Najważniejsze informacje

– Nie ma wysokiej jakości danych, które uzasadniałyby wykonywanie badań przesiewowych w kierunku raka jamy ustnej i stanów przedrakowych w populacji ogólnej.
– Lekarze stomatolodzy i pracownicy służby zdrowia podczas rutynowych badań prowadzonych pod kątem innych typowych zmian/chorób jamy ustnej powinni zwracać uwagę na oznaki zmian potencjalnie złośliwych.

Wykrywanie raka jamy ustnej

Rak jamy ustnej jest poważnym schorzeniem i tylko połowa osób, u których się rozwinie przeżyje 5 lat. Wynika to z tego, że często jest on wykrywany bardzo późno. Wczesne wykrycie raka o niewielkich rozmiarach, stanu przedrakowego czy patologicznej zmiany (która może przekształcić się w nowotwór) daje lepsze rokowanie i może wymagać prostszego leczenia. W związku z tym potrzebna jest wiedza dotycząca tego, jak skuteczne są różne rodzaje testów do wykrywania raka jamy ustnej i zmian, które go poprzedzają.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Celem tego przeglądu było ustalenie dokładności różnych metod badań przesiewowych w kierunku raka jamy ustnej i stanów, które mogą do niego prowadzić.

Co zrobiliśmy?

Poszukiwaliśmy badań, w których opisywano dokładność badań przesiewowych służących wykrywaniu raka lub potencjalnie złośliwych zmian jamy ustnej podczas procedury przesiewowej. Rozpoznanie raka jamy ustnej i potencjalnych zmian przedrakowych stawiane było przez lekarzy specjalistów, patologów, lub w ramach badań kontrolnych. Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań i oceniliśmy zaufanie do danych naukowych w oparciu o takie czynniki, jak metodyka badań i liczebność grupy badanej.

Czego się dowiedzieliśmy?

Do przeglądu włączyliśmy 18 badań obejmujących łącznie 72 202 uczestników, opublikowanych w latach 1986–2019. W badaniach tych oceniano standardowe badanie jamy ustnej lub wizualne oględziny (10 badań), samobadanie jamy ustnej (4 badania) oraz zdalne badania przesiewowe (3 badania). W jednym badaniu z randomizacją (RCT) dotyczącym oceny dokładności testu bezpośrednio porównywano standardowe badanie jamy ustnej łącznie z płukaniem z samym badaniem standardowym.

W żadnym z włączonych badań nie oceniano dokładności testów z krwi lub ze śliny.

Istniało znaczne zróżnicowanie pod względem charakterystyki uczestników badań, miejsca ich prowadzenia, częstości występowania raka jamy ustnej lub potencjalnie złośliwych zmian w jamie ustnej oraz pod względem sposobu przeprowadzania poszczególnych testów, dlatego nie byliśmy w stanie ocenić tych danych łącznie.

– W większości badań oceniano dokładność różnych standardowych form badania jamy ustnej (10 badań, 25 568 uczestników). Częstość występowania raka lub potencjalnie złośliwych zmian jamy ustnej wahała się w nich od 1% do 51%. W 7 badaniach oceniających standardowe badanie jamy ustnej, w których częstość występowania wynosiła ≤10% (co stanowi częstość porównywalną do występowania w populacji ogólnej), szacunkowa czułość (odsetek wyników prawdziwie dodatnich) wynosiła od 50% do 99%, a szacunkowa swoistość (odsetek wyników prawdziwie ujemnych) od 94% do 99%.

– Dane naukowe dotyczące samobadania jamy ustnej (4 badania, 35 059 uczestników) i zdalnych badań przesiewowych (3 badania, 3600 uczestników) były bardziej ograniczone.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?

Oceniliśmy ogólną pewność danych naukowych dotyczących przydatności standardowego badania jamy ustnej jako niską, a ocenę obniżyliśmy z uwagi na różnice między badaniami i przydatność badanych próbek. Ogólną pewność danych naukowych dotyczących przydatności samobadania jamy ustnej i zdalnych badań przesiewowych oceniliśmy jako bardzo niską, a ocenę obniżyliśmy z uwagi na różnice między badaniami i przydatność badanych próbek, a także niedokładne oszacowanie wyników.

Jak aktualne są przedstawione dane naukowe?

Dane naukowe są aktualne do października 2020 r.