Powszechnie uznaje się za słuszne stwierdzenie, że dieta odgrywa ważną rolę w kształtowaniu ryzyka chorób układu krążenia. Tradycyjna dieta śródziemnomorska stanowi przedmiot szczególnego zainteresowania ze względu na obserwacje z lat 60-tych XX wieku, zgodnie z którymi populacje krajów basenu Morza Śródziemnego, takich jak Grecja i Włochy, charakteryzowały się mniejszą umieralnością z powodu chorób układu krążenia w porównaniu z populacjami krajów północnej Europy lub Stanów Zjednoczonych, prawdopodobnie na skutek innych nawyków żywieniowych.

W przeglądzie dokonano oceny wpływu porad dietetycznych dotyczących stosowania diety śródziemnomorskiej lub dostarczania produktów istotnych w tej diecie (lub jedno i drugie), udzielanych zdrowym dorosłym lub osobom obciążonym zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych (ChSN) oraz pacjentom cierpiącym na te choroby, w celu zapobiegania wystąpieniu lub nawrotom ChSN i zmniejszeniu związanych z nimi czynników ryzyka. Definicje diety śródziemnomorskiej różnią się. W przeglądzie wzięliśmy pod uwagę tylko badania z randomizacją (RCT) badające interwencje, w których raportowano kluczowe elementy, takie jak: wysoki stosunek tłuszczów jednonienasyconych do nasyconych (stosowanie oliwy z oliwek jako głównego składnika do gotowania i/lub spożycie innych, tradycyjnych produktów bogatych w tłuszcze jednonienasycone, np. orzechów) oraz duże spożycie żywności pochodzenia roślinnego (w tym: owoców, warzyw i roślin strączkowych). Dodatkowe elementy obejmowały: małe lub umiarkowane spożycie czerwonego wina, duże spożycie ziaren i zbóż, małe spożycie mięsa i produktów mięsnych w połączeniu ze zwiększoną konsumpcją ryb, umiarkowane spożycie mleka i nabiału. W grupie kontrolnej nie stosowano żadnej interwencji lub stosowano minimalną interwencję, opiekę standardową lub inną interwencję dietetyczną. Odnaleźliśmy 30 RCT (49 publikacji) spełniających wyżej wspomniane kryteria. Badania te znacznie różniły się w zakresie zakwalifikowanych uczestników oraz stosowanych interwencji dietetycznych. Podzieliliśmy wspomniane badania na następujące cztery kategorie celem interpretacji wyników:

1. Interwencja obejmująca stosowanie diety śródziemnomorskiej w porównaniu z niestosowaniem tej interwencji lub stosowaniem minimalnej interwencji w celu prewencji ChSN;

2. Interwencja obejmująca stosowanie diety śródziemnomorskiej w porównaniu z inną interwencją dietetyczną w celu prewencji ChSN;

3. Interwencja obejmująca stosowanie diety śródziemnomorskiej w porównaniu ze standardową opieką u pacjentów z ChSN w celu prewencji nawrotu choroby;

4. Interwencja obejmująca stosowanie diety śródziemnomorskiej w porównaniu z inną interwencją dietetyczną u pacjentów z ChSN w celu prewencji nawrotu choroby.

W niewielu badaniach informowano o wystąpieniu ChSN albo u osób z chorobą, albo bez choroby na początku. W dużym badaniu obejmującym osoby obciążone zwiększonym ryzykiem wystąpienia ChSN, stwierdzono korzyści wynikające ze stosowania diety śródziemnomorskiej w porównaniu z dietą niskotłuszczową w odniesieniu do ryzyka wystąpienia udaru mózgu. Nie dotyczyło to jednak zawału serca, zgonu z powodu choroby serca lub z innych przyczyn. W kolejnym badaniu u osób z chorobami układu krążenia stwierdzono korzyści ze stosowania diety śródziemnomorskiej w odniesieniu do ryzyka zgonu z powodu choroby serca lub z innych przyczyn. Jakość tych 2 włączonych badań oceniono jako niską lub umiarkowaną. Musieliśmy wykluczyć z naszych analiz 2 inne badania, ponieważ pojawiły się obawy, że dane tam zawarte są niewiarygodne. W innych badaniach włączonych do tego przeglądu oceniano czynniki ryzyka chorób układu krążenia. Istnieją dane naukowe o niskiej lub umiarkowanej jakości, wskazujące na pewne korzystne zmiany w zakresie stężenia lipidów i ciśnienia tętniczego podczas stosowania diety śródziemnomorskiej u osób zdrowych. Natomiast u osób z chorobami układu sercowo-naczyniowego przedstawiano już wcześniej dane naukowe bardzo niskiej lub niskiej jakości, świadczące o braku wpływu diety śródziemnomorskiej na czynniki ryzyka. W 2 badaniach raportowano efekty uboczne diety, które nie występowały lub były niewielkie.

W niniejszym przeglądzie stwierdzono, że pomimo dużej liczby włączonych badań, nadal istnieje niepewność co do wpływu diety śródziemnomorskiej na występowanie chorób układu krążenia i czynników ryzyka zarówno u osób z ChSN, jak i bez tych chorób. Znaleźliśmy 7 badań, które nadal trwają i kiedy otrzymamy ich wyniki, włączymy je do przeglądu, aby pomóc zmniejszyć niepewność.