1- مهران: کاکرین در حال تولید مجموعه‌ای از مطالعات مروری مربوط به همه‌گیری COVID-19 است تا کمکی باشند برای تصمیم‌گیران حوزه سلامت در این زمینه. در سپتامبر 2021، کاکرین نخستین نسخه از یک مرور سیستماتیک پویا و زنده پیرامون بررسی تاثیرات آنتی‌بادی‌های مونوکلونال در درمان COVID-19 را منتشر کرد. مرکز کاکرین ایران مصاحبه سردبیر بخش ویراستاری و روش‌‌های كاكرين، خانم مونا مهتاز (Monaz Mehta) با «نینا کروزبرگر» (Nina Kreuzberger) یکی از نویسندگان اصلی این مطالعه مروری، که در بستر پروژه‌های مشترک «COVIM» و «CEOsys» آلمان انجام شده و از سوی وزارت آموزش و تحقیقات فدرال آلمان حمایت مالی دریافت کرده را ترجمه و ضبط کرده است. ترجمه این توضیحات را با صدای «شادی کلاهدوزان» و «مهران رضاخانی» بشنوید.

مهران: بسیاری از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال به عنوان درمان‌های بالقوه COVID-19 تحت بررسی هستند، پس شاید شما بتوانید به ما بگوئید که آنتی‌بادی‌ها چه هستند و چه عملکردی دارند؟

شادی: آنتی‌بادی‌ها توسط سیستم ایمنی بدن ساخته می‌شوند تا علیه عفونت مبارزه کنند. به دنبال ابتلا به عفونت، طیفی از آنها تولید می‌شوند که مسوولیت شناسایی پروتئین‌های مختلف را روی میکروارگانیسم یا ویروس مسبب عفونت بر عهده دارند. برای تقلید از این مسیر، آنتی‌بادی‌های مونوکلونال از سلول‌های به دست آمده از بیماران بهبود یافته از بیماری، در آزمایشگاه ساخته می‌شوند. هر نوعی از آنتی‌بادی مونوکلونال به شناسایی یک پروتئین خاص، یا قسمتی از پروتئین، روی ویروسی مانند SARS-Cov-2 می‌پردازد که علت ابتلا به COVID-19 است؛ و این آنتی‌بادی‌ها برای مدیریت درمانی بیماری‌های دیگر موثر شناخته شده‌اند.

این امید وجود دارد که آنتی‌بادی‌های مونوکلونال خنثی کننده SARS-CoV-2، بیماری  COVID-19را از راه ایمن‌سازی غیر-فعال (passive immunization) درمان کنند. آنها قسمتی از پروتئین اسپایک (spike) را هدف قرار می‌دهند که ویروس از آن برای اتصال به سلول انسان و ورود به آن استفاده می‌کند، بنابراین از پیشرفت بیماری پیشگیری کرده یا باعث توقف آن می‌شوند.

مهران: مرور کاکرین پویا و زنده شما به بررسی این مساله می‌پردازد که آنتی‌بادی‌های مونوکلونال برای طیفی از پیامدهای بیماران، همچون بقای بیمار، پیشرفت بالینی بیماری، کیفیت زندگی و عوارض جانبی، موثر و بی‌خطر هستند یا خیر. شما با استفاده از مطالعاتی که در هر گوشه‌ای از دنیا انجام شدند؛ با حضور بیمارانی از هر سن، جنس یا نژادی؛ و با هر شدتی از بیماری COVID-19، به این موضوع پرداختید. به چه نتیجه‌ای رسیدید؟

شادی: بر اساس جست‌وجوهای ما در منابع علمی تا میانه جون 2021، شش مطالعه مرتبط را شامل حدودا 17 هزار و 500 بیمار پیدا کردیم؛ چهار مطالعه با حضور بیماران غیر-بستری در بیمارستان و بدون علامت یا دارای نشانه‌های خفیف COVID-19، و دو مطالعه دیگر با مشارکت بیماران بستری در بیمارستان و مبتلا به COVID-19 با شدت متوسط تا شدید. هم‌چنین 36 مطالعه در حال انجام را نیز شناسایی کردیم که به‌طور مرتب آنها را زیرنظر داریم.

مهران: پس بیائید با شواهد به دست آمده از بیماران غیر-بستری آغاز کنیم.

