zakresie oceny PGA była zróżnicowana (od bardzo niskiej do umiarkowanej), w zakresie rezygnacji z leczenia była ona zazwyczaj niska oraz bardzo niska w przypadku ogólnych łagodnych działań niepożądanych. Mieliśmy pewne wątpliwości wynikające z niewielkiego rozmiaru badań i sposobem ich przeprowadzenia.