Wprowadzenie
Rak jelita grubego (RJG) jest jednym z najczęściej rozpoznawanych nowotworów. Wczesne wykrycie, jeszcze przed wystąpieniem objawów, ułatwia jego leczenie i zwiększa szanse na przeżycie. Udział w programie badań przesiewowych w kierunku RJG umożliwia wczesne wykrycie i usunięcie polipów o dużych rozmiarach lub w zaawansowanym stadium rozwoju (gruczolaków w zaawansowanym stadium rozwoju), uznawanych za stan przedrakowy. Proste badania kału służą wykrywaniu krwi utajonej w stolcu, która może być wczesną oznaką RJG lub polipów. W populacyjnych badaniach przesiewowych stosuje się 2 rodzaje badań kału na krew utajoną: badanie metodą klasyczną (test gwajakowy; gFOBT) i metodą immunochemiczną (FIT). W dużych, starszych badaniach wykazano, że badania przesiewowe z użyciem gFOBT mogą zmniejszyć śmiertelność. W przeglądzie systematycznym literatury porównaliśmy dokładność obu testów, aby ocenić, który z nich zapewnia najlepsze wyniki w populacyjnych badaniach przesiewowych w kierunku RJG, a w drugiej kolejności w kierunku zaawansowanej neoplazji (RJG wraz z polipami w zaawansowanym stadium rozwoju).

Charakterystyka badań
Przeprowadziliśmy dokładne wyszukiwanie w internetowych bazach danych pod kątem badań, w których analizowano lub porównano wspomniane 2 testy w badaniach przesiewowych w kierunku RJG. W przeglądzie uwzględniono tylko badania z udziałem osób obciążonych przeciętnym (jak w populacji ogólnej) ryzykiem zachorowania, w wieku >40 lat bez żadnych objawów RJG. Standardem referencyjnym, z którym porównywano wyniki testu, było kompleksowe badanie endoskopowe jelita grubego za pomocą kamery umieszczonej na elastycznej rurce wprowadzonej przez odbyt (kolonoskopia). Przeanalizowaliśmy 2 rodzaje badań: takie, w których u wszystkich uczestników wykonano zarówno badanie kału, jak i kolonoskopię oraz takie, w których tylko uczestnicy z niekorzystnymi wynikami badania kału przeszli kolonoskopię (uczestników, u których po badaniu kału nie wykonano kolonoskopii obserwowano przez ≥1 rok, aby sprawdzić, czy zostanie u nich rozpoznany RJG). Dane są aktualne do 25 czerwca 2019 roku. Przeprowadziliśmy przeszukanie uzupełniające 14 września 2021 roku, w wyniku którego zidentyfikowano tylko jedno badanie spełniające te kryteria – obecnie oczekujące na klasyfikację.

Charakterystyka testu

Osoby poddające się gFOBT – tj. uczestniczące w badaniu przesiewowym – dostają instrukcje, żeby pobrać 2 próbki kału z 3 kolejnych wypróżnień i rozsmarować je na 6 kartonikach testowych. Jeśli w stolcu znajduje się krew, kartonik zmienia kolor. Liczba zabarwionych pól na kartonikach testowych stanowiąca podstawę do skierowania na kolonoskopię różni się w zależności od programu badań przesiewowych. W większości programów jedno kolorowe pole wystarczy, żeby otrzymać skierowanie, jednak w innych wymaga się 5 kolorowych pól na 6.

Uczestnicy badania przesiewowego z użyciem FIT dostają instrukcje, aby pobrać 1 próbkę kału z 1 wypróżnienia i przenieść ją do probówki szczoteczką lub szpatułką. Probówka trafia potem do laboratorium, gdzie mierzy się stężenie krwi w kale. W zależności od tego, czy stężenie to jest powyżej czy poniżej tzw. progu odcięcia, pacjent kierowany jest na badanie kolonoskopowe. Punkt odcięcia różni się w zależności od programu badań przesiewowych.

Najważniejsze wnioski
Przeanalizowaliśmy 63 badania obejmujące prawie 4 miliony osób. Wyniki wskazują, że gdyby teoretycznie 10 000 osób wzięło udział w badaniach przesiewowych kału na obecność krwi utajonej, a 100 spośród nich zachorowało na RJG, oznaczyłoby to, że:

– spośród 100 osób chorych na RJG, 24 osoby nie zostaną wykryte za pomocą FIT.

– spośród 100 osób chorych na RJG, 61 osób nie zostanie wykrytych za pomocą gFOBT.

Przyjrzeliśmy się również uczestnikom z dużymi polipami i/lub RJG. Gdyby teoretycznie 10 000 osób wzięło udział w badaniach przesiewowych kału na obecność krwi utajonej, a 1000 spośród nich miało duże polipy i/lub RJG, oznaczyłoby to, że:

– spośród 1000 osób z dużymi polipami i/lub RJG, u 850 osób nie zostałyby one wykryte za pomocą gFOBT.

– spośród 1000 osób z dużymi polipami i/lub RJG, u 670 osób nie zostałyby one wykryte za pomocą FIT.

W tej teoretycznej grupie złożonej z 10 000 badanych:

– 594 osobom po badaniu przesiewowym z wykorzystaniem FIT zostanie zaproponowana „niepotrzebna” kolonoskopia – niepotrzebna, ponieważ nie mają oni RJG;

– 594 osobom po badaniu przesiewowym z użyciem gFOBT zostanie zaproponowana „niepotrzebna” kolonoskopia.

Na podstawie wyników opisanych powyżej można wywnioskować, że FIT wykrywa RJG częściej niż gFOBT, przy czym taka sama liczba osób poddawanych badaniom przesiewowym za pomocą ocenianych metod przechodzi niepotrzebną kolonoskopię.

Na ile wiarygodne są wyniki badań zawarte w tym przeglądzie?
Wyniki są wiarygodne, ponieważ uwzględnione badania w większości spełniały kryteria jakości, które określiliśmy przed rozpoczęciem przeglądu.

Przyszłe badania
Konieczne są dalsze badania, żeby sprawdzić, czy w perspektywie długoterminowej badania przesiewowe z użyciem FIT mogą zmniejszyć liczbę zachorowań i zgonów spowodowanych przez RJG oraz porównać te wyniki z wynikami badań przesiewowych z wykorzystaniem gFOBT.