فروزان: در دنیایی که به دنبال یافتن داروهایی هستیم تا قادر به بازگرداندن یا مهار پیشرفت دمانس یا «زوال عقل» باشند، رویکردهای روانی‌اجتماعی ممکن است نادیده گرفته شوند، اما همچنان بخش کلیدی از حمایت پیشنهادی برای کمک به بیماران مبتلا به این شرایط هستند تا زندگی بهتری داشته باشند. این روش‌ها شامل بازتوانی شناختی یا cognitive rehabilitation هستند، و در جون 2023، یک مطالعه مروری جدید در کاکرین از تاثیرات آن منتشر شده است. مرکز کاکرین ایران، مصاحبه «مایک کلارک»، سردبیر پادکست در کتابخانه کاکرین با نویسنده مسئول مطالعه، «الکساندرا کودلیکا» (Aleksandra Kudlicka) از دانشگاه «اگزتر» (University of Exeter) در انگلستان در خصوص چگونکی این درمان را ترجمه و ضبط کرده است که با صدای امیر عابدینی گیلانی و فروزان سمیتی می‌شنوید.

امیر:  هدف از بازتوانی شناختی، کاهش تاثیر اختلالات شناختی بر زندگی روزمره است. این رویکرد به‌طور معمول یک برنامه حل مساله یا problem-solving programme بسیار شخصی‌سازی شده است تا به یک فرد مبتلا به دمانس خفیف تا متوسط کمک کند در فعالیت‌های روزانه خود مشارکت داشته باشد و در حد امکان استقلال و کیفیت زندگی خود را حفظ کند. یک عنصر کلیدی در این زمینه آن است که بر یک حوزه خاص تمرکز کنیم تا فرد آن را در ارتباط با خود شناخته و برایش اهمیت داشته باشد. مثال‌های آن شامل دانستن برنامه روزانه یا استفاده از تلفن همراه برای تماس با اعضای خانواده می‌شود. در زمینه شغلی، ممکن است شامل استفاده از تکنیک‌های جبرانی برای تغییر وظایف یا محیط با در دست گرفتن فعالیت‌هایی باشد که برای بیمار بیشتر قابل مدیریت هستند. این کار می‌تواند شامل یادگیری روشی جدید برای توسعه عادات و روتین‌های جدید و همچنین استفاده از تکنیک‌های یادگیری پیشرفته برای بهبودی در روند یادآوری اطلاعات حیاتی باشد.

مرور ما شواهد موجود را در مورد تاثیرات بازتوانی شناختی بر فعالیت‌های خاصی مرور می‌کند که هدف آنها، اعمال مداخلات برای افراد مبتلا به دمانس خفیف تا متوسط است. ما همچنین توانایی عملکردی و به‌زیستی را به‌طور کلی در پیامدهای ثانویه خاص برای آنها و افرادی که از آنها مراقبت می‌کنند بررسی کردیم.

ما شش کارآزمایی تصادفی‌سازی شده را شناسایی کردیم که بیش از 1700 فرد مبتلا به دمانس خفیف یا متوسط را وارد کردند. میانگین سنی بیماران بین 76 و 80 سال و شایع‌ترین تشخیص نیز بیماری آلزایمر بود. تجزیه‌وتحلیل ما، تاثیرات مثبت و ثابت بازتوانی شناختی را بر ارتقای توانایی افراد برای انجام فعالیت‌ها نشان داد. این دستاوردها در پایان درمان و در پیگیری میان‌مدت، هم زمانی که توسط خود فرد مبتلا به دمانس و هم زمانی که توسط مراقبان آنها یا سایر افراد مطلع ارزیابی شدند، مشهود بودند.

همچنین تاثیرات مثبت مداخله را بر افزایش سطح کلی خودکارآمدی بیماران و برخی بهبودی‌ها را در کیفیت زندگی مراقبان مشاهده کردیم، اما این تاثیرات کمتر بودند و برای بیشتر پیامدهای ثانویه، در حد ناچیزی گزارش شدند.

در نتیجه، می‌توانیم با اطمینان نسبتا خوبی بگوییم که افراد مبتلا به دمانس خفیف تا متوسط می‌توانند بهبودهای قابل اعتمادی را در عملکردشان نسبت به اهداف شخصی خود کسب کنند. بنابراین، هر فردی که به دنبال گزینه‌هایی برای افزایش دریافت حمایتِ پس از تشخیص از خدمات دمانس است، می‌تواند بازتوانی شناختی را به عنوان یک گزینه در نظر داشته باشد. آنچه در مرحله بعد به آن نیاز داریم، انجام تحقیقات و کارهای اجرایی بیشتری برای تقویت پایگاه شواهد و کمک به درک مکانیسم‌هایی است که بازتوانی شناختی بر آن اساس عمل می‌کند و این‌که چگونه می‌توان از پتانسیل آن بهره برد تا بتواند تغییر گسترده‌تری را در زندگی فرد ایجاد کند.

فروزان: از اینکه به خلاصه این مرور گوش دادید، متشکریم، و امیدواریم که برخی از نکات مهم این موضوع روشن شده باشد. اگر مایلید بیشتر درباره شواهد موجود بدانید و در صورت انتشار شواهد جدید، از به‌روز شدن مطالعه مروری مطلع شوید، به صورت آنلاین در دسترس قرار دارد. فقط کافی است به Cochrane Library دات کام بروید و عبارت فارسی «بازتوانی شناختی و دمانس» یا انگلیسی «cognitive rehabilitation and dementia» را جست‌وجو کنید تا لینک آن را بیابید. عنوان دقیق فارسی این مرور عبارت است از: «بازتوانی شناختی برای افراد مبتلا به دمانس خفیف تا متوسط».

Podcast translated by Aida Mokhlesi
Podcast edited by Shadi Kolahdoozan
Podcast recorded by Forouzan Samiti and Amir Abedini Gilani