شادی: در این گروه از بیماران بدون نشانه بیماری یا مبتلا به COVID-19 خفیف، هر یک از چهار مطالعه نوع متفاوتی را از درمان با آنتی‌بادی مونوکلونال آزمایش کردند، به این معنا که اطمینان کمی به یافته‌های خود برای هر یک از این درمان‌ها داریم. جزئیات مربوط به هر دارو را به‌تنهایی و برای ترکیبی از آنها که در این مرور بررسی شدند، ارائه می‌دهیم. به‌طور کلی، به نظر می‌رسد درمان‌ها منجر به کاهش موارد بستری در بیمارستان می‌شوند، اما تاثیرات آنها بر مرگ‌ومیر بیماران بسیار نامشخص است، زیرا فقط تعداد بسیار کمی از بیماران طی 30 روز پس از درمان فوت کردند. از سوی دیگر، نتایج متفاوتی برای عوارض جانبی وجود داشت، به طوری که برخی از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال توانستند این موارد را کاهش دهند، اما برخی دیگر منجر به افزایش بروز عوارض شدند. 

مهران: در مورد بیماران بستری در بیمارستان چطور؟ نتایج دو مطالعه انجام شده با حضور این گروه از بیماران پیرامون اثربخشی و بی‌خطری درمان با آنتی‌بادی‌های مونوکلونال به ما چه می‌گویند؟

شادی: داروی باملانیویماب (bamlanivimab) تحت بررسی قرار گرفت، اما در نهایت از یکی از به اصطلاح کارآزمایی‌های پلت‌فرم برای COVID-19 کنار گذاشته شد. این دارو در مقایسه با دارونما (placebo) ممکن است بروز عوارض جانبی و نشانه‌های جدید را در بیمار افزایش داده و تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر مورتالیتی بر جای بگذارد. مطالعه دیگر در بستر کارآزمایی پلت‌فرم بزرگی تحت عنوان RECOVERY انجام شد و ترکیب دو داروی کازیریویماب (casirivimab) و ایمدویماب (imdevimab) را بررسی کرد. نتایج این مطالعه حاکی از آن بود که ترکیب دارویی مذکور در مقایسه با دریافت فقط مراقبت معمول، تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر مورتالیتی بیمار یا نیاز وی به دریافت تهویه مکانیکی تهاجمی دارد. با این حال، یافته‌های هر دو مطالعه پیشنهاد می‌کنند که داشتن نگاهی جداگانه به تاثیرات این مداخله در زیر-گروهی از بیماران که آنتی‌بادی‌های خود را علیه SARS-CoV-2 ایجاد کرده یا نکرده‌اند، ارزش زیادی دارد.

مهران: با توجه به سطح پائین قطعیت یافته‌های به دست آمده، در حال حاضر باید چه کاری انجام شود؟

شادی: باید مطالعات بیشتری را انجام داد و داده‌های قطعی‌تری را به دست آورد تا بتوانیم یافته‌های کنونی را تائید یا رد کنیم. برخی از این موارد ممکن است از 36 مطالعه در حال انجامی به دست آیند که در حال ردیابی آنها هستیم. انتشار نتایج این مطالعات می‌تواند برخی از عدم-قطعیت‌ها را در این زمینه برطرف کرده و به ما اجازه دهند تا قضاوت قاطعانه‌ای در مورد اثربخشی و بی‌خطری تجویز آنتی‌بادی‌های مونوکلونال خنثی کننده SARS-CoV-2 برای درمان COVID-19 داشته باشیم. اما پیام اصلی این مطالعه مروری آن است که نیاز فوری به یافته‌هایی برآمده از کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده و با کیفیت بالا و دارای بازوهای قابل مقایسه داریم که برای تشخیص اثرات مداخله بر پیامدهای بالینی مهم، حجم نمونه کافی داشته باشند، به این ترتیب می‌توانیم نسخه‌های این مرور را در آینده دوباره با هم ترکیب کنیم.

مهران: از شما بسیار ممنونم. اگر شنوندگان ما دوست دارند به جزئیات دقیق‌تری از مرور دست یابند و به‌روزرسانی‌های بعدی آن را از دست ندهند، چه باید انجام دهند؟

شادی: متن کامل این مرور به زبان انگلیسی و خلاصه آن به زبان فارسی به صورت رایگان در کتابخانه کاکرین به نشانی Cochrane Library dot com قابل دستیابی است. با جست‌وجوی واژه «آنتی‌بادی‌های مونوکلونال» به زبان فارسی و  ترکیب آن با کلمه COVID-19 به زبان انگلیسی، آن را خواهید یافت.

Podcast translated and edited by Shadi Kolahdoozan

Translated Podcast read by Shadi Kolahdoozan and Mehran Rezakhani

Translated Podcast recorded by Shadi Kolahdoozan