محمدحسین: افراد مبتلا به انواع بیماری‌های مختلف می‌توانند دچار علایم سرگیجه (vertigo) شوند. محققان دانشگاه کالج لندن در انگلستان یک مقاله جدید مروری کاکرین را در مورد شواهد مربوط به یکی از درمان‌های ممکن برای سرگیجه، به نام بتاهیستین، در ماه ژوئن ۲۰۱۶ منتشر کرده‌اند. مرکز کاکرین ایران مصاحبه واحد ویراستاری کاکرین را با نویسنده مسؤول این مطالعه، Louisa Murdin، ترجمه و ضبط کرده است. ترجمه این گفتگو را در خصوص یافته‌های این مطالعه مروری با صدای «مبینا یاراحمدی» بشنوید.
محمدحسین: اگر موافق باشید صحبتمان را با توضیح مختصری درباره‌ این مطالعه مروری شروع کنیم.‌
مبینا: این مقاله درباره‌ درمان سرگیجه است. سرگیجه تجربه‌ای است که اشخاص در آن حس کاذب حرکت یا چرخش دارند که گاهی به دلیل مشکلات گوش داخلی اتفاق می‌افتد. سرگیجه یک علامت شایع و معمول در بسیاری از بیماری‌های کاملا متفاوت از هم است، اما علت آن هرچه باشد، یک تجربه بسیار‌خطرناک با تأثیر زیاد بر زندگی روزمره به حساب می‌آید. ما می‌خواستیم دریابیم که آیا بتاهیستین تاثیری بر بهبود سرگیجه ناشی از هرعلتی، خواه مرتبط با گوش داخلی یا اتصالات عصبی آن، دارد یا خیر؟
محمدحسین: پس علت اصلی برای انجام این مطالعه مروری این حقیقت است که «سرگیجه یک مشکل معمول و بسیار‌ناخوشایند برای بیماران است.»
مبینا: این موضوع بخشی از دلیل انجام این مطالعه است. به عنوان یک پزشک، گاهی از بیماران درمورد تأثیراتی که سرگیجه روی آنان می‌گذارد می‌شنوم و همچنین می‌دانم که بتاهیستین یک درمان معمول در بسیاری از کشورها در سراسر جهان است؛ و من می‌خواستم دریابم که آیا تأثیر مفیدی هم از آن حاصل شده است؟
اما در واقع، نیروی محرکه‌ اصلی برای انجام این مطالعه که روی مطالعات مروری پیشین کاکرین انجام شده، در مورد اثرات بتاهیستین روی یک بیماری به نام منیر، آمده است. بیماری منیر یکی از بیماری‌هایی است که افراد در آن دچار سرگیجه می‌شوند و هرچند نویسنده‌های آن مطالعه مروری نتیجه گرفته‌اند که شواهد خوبی له یا علیه دارو برای این بیماری وجود ندارد. همزمان که مقاله آنان در دست ویراست بود، این پیشنهاد داده شد به جای مطالعه روی بیمارانی که به طور قطعی فقط مبتلا به منیر هستند، مطالعه مروری روی همه بیماران مبتلا به سرگیجه، انجام شود، شاید یک اثر مفیدی از آن پیدا شود. به همین دلیل، تصمیم گرفتیم این مرور را انجام دهیم. این مطالعه مروری همچنین از طرف یک سازمان بیماران، جمعیت بیماران منیر، مورد حمایت قرار‌گرفت، زیرا معتقد بودند این سؤالی است که بیماران واقعا می‌خواهند به آن پاسخ درستی داده شود.
محمدحسین: سؤال بسیار مهمي براي يك مطالعه مروري به نظر مي‌رسد. چگونه پاسخ به این سؤال را پیدا کردید؟
مبینا: ما تمام كارآزمايي‌های بالینی تصادفی سازی شده را كه در آن‌ها بتاهیستین با یک درمان دارويی ساختگی يا دارونما در بيماران مبتلا به سرگيجه مقايسه‌ شد‌ه‌ بود، مطالعه كرديم. نتیجه اصلی كه ما به آن رسيديم اين بود كه گويا بيماران تصور مي‌كردند در کل، درمان با دارو تأثيرگذارتر از درمان ساختگی بود.
