آسیب تروماتیک حاد مغزی یکی از علل اصلی مرگومیر و ناتوانی بهشمار میرود. تمام آسیبهای مغزی در همان لحظه ضربه رخ نمیدهند؛ کاهش جریان خون و اکسیژنرسانی به مغز میتواند پساز ضربه نیز اتفاق افتاده و آسیب بیشتری را به مغز وارد کند، که این خود عامل مهمی در مرگومیر و ناتوانی قابل پیشگیری است. بنابراین، در مراحل اولیه پساز آسیب، تلاش برای به حداقل رساندن آسیب ثانویه مغزی و فراهم کردن بهترین شانس بهبودی از آسیب مغزی تثبیتشده، بسیار مهم است.
استفاده از مسدودکنندههای کانال کلسیم برای پیشگیری یا درمان وازواسپاسم مغزی (cerebral vasospasm) (یعنی تنگ شدن ناگهانی عروق خونی در مغز) که ممکن است پساز آسیب مغزی رخ دهد و به دلیل کاهش جریان خون، آسیب مغزی ثانویه را ایجاد کند، پیشنهاد شده است.
مهم است که مشخص شود مسدودکنندههای کانال کلسیم در کاهش مرگومیر و پیامدهای نامطلوب در بیماران آسیبدیده از ناحیه سر موثر هستند یا خیر.
این مرور، تمام کارآزماییهای با کیفیت بالا را بررسی کرد که استفاده از مسدودکنندههای کانال کلسیم را با گروه کنترل، در بیماران آسیبدیده از ناحیه سر در هر سنی مقایسه کردند. نویسندگان همچنین به بررسی کارآزماییهایی پرداختند که شامل بیماران با خونریزی زیر-عنکبوتیه (یعنی خونریزی در فضای میان مغز و جمجمه) ناشی از یک آسیب، بهعنوان یک زیرگروه، بودند.
نویسندگان، شش کارآزمایی واجد شرایط را شامل 1862 بیمار یافتند. نتایج نشان میدهند که شواهد کافی برای تائید استفاده از مسدودکنندههای کانال کلسیم وجود ندارد. نویسندگان نتیجه میگیرند که برخی شواهد نشان میدهد یک مسدودکننده کانال کلسیم به نام نیمودیپین (nimodipine) ممکن است برای برخی از بیماران مبتلا به خونریزی زیر-عنکبوتیه مفید باشد. بااینحال، شواهدی از بروز برخی عوارض جانبی خاص میان بیمارانی که با نیمودیپین درمان شدند، به دست آمد که ممکن است به این معنی نیز باشد که این دارو برای برخی افراد مضر است.
نویسندگان توصیه میکنند که پیشاز اتخاذ هرگونه نتیجهگیری قطعی در مورد اثربخشی دارو، نتایج امیدوارکننده در بیماران مبتلا به خونریزی زیر-عنکبوتیه در یک کارآزمایی بزرگتر و با طراحی بهتر تکرار شود. در کارآزماییهای آتی، دادههای مربوط به پیامدهای دیگری غیر از مرگومیر و ناتوانی شدید، مانند کیفیت زندگی بازماندگان و سودمندی اقتصادی دارو، باید اندازهگیری شوند؛ چنین پیامدهایی در پژوهشهای موجود در نظر گرفته نشدهاند.
مطالعه چکیده کامل
آسیب تروماتیک حاد مغزی یکی از علل اصلی مرگومیر و ناتوانی بهشمار میرود. مسدودکنندههای کانال کلسیم (آنتاگونیستهای کلسیم) در تلاش برای پیشگیری از وازواسپاسم مغزی (cerebral vasospasm) پساز آسیب، حفظ جریان خون به مغز و بنابراین پیشگیری از آسیب بیشتر استفاده شدهاند.
اهداف
تخمین تاثیرات استفاده از مسدودکنندههای کانال کلسیم در بیماران مبتلا به آسیب تروماتیک حاد مغزی، و در زیرگروهی از بیماران مبتلا به آسیب مغزی که دچار خونریزی تروماتیک زیر-عنکبوتیه (subarachnoid haemorrhage) شدند.
روشهای جستوجو
پایگاه ثبت تخصصی گروه صدمات در کاکرین، پایگاه مرکزی ثبت کارآزماییهای کنترلشده کاکرین؛ MEDLINE؛ EMBASE و فهرست منابع مقالات مرتبط را جستوجو کردیم. همچنین با کارشناسان این حوزه تماس گرفتیم. این جستوجوها در نوامبر 2005 بهروز شدند.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (randomised controlled trials; RCTs) با مشارکت بیمارانی با تمام سطوح شدت آسیب تروماتیک حاد مغزی که از نظر بالینی تشخیص داده شدند.
گردآوری و تجزیهوتحلیل دادهها
دو نویسنده بهطور مستقل از هم مطالعات شناساییشده را از نظر واجد شرایط بودن، ارزیابی کرده و دادهها را از هر مطالعه استخراج کردند. جمعبندی نسبتهای شانس با استفاده از روش منتل-هنزل (Mantel-Haenszel) محاسبه شدند.
نتایج اصلی
شش RCT شامل 1862 شرکتکننده وارد این مرور شدند. تاثیر مسدودکنندههای کانال کلسیم بر خطر مرگومیر در پنج مورد از این RCTها گزارش شد. نسبت شانس (OR) تجمعی در پنج مطالعه 0.91 بود (95% فاصله اطمینان (95% CI)؛ 0.70 تا 1.16). برای پنج RCT که مرگومیر و ناتوانی شدید (پیامد نامطلوب) را گزارش کردند، OR تجمعی برابر با 0.97 بود (95% CI؛ 0.81 تا 1.18). در دو RCT که خطر مرگومیر را در زیرگروهی از بیماران دچار خونریزی تروماتیک زیر-عنکبوتیه گزارش کردند، OR تجمعی معادل 0.59 به دست آمد (95% CI؛ 0.37 تا 0.94). سه RCT، مرگومیر و ناتوانی شدید را بهعنوان پیامد در این زیرگروه گزارش کردند، و مقدار OR تجمعی، 0.67 بود (95% CI؛ 0.46 تا 0.98).
نتیجهگیریهای نویسندگان
این مرور سیستماتیک از کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده با موضوع تجویز مسدودکنندههای کانال کلسیم برای بیماران مبتلا به آسیب تروماتیک حاد به سر نشان میدهد که عدم قطعیت قابل توجهی در مورد تاثیرات آنها وجود دارد. نشان داده شده که نیمودیپین (nimodipine) در زیرگروهی از بیماران مبتلا به آسیب مغزی که دچار خونریزی زیر-عنکبوتیه شدهاند، تاثیر مثبتی دارد، هرچند افزایش عوارض جانبی در گروه مداخله ممکن است به این معنی باشد که این دارو برای برخی از بیماران مضر است.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.
