زیپراسیدون (ziprasidone) یکی از داروهای گروه آنتیسایکوتیکهای جدید «آتیپیکال» (atypical) است که برای درمان اسکیزوفرنی (schizophrenia) استفاده میشود. هدف این مرور آن بود که دریابد شواهدی برای تائید تفاوت میان زیپراسیدون و دیگر داروهای آتیپیکال وجود دارد یا خیر. به دلیل تعداد زیاد افرادی که از مطالعات انصراف دادند، نتیجهگیری قطعی دشوار است، بااینحال، به نظر میرسد افرادی که زیپراسیدون مصرف کردند، در مقایسه با افرادی که اولانزاپین (olanzapine)، ریسپریدون (risperidone) و شاید آمیسولپراید (amisulpride) دریافت کردند، بهبودی کمتری را در نشانههای خود نشان دادند، اما احتمال افزایش وزن در آنها کمتر بود.
مطالعه چکیده کامل
در بسیاری از کشورهای صنعتی جهان، آنتیسایکوتیکهای نسل دوم («آتیپیکال» (atypical)) به درمانهای دارویی خط اول برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی (schizophrenia) تبدیل شدهاند. این سوال مطرح است که تاثیرات داروهای مختلف آنتیسایکوتیک نسل جدید با یکدیگر متفاوت هستند یا خیر، و اگر اینگونه است، این تفاوت تا چهاندازه است. در این مرور، بررسی کردیم که کارآمدی و تحملپذیری زیپراسیدون (ziprasidone) تا چهاندازه با دیگر آنتیسایکوتیکهای نسل دوم متفاوت است.
اهداف
ارزیابی تاثیرات مصرف زیپراسیدون در مقایسه با دیگر آنتیسایکوتیکهای آتیپیکال در درمان افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و سایکوزهای شبه-اسکیزوفرنی.
روشهای جستوجو
پایگاه ثبت تخصصی گروه اسکیزوفرنی در کاکرین (اپریل 2007) و منابع تمام مطالعات شناساییشده را برای دستیابی به استنادات بیشتر از کارآزماییها جستوجو کردیم. برای کسب اطلاعات بیشتر، با شرکتهای داروسازی و نویسندگان کارآزماییها تماس گرفتیم.
این جستوجو در جولای 2012 بهروز شد و 254 استناد به بخش در انتظار طبقهبندی افزوده شدند.
معیارهای انتخاب
همه کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده، حداقل یکسو-کور (single-blind) را وارد این مرور کردیم که در آنها زیپراسیدون خوراکی با اشکال خوراکی آمیسولپراید (amisulpride)، آریپیپرازول (aripiprazole)، کلوزاپین (clozapine)، اولانزاپین (olanzapine)، کوئتیاپین (quetiapine)، ریسپریدون (risperidone) یا زوتپین (zotepine) در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی یا سایکوزهای شبه-اسکیزوفرنی مقایسه شد.
گردآوری و تجزیهوتحلیل دادهها
دادهها را جداگانه استخراج کردیم. برای دادههای دوحالتی (dichotomous data)، تفاوت میانگین وزندهیشده (MD) و برای دادههای پیوسته (continuous data) نسبت خطر (relative risk; RR) و 95% فواصل اطمینان (CI) آنها را بر اساس قصد درمان و با استفاده از مدل اثرات تصادفی (random-effects model) محاسبه کردیم. تعداد افراد مورد نیاز برای درمان/آسیب (numbers needed to treat/harm; NNT/NNH) را در صورت لزوم محاسبه کردیم.
