Na czym polega problem?

Pacjenci, którzy ze względu na słabą pracę nerek muszą być poddawani stałej hemodializie, potrzebują zarówno niezawodnej, jak i efektywnej metody umożliwiającej szybkie krążenie krwi między ich organizmem a dializatorem (urządzeniem filtrującym krew, tzw. sztuczną nerką – przyp. tłum.). Dwiema tego typu metodami umożliwiającymi uzyskanie stałego dostępu naczyniowego na potrzeby dializoterapii są przetoka tętniczo-żylna (AVF) oraz proteza naczyniowa (AVG). Przetoka tętniczo-żylna (AVF) to wykonywane chirurgicznie bezpośrednie połączenie (czyli fachowo przetoka) między tętnicą i żyłą chorego. Proteza naczyniowa (AVG) to elastyczna sztuczna rurka, która pośrednio łączy tętnicę i żyłę pacjenta. Stosuje się ją w przypadku, gdy nie można utworzyć przetoki pierwotnej. W trakcie hemodializy klasyczna lub sztuczna przetoka jest nakłuwana igłami (przy użyciu kaniuli) połączonymi z dializatorem. Zakrzepy krwi (zakrzepica) lub zwężenie żyły mogą spowodować niedrożność utworzonego przewodu. Ryzyko wystąpienia tego niepożądanego zjawiska jest mniejsze w przypadku przetoki tętniczo-żylnej, w związku z czym najczęściej stosuje się właśnie ten rodzaj dostępu naczyniowego. W momencie, gdy dojdzie do zaczopowania przetoki, nie można wykonać hemodializy, a chory potrzebuje natychmiastowej pomocy, której może udzielić chirurg lub radiolog interwencyjny. Na jakość stałego dostępu naczyniowego i samej dializoterapii mogą wpływać kwasy tłuszczowe omega-3 zawarte w rybich olejach. Ich stosowanie może wiązać się ze zmniejszaniem lepkości krwi, a przez to zmniejszać ryzyko powstawania zakrzepów i zwężeń żył.

Co zrobiliśmy?

Zebraliśmy dane z badań, w których sprawdzono zdolność do zapobiegania niedrożności dostępu naczyniowego w dwóch grupach pacjentów poddawanych dializoterapii: chorych przyjmujących suplementy zawierające kwasy omega-3 pochodzące z rybich olejów oraz chorych otrzymujących placebo. Interesowały nas również wzmianki o skutkach ubocznych, takich jak: zgon, hospitalizacja, zdarzenia sercowo-naczyniowe, niewielkie lub poważne krwawienia, zaburzenia funkcjonowania układu pokarmowego i inne. Przeanalizowaliśmy wyniki badań osobno dla pacjentów, u których wytworzono przetokę tętniczo-żylną i dla chorych korzystających z protezy naczyniowej.

Co udało nam się stwierdzić?

Odnaleźliśmy 5 badań z randomizacją, w których ogółem uczestniczyły 833 osoby. Jedno z nich było badaniem pilotażowym i objęło swoim zasięgiem zaledwie 7 chorych. W czterech badaniach uczestniczyli pacjenci z przetoką tętniczo-żylną, a tylko w jednym – z protezą naczyniową. Autorzy badań zbierali wyniki przez 6 lub 12 miesięcy. Pojawiły się wątpliwości co do ogólnej jakości wszystkich badań, przez co odnosiliśmy się do ich wyników z umiarkowaną bądź dużą ostrożnością. Jeśli chodzi o pacjentów z przetoką tętniczo-żylną, z umiarkowanym przekonaniem możemy stwierdzić, że suplementy zawierające olej rybi ani nie zapobiegają blokowaniu dostępu naczyniowego, ani nie są dla nich szkodliwe. Należy jednak zaznaczyć, że wnioski o braku dodatkowej szkodliwości wyciągamy na podstawie wyników tylko jednego badania. Dane naukowe są zbyt niepewne by móc uznać, że stosowanie suplementów zawierających olej rybi zapobiega niedrożności dostępu naczyniowego u chorych z protezą naczyniową. W tej grupie chorych stwierdzono natomiast zwiększone ryzyko wystąpienia łagodnych skutków ubocznych, takich jak uczucie wzdęcia, gazy czy rybi posmak w ustach.

Wnioski

Tylko nieliczne wyniki badań o wysokiej jakości przemawiają za tym, że suplementacja oleju rybiego bogatego w kwasy omega-3 zapobiega niedrożności dostępu naczyniowego podczas dializoterapii u pacjentów z niewydolnością nerek. Nie udało nam się dotrzeć do wiarygodnych danych naukowych, które potwierdziłyby hipotezę mówiącą, że suplementy z olejem rybim zawierającym kwasy tłuszczowe omega-3 mogą zapobiegać niedrożności dostępu naczyniowego podczas hemodializy lub zwiększać ryzyko wystąpienia poważnych bądź łagodnych skutków ubocznych. Warto dodać, że wnioski te opieramy na wynikach pochodzących z jednego lub dwóch badań i konieczne jest przeprowadzenie dalszych badań o wyższej jakości.