پیام‌های کلیدی
تشک‌ها و روکش تشک‌های ساخته شده از فوم:
- ممکن است در مقایسه با سطوح پر شده از هوا خطر ابتلا را به زخم‌های فشاری افزایش دهند؛
- احتمالا کمتر از سطوح پر شده از هوا که به‌طور منظم فشار را زیر بدن توزیع می‌کنند، هزینه-اثربخش هستند.
مشخص نیست که فوم در مقایسه با سطوح ساخته‌شده از فیبر، ژل یا سلول‌های آب بر زخم‌های فشاری تاثیری دارد یا خیر.
مطالعات آینده باید بر گزینه‌ها و تاثیراتی متمرکز شوند که برای تصمیمگیرندگان مهم هستند، مانند:
- سطوح ژل که در مقایسه با سطوح فوم، فشار ثابتی را بر پوست وارد می‌کنند؛ و
- آیا و چه هنگام زخم‌های فشاری ایجاد می‌شوند، تاثیرات ناخواسته و هزینه‌ها.
زخم‌های فشاری چه هستند؟
زخم‌های فشاری با نام آسیب فشاری یا زخم بستر نیز شناخته می‌شوند. آنها زخم‌هایی در پوست و بافت زیرین هستند که در اثر فشار طولانی-مدت یا سائیدگی به وجود می‌آیند. زخم‌های مذکور اغلب در قسمت‌های استخوانی بدن مانند پاشنه‌ها، آرنج‌ها، مفاصل ران و قسمت تحتانی ستون فقرات ایجاد می‌شوند. افرادی که مشکلات حرکتی دارند یا کسانی که مدت زمان طولانی را در تختخواب سپری می‌کنند، در معرض خطر ابتلا به زخم‌های فشاری قرار دارند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
تخت‌ها، تشک‌ها و روکش تشک‌هایی وجود دارند که به‌طور اختصاصی برای افرادی طراحی شده‌‌اند که در معرض خطر ابتلا به زخم‌های فشاری هستند. این وسایل می‌توانند از طیف وسیعی از مواد (مانند فوم، فیبر، سلول‌های هوا یا کیسه‌های آب) ساخته شده و به دو گروه تقسیم می‌شوند:
- سطوح واکنشی (استاتیک) که فشار ثابتی را به پوست وارد می‌کنند، مگر اینکه شخص حرکت کند یا جابه‌جا شود؛ و
- سطوح فعال (فشار متناوب) که فشار را به‌طور منظم زیر بدن توزیع می‌کنند.
ما می‌خواستیم بدانیم که تشک‌ها و روکش تشک‌های ساخته شده از فوم (یک سطح واکنشی):
- از بروز زخم‌های فشاری پیشگیری می‌کنند؛
- راحت هستند و کیفیت زندگی افراد را بهبود می‌بخشند؛
- مزایای سلامت آنها بیشتر از هزینه‌های آنها است (هزینه-اثربخشی)؛ و
- تاثیرات ناخواسته‌ای دارند یا خیر.
چه کاری را انجام دادیم؟
در منابع علمی پزشکی برای یافتن مطالعاتی به جست‌وجو پرداختیم که تاثیرات تشک‌ها و روکش تشک‌های ساخته شده را از فوم ارزیابی کردند. نتایج آنها را مقایسه و خلاصه کرده، و سطح اعتماد خود را به شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعات رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 29 مطالعه را پیدا کردیم (9566 نفر، میانگین سنی: 76 سال) که بین پنج روز تا یک سال به طول انجامیدند (میانگین: 15 روز). مطالعات سطوح فوم را با سطوح فعال و واکنشی ساخته شده از ژل، سلول‌های هوا، کیسه‌های آب و انواع دیگر فوم مقایسه کردند.
پیشگیری از بروز زخم فشاری
شواهد نشان می‌دهد که:
- سطوح فوم در مقایسه با سطوح فعال یا واکنشی پر شده از هوا ممکن است خطر ابتلا را به زخم‌های فشاری افزایش دهند (8 مطالعه)؛
- در صورت بررسی داده‌های مربوط به زمان لازم تا ایجاد زخم‌های فشاری جدید، ممكن است مموری فوم (memory foam) متراکم‌تر (فوم سازگار با فرم بدن فرد) در پیشگیری از بروز زخم‌های فشاری بهتر از مموری فوم سبک‌تر باشد (1 مطالعه، مدت زمان: 11.5 روز)؛
- در صورت بررسی داده‌های مربوط به زمان لازم تا ایجاد زخم‌های فشاری جدید، ممكن است سطوح فوم صاف در پیشگیری از زخم‌های فشاری بهتر از سطوح فوم دندانه‌دار باشد (1 مطالعه، مدت زمان: 1 ماه).