نتایج اصلی
این مرور در حال حاضر شامل نه کارآزمایی تصادفیسازی و کنترلشده (randomised controlled trials; RCTs) با 3361 شرکتکننده است. میزان کلی خروج زودهنگام از مطالعه بسیار بالا بود (59.1%). دادههای مربوط به مقایسه زیپراسیدون با آمیسولپراید، کلوزاپین، اولانزاپین، کوئتیاپین و ریسپریدون در دسترس بودند. پذیرش درمان با زیپراسیدون نسبت به اولانزاپین کمتر بود (خروج زودهنگام از مطالعه به هر دلیلی: 5 RCT؛ n = 1937؛ RR: 1.26؛ 95% CI؛ 1.18 تا 1.35؛ NNH: 7؛ 95% CI؛ 5 تا 10) و ریسپریدون (3 RCT؛ n = 1029؛ RR: 1.11؛ 95% CI؛ 1.02 تا 1.20؛ NNH: 14؛ 95% CI؛ 8 تا 50)، اما در مقایسه با دیگر داروهای آنتیسایکوتیک نسل دوم چنین نبود. زیپراسیدون نسبت به آمیسولپراید اثربخشی کمتری داشت (خروج زودهنگام از مطالعه به دلیل عدم اثربخشی: 1 RCT؛ n = 123؛ RR: 4.72؛ 95% CI؛ 1.06 تا 20.98؛ NNH: 8؛ 95% CI؛ 5 تا 50)، اولانزاپین (نمره کلی PANSS: 4 RCT؛ n = 1291؛ MD: 8.32؛ 95% CI؛ 5.64 تا 10.99) و ریسپریدون (نمره کلی PANSS: 3 RCT؛ n = 1016؛ MD: 3.91؛ 95% CI؛ 0.27 تا 7.55). بر اساس دادههای محدود، هیچ تفاوت معنیداری از نظر تحملپذیری درمان میان زیپراسیدون و آمیسولپراید یا کلوزاپین وجود نداشت. زیپراسیدون، افزایش وزن کمتری را نسبت به اولانزاپین (5 RCT؛ n = 1659؛ MD: -3.82؛ 95% CI؛ 4.69- تا 2.96-)، کوئتیاپین (2 RCT؛ n = 754؛ RR: 0.45؛ 95% CI؛ 0.28 تا 0.74)، یا ریسپریدون (3 RCT؛ n = 1063؛ RR: 0.49؛ 95% CI؛ 0.33 تا 0.74) ایجاد کرد. این دارو با افزایش کلسترول کمتری نسبت به اولانزاپین، کوئتیاپین و ریسپریدون همراه بود. در مقابل، تاثیرات و عوارض جانبی خارج هرمی (extrapyramidal) ناشی از زیپراسیدون اندکی بیشتر از اولانزاپین بود (4 RCT؛ n = 1732؛ RR: 1.43؛ 95% CI؛ 1.03 تا 1.99؛ NNH قابل تخمین نیست) و افزایش پرولاکتین بیشتری را نسبت به کوئتیاپین ایجاد کرد (2 RCT؛ n = 754؛ MD: 4.77؛ 95% CI؛ 1.37 تا 8.16)، اما اختلالات حرکتی کمتر (2 RCT؛ n = 822؛ RR: 0.70؛ 95% CI؛ 0.51 تا 0.97؛ NNT قابل تخمین نیست) و افزایش پرولاکتین کمتری (2 RCT؛ n = 767؛ MD: -21.97؛ 95% CI؛ 27.34- تا 16.60-) را نسبت به ریسپریدون ایجاد کرد.
نکته: ارزیابی 254 استناد موجود در بخش در انتظار طبقهبندی این مرور، ممکن است نتیجهگیریهای نویسندگان این مرور را که یکبار بررسی شدهاند، تغییر دهند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
زیپراسیدون ممکن است یک داروی آنتیسایکوتیک با اثربخشی کمی کمتر از آمیسولپراید، اولانزاپین و ریسپریدون باشد. مزیت اصلی آن، گرایش پائین به القای افزایش وزن و عوارض جانبی مرتبط است. بااینحال، میزان کلی بالای شرکتکنندگانی که مطالعات را زودتر از موعد مقرر ترک میکنند، روایی (validity) یافتهها را محدود میکند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.