محمدحسین: به چه نتيجه‌اي رسيديد؟
مبینا: ما ١٧ كارآزمايي بالینی يافتيم، با بيش از هزار شركت كننده كه از بتاهیستین به مدت ٣ ماه استفاده كرده‌اند. ولي ما با چالش‌هاي زيادي براي دستيابي به پاسخي قابل اطمينان از اين مطالعات برخورديم. يكي از آنها اين بود كه خيلي از مقالات كاملا قديمي هستند و نحوه اجرا و گزارش كارآزمايي باليني در ١٠ سال گذشته بسيار تغيير كرده است، به گونه‌اي كه ما با گوناگوني بسياري در هر دو قسمت روش اجراي كار و نتيجه مواجه شديم و امكان تكيه بر داده‌هاي اصلي در بيشتر مطالعات وجود نداشت.
سرانجام به اين نتيجه رسيديم، نسبت بيماراني كه كاهش نشانه‌هاي سرگيجه خود را گزارش می‌کردند، به طور مشخصي در گروه بتاهیستین از گروه دارونما بيشتر بود. همچنين ما به اين نتيجه رسيديم كه ميزان اثرات ناخواسته دارو در دو گروه يكسان بود كه نشان دهنده اين موضوع است كه دارو اثرات ناخواسته زيادي ندارد. اما (و البته اين «اما» مهم است) وجود گوناگوني فراوان ميان مطالعات بيانگر اين است كه ما باید با توجه به یافته‌هایمان با احتیاط برخورد کنیم وهمچنين كيفيت مطالعات پايين است، بدین معنا كه محاسبات ممكن است دقيق نباشند.
محمدحسین: پس الان چه مي‌شود؟ ما بايد يك مطالعه كارآزمايي بزرگ انجام دهيم تا براي يك بار و هميشه به اين سؤال خاتمه دهيم؟
مبینا: خوب، من فكر مي‌كنم در يك دنياي ايده‌آل خيلي خوب مي‌شود كه يك مطالعه كارآزمايي باليني بزرگ داشته باشيم. اما در واقع مروري كه ما بر مطالعات قبلی داشتيم نشان مي‌دهد كه اثرات جانبي بسيار محدود بوده و همچنين دارو بسيار بي‌خطر است. اگر بخواهيم عمل‌گرايانه صحبت كنيم، من فكر مي‌كنم يك كارآزمايي بزرگ با توجه به منابع عظيمي كه نياز دارد در اولويت بالايي قرار ندارد، به خصوص اين كه مطالعه بايد واقعا بزرگ باشد تا ما را به جوابي واضح برساند.
محمدحسین: پس نهايتا توصيه شما به بيماران مبتلا به سرگيجه و پزشكان معالج آنان چيست؟
مبینا: نكته كليدي اين است كه برای بیماران بسيار مهم است که تشخيص صحيحي برای سرگيجه خود داشته باشند، چراكه شرايط بسياري وجود دارد كه باعث سرگيجه مي‌شود و درماني مشخص و تأثيرگذار نيز براي آنها وجود دارد. به‌هرحال، بتاهیستین مي‌تواند انتخابي منطقي به‌عنوان درماني كوتاه‌مدت در طول مدتی كه بيماري تشخيص داده مي‌شود، تجویز شود.
محمدحسین: اگر مایل هستید مطالعه بيشتری درخصوص يافته‌هاي این مرور کاکرین داشته باشید، مي‌توانيد متن کامل مرور را در سایت کتابخانه کاکرین (cochranelibrary.com) و خلاصه فارسی آن را در سایت Cochrane.ir بخش کتابخانه کاکرین با جست‌و‌جوی ساده کلمه بتاهیستین پیدا کنید.

Podcast translated by Mohammad-Hossein Vaziri-Zade-Mahabadi and Mobina Yarahmadi, edited by Shadi Kolahdoozan
Translated Podcast read by Mohammad-Hossein Vaziri-Zade-Mahabadi and Mobina Yarahmadi
Translated Podcast recorded by Mohammad-Hossein Vaziri-Zade-Mahabadi and Mobina Yarahmadi