مشخص نیست که فوم در مقایسه با سطوح ساخته شده از آب یا ژل تاثیری بر زخم‌های فشاری دارد یا خیر.
تاثیرات دیگر
شواهد حاصل از یک مطالعه نشان می‌دهد که فوم احتمالا کمتر از سطوح فعال و پر شده از هوا هزینه-اثربخش‌تر است.
شواهد محکم و واضحی را برای تعیین چگونگی تاثیر فوم بر راحتی، کیفیت زندگی و تاثیرات ناخواسته پیدا نکردیم.
چه عاملی اعتماد ما را به شواهد محدود کرد؟
بیشتر مطالعات حجم نمونه کوچکی داشتند (به‌طور میانگین 101 نفر) و بیش از نیمی از آنها (17 مطالعه) از روش‌هایی استفاده کردند که احتمالا باعث ایجاد خطا در نتایج آنها می‌شد.
این مطالعه مروری تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد ارائه شده در این مرور کاکرین تا نوامبر 2019 به‌روز است.
شواهد موجود نشان‌دهنده عدم-قطعیت در مورد تفاوت در بروز زخم فشاری، راحتی بیمار، عوارض جانبی و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت بین استفاده از سطوح فوم و سطوح دیگر (سطوح واکنشی فیبر، سطوح واکنشی ژل، سطوح واکنشی فوم و ژل، یا سطوح واکنشی آبی) است. سطوح فومی ممکن است باعث افزایش بروز زخم فشاری در مقایسه با سطوح هوای فشار متناوب (فعال) و سطوح واکنشی هوا شوند. سطوح هوای فشار متناوب (فعال) در پیشگیری از بروز زخم‌های فشاری جدید احتمالا مقرون‌به‌صرفه‌تر از سطوح فومی هستند.
پژوهش‌های آینده در این زمینه باید ارزیابی مهم‌ترین سطوح محافظ را از دیدگاه تصمیمگیرندگان در نظر بگیرند. پیامدهای زمان-تا-رویداد، ارزیابی دقیق عوارض جانبی و ارزیابی هزینه-اثربخشی در سطح کارآزمایی باید در مطالعات آینده در نظر گرفته شوند. کارآزمایی‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که خطر سوگیری تشخیص را به حداقل برسانند؛ به عنوان مثال، با استفاده از عکاسی دیجیتال و با کورسازی داوران عکس‌ها نسبت به تخصیص گروه. انجام مرور بیشتر با استفاده از متاآنالیز شبکه‌ای به یافته‌های گزارش‌شده در اینجا اضافه می‌شود.
زخم‌های فشاری (pressure ulcer) (که تحت عنوان آسیب‌های فشاری (pressure injuries) نیز شناخته می‌شوند) آسیب‌های موضعی پوست یا بافت‌های نرم زیرین، یا هر دو، هستند که در اثر فشار، شکاف یا اصطکاک مداوم ایجاد می‌شوند. سطوح فوم (تخت‌ها، تشک‌ها یا سطوح پوشاننده) به صورت گسترده‌ای برای پیشگیری از وقوع این نوع زخمها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ارزیابی تاثیرات تخت‌ها، تشک‌ها یا سطوح پوشاننده فوم در مقایسه با هر نوعی از سطوح محافظت‌کننده بر بروز زخم‌های فشاری در هر جمعیت و در هر محیطی.
در نوامبر سال 2019، پایگاه ثبت تخصصی گروه زخمها در کاکرین؛ پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ Ovid MEDLINE (شامل In-Process & Other Non-Indexed Citations)؛ Ovid Embase و EBSCO CINAHL Plus را جست‌وجو کردیم. هم‌چنین پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی را برای یافتن مطالعات در حال انجام و منتشر نشده جست‌وجو کرده، و فهرست منابع مطالعات وارد شده مرتبط، هم‌چنین مرورها، متاآنالیزها و گزارش‌های تکنولوژی سلامت را برای شناسایی مطالعات بیشتر غربالگری کردیم. هیچ محدودیتی در رابطه با زبان، تاریخ انتشار یا شرایط مطالعه وجود نداشت.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای را وارد کردیم که شرکت‌کنندگان را در هر سنی به استفاده از تختخواب‌ها، تشک‌ها یا سطوح پوشاننده فومی اختصاص دادند. مقایسه‌کننده‌ها عبارت بودند از هر نوعی از تخت، تشک یا سطوح پوشاننده.
حداقل دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم، مطالعات را با استفاده از معیارهای ورود از پیش تعیین شده، ارزیابی کردند. استخراج داده‌ها، ارزیابی «خطر سوگیری (bias)» با استفاده از ابزار «خطر سوگیری» کاکرین، و ارزیابی قