این خلاصه از مرور کاکرین، آنچه را که ما از پژوهشها در مورد تاثیر سم بوتولینوم (botulinum toxin) بر درد شانه میدانیم، ارائه میدهد.
این مرور نشان میدهد که در افراد مبتلا به درد شانه و اسپاسم عضلانی، سم بوتولینوم:
- ممکن است درد را بهبود بخشد؛
- ممکن است منجر به بروز عوارض جانبی کمی بیشتر شود؛
- تاثیرات بر عملکرد فیزیکی و ناتوانی گزارش نشدند.
در اغلب موارد، اطلاعات دقیقی را در مورد عوارض جانبی و عوارض دیگر در اختیار نداریم. این امر بهویژه در مورد عوارض جانبی نادر اما جدی تزریق سم بوتولینوم مانند مشکل در بلع، درد عضلانی، عفونتهای تنفسی یا بثورات پوستی صادق است.
سم بوتولینوم چیست، و درد شانه چیست؟
درد شانه، یک اختلال شایع است که بزرگسالان را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار میدهد. این وضعیت میتواند ناشی از چندین بیماری مانند التهاب تاندون روتاتور کاف، کپسولیت چسبنده، استئوآرتریت و بیماری مفصل آکرومیو-کلاویکولار (acromio-clavicular) باشد. اگرچه درد شانه اغلب میتواند خودبهخود از بین برود، گاهی منجر به درد مزمن و ناتوانی میشود.
سم بوتولینوم توسط باکتری کلستریدیوم بوتولینوم (Clostridium botulinum) تولید میشود. این مداخله در افرادی که درد و اسپاسم عضلانی در شانه خود دارند، ممکن است با مسدود کردن سیگنالهای عصبیعضلانی به مغز عمل کرده و در نتیجه احساس درد در شانه را کاهش دهد. سم بوتولینوم بهصورت تزریقی و در مطب پزشک یا در کلینیک انجام میشود.
بهترین تخمین از آنچه برای افراد مبتلا به درد شانه و اسپاسم عضلانی پساز 6 تا 24 هفته رخ میدهد
درد (پساز 6 تا 12 هفته)
- افرادی که سم بوتولینوم تزریق کردند، میزان درد خود را در یک مقیاس 0 تا 10 امتیازی، 4 امتیاز ارزیابی کردند؛
- افرادی که داروی ساختگی (دارونما (placebo)) تزریق کردند، میزان درد خود را در یک مقیاس 0 تا 10 امتیازی، 5 امتیاز ارزیابی کردند؛
- افرادی که سم بوتولینوم تزریق کردند، میزان درد خود را پساز درمان، کمی بیشاز 1 امتیاز بهتر ارزیابی کردند (تفاوت مطلق: %12).
عوارض جانبی (پساز 24 هفته)
- 33 مورد از هر 100 بیماری که سم بوتولینوم تزریق کردند، دچار عوارض جانبی شدند؛
- 24 مورد از هر 100 بیماری که داروی ساختگی (دارونما) تزریق کردند، دچار عوارض جانبی شدند؛
- از هر 100 بیمار، 9 مورد بیشتر دچار عوارض جانبی ناشی از تزریق سم بوتولینوم شدند (9% تفاوت مطلق).
مطالعه چکیده کامل
شواهد اخیر نشاندهنده تاثیر آنتینوستیسپت (anti-nociceptive) سم بوتولینوم (botulinum toxin) است.
اهداف
مقایسه اثربخشی و بیخطری (safety) سم بوتولینوم در مقایسه با دارونما (placebo) یا دیگر گزینههای درمانی برای درد شانه.
روشهای جستوجو
پایگاه مرکزی ثبت کارآزماییهای کنترلشده کاکرین (CENTRAL) ( کتابخانه کاکرین )، Ovid MEDLINE؛ CINAHL (از طریق EBSCOhost)؛ Ovid SPORTDiscus؛ EMBASE و Science Citation Index را جستوجو کردیم.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (randomised controlled trials; RCTs) که سم بوتولینوم را با دارونما یا درمان فعال در افراد مبتلا به درد شانه مقایسه کردند، وارد این مرور شدند.
گردآوری و تجزیهوتحلیل دادهها
برای معیارهای پیوسته (continuous)، تفاوت میانگین (MD) و برای معیارهای رتبهای (categorical)، خطر نسبی (RR) (با 95% فاصله اطمینان (CI)) را محاسبه کردیم.
نتایج اصلی
شش RCT با 164 بیمار وارد این مرور شدند. پنج RCT در شرکتکنندگان مبتلا به درد شانه پساز سکته مغزی نشان دادند که، تزریق عضلانی یک دوز واحد از سم بوتولینوم A در مقایسه با دارونما، درد را در مدت سه تا شش ماه پساز تزریق به میزان قابل توجهی کاهش داد (MD؛ 1.2- امتیاز؛ 95% CI؛ 2.4- تا 0.07-؛ مقیاس 0 تا 10 امتیازی) اما در یک ماه چنین تاثیری دیده نشد (MD؛ 1.1- امتیاز؛ 95% CI؛ 2.9- تا 0.7). چرخش خارجی شانه در یک ماه افزایش یافت (MD: 9.8°؛ 95% CI؛ 0.2 تا 19.4) اما در سه تا شش ماه افزایشی مشاهده نشد. ابداکشن (abduction) شانه، چرخش خارجی یا اسپاستیسیتی (spasticity) میان گروهها، همچنین تعداد عوارض جانبی تفاوتی نداشتند (RR: 1.46؛ 95% CI؛ 0.6 تا 24.3).
یک RCT در مورد درد شانه مرتبط با آرتریت نشان داد که سم بوتولینوم در مقایسه با دارونما، شدت درد (MD: -2.0؛ 95% CI؛ 3.7- تا 0.3-؛ مقیاس 10 امتیازی) و ناتوانی شانه را با کاهش نمره شاخص درد و ناتوانی شانه (Shoulder Pain and Disability Index) (MD : -13.4؛ 95% CI؛ 24.9- تا 1.9-؛ مقیاس 100 امتیازی) کاهش داد. میزان ابداکشن شانه بهبود یافت (MD؛ 13.8 درجه؛ 95% CI؛ 3.2 تا 44.0). تفاوتی در تعداد عوارض جانبی جدی گزارششده میان گروهها وجود نداشت (RR: 0.35؛ 95% CI؛ 0.11 تا 1.12).
نتیجهگیریهای نویسندگان
به دلیل مطالعات کم با حجمنمونه کوچک و خطر بالای سوگیری، نتایج باید با احتیاط تفسیر شوند. به نظر میرسد تزریق سم بوتولینوم A در مقایسه با دارونما در بیماران مبتلا به درد شانه ناشی از همیپلژی اسپاستیک (spastic hemiplegia) یا آرتریت، شدت درد را کاهش داده و عملکرد شانه و دامنه حرکتی آن را بهبود میبخشد. مشخص نیست که مزیت تسکین درد شانه پساز سکته مغزی در مدت سه تا شش ماه، اما نه در یک ماه، به دلیل محدودیتهای شواهد موجود است، شواهدی که شامل حجمنمونههای کوچک با تخمینهای مبهم است، یا به دلیل تاخیر در شروع اثر دارو. انجام مطالعات بیشتر با دادههای بیخطر بودن مداخله مورد نیاز است.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.
