Najważniejsze informacje

• W przypadku osób cierpiących zarówno na przewlekłą chorobę nerek (długotrwały stan, w którym nerki nie działają skutecznie), jak i cukrzycę (trwający całe życie stan, który powoduje, że stężenie cukru we krwi staje się zbyt duże), programy edukacyjne (zaplanowane działania mające na celu poprawę zdolności danej osoby do radzenia sobie z chorobą) mogą poprawić ich wiedzę na temat cukrzycy, ich zdolność do radzenia sobie z chorobą i zmiany zachowań związane z zarządzaniem własnym zdrowiem.

• Jednak niewielka liczba osób włączonych do tych badań i szeroki zakres zgłaszanych wyników oznaczają, że nasze wyniki należy interpretować z ostrożnością. Potrzebne są większe, dobrze zaprojektowane badania oceniające powszechnie oceniane wyniki i z dłuższą obserwacją.

Dlaczego poprawa opieki diabetologicznej jest ważna dla osób z chorobami nerek?

Przewlekła choroba nerek (PChN; długotrwały stan, w którym nerki nie działają skutecznie) i cukrzyca (trwający całe życie stan, który powoduje zbyt duże stężenie cukru we krwi) są chorobami przewlekłymi, które niosą ze sobą wiele wyzwań dla chorych, zwłaszcza gdy muszą radzić sobie z nimi jednocześnie. Cukrzyca może przyspieszyć rozwój choroby nerek i jest główną przyczyną ich niewydolności (stanu, w którym nerki nie funkcjonują już wystarczająco dobrze, aby utrzymać osobę przy życiu). Chociaż trzymanie się złożonych planów leczenia może być wyzwaniem, skuteczna samokontrola we wczesnych stadiach choroby nerek może poprawić wyniki w późniejszym życiu i opóźnić potrzebę dializy lub przeszczepienia nerki.

Czym są programy edukacyjne?

Programy edukacyjne to dowolny zestaw zaplanowanych działań mających na celu poprawę zdolności danej osoby do radzenia sobie z chorobą i opóźnienie postępu choroby nerek. Działania te mogą mieć na celu zwiększenie wiedzy danej osoby na temat jej choroby, promowanie działań w zakresie dbania o własne zdrowie i zdolności do samodzielnego monitorowania choroby, zachęcając w ten sposób i motywując ją do wprowadzenia zdrowych zmian stylu życia, poprawy przestrzegania zaleceń terapeutycznych i poprawy jakości życia.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy dowiedzieć się, czy program edukacyjny przeznaczony dla chorych na PChN i cukrzycę pomaga im zrozumieć ich stan i rozpoznać znaczenie strategii mających na celu spowolnienie progresji choroby i uniknięcia długoterminowych powikłań.

Co zrobiliśmy?

Szukaliśmy badań z randomizacją (RCT; tj. badań, w których uczestnicy są losowo przydzielani do jednej z 2 lub więcej grup leczenia), w których porównywano programy edukacyjne ze standardową opieką nad osobami z chorobą nerek i cukrzycą. Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań oraz oceniliśmy nasze zaufanie względem danych, w oparciu o takie czynniki, jak metodyka i wielkość badania.

Czego się dowiedzieliśmy?

Uwzględniliśmy 8 badań z udziałem 840 osób w wieku ≥18 lat z chorobą nerek i cukrzycą. 4 badania przeprowadzono w wieloośrodkowych jednostkach, a pozostałe 4 w pojedynczych ośrodkach. Czas trwania obserwacji wynosił od 12 tygodni do 4 lat. Większość programów edukacyjnych zaprojektowano w celu zwiększenia wiedzy danej osoby na temat jej stanu zdrowia i poprawy zachowań związanych z samodzielnym zarządzaniem chorobą. Jedno z badań koncentrowało się na zmniejszaniu stresu przy użyciu uważności (zdolności osoby do bycia świadomym tego, gdzie się znajduje i co robi) i zostało zaadaptowane w celu uwzględnienia praktyk dotyczących złożonych myśli i uczuć związanych z cukrzycą, zaś w innym badaniu wykorzystano podejście skoordynowanej opieki medycznej z wieloma lekarzami zaangażowanymi w opiekę nad daną osobą.

Ogólnie rzecz biorąc, programy edukacyjne prawdopodobnie przyczyniają się do zmniejszenia stężenia glukozy we krwi i mogą wpływać na zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego i obniżenie ciśnienia tętniczego (BP), ale mogą mieć niewielki lub żaden wpływ na czynność nerek, nieprawidłowo małe lub duże stężenie cukru we krwi oraz choroby układu krążenia (zaburzenia serca i naczyń krwionośnych).

W przypadku chorych na cukrzycę poddawanych dializie (procedura usuwania produktów przemiany materii i nadmiaru płynów z krwi, gdy nerki przestają działać prawidłowo), program edukacyjny może poprawić ich wiedzę na temat cukrzycy, zachowania związane z samokontrolą stóp, stosowaniem balsamów, noszeniem odpowiednich butów i skarpet oraz radzeniem sobie ze stresem.

W przypadku osób z umiarkowanie zwiększonym stężeniem białka w moczu może nastąpić ogólne zwiększenie ich wiedzy na temat cukrzycy, wzmocnienie pewności siebie w zakresie monitorowania stężenia cukru we krwi w domu, poprawa przekonań na temat samokontroli, a także zmiany w sposobie odżywiania. Może nie być żadnych zmian behawioralnych związanych z ćwiczeniami, pielęgnacją stóp lub rzuceniem palenia tytoniu.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?

Mamy małe zaufanie do programów edukacyjnych poprawiających zrozumienie cukrzycy u osób z chorobami nerek. Wynika to z faktu, że liczba badań zgłaszających wyniki będące przedmiotem zainteresowania była mała, a programy edukacyjne były zróżnicowane, więc nie byliśmy w stanie odpowiednio przeanalizować wyników.

Jak aktualne są te dane naukowe?

Dane są aktualne do lipca 2024 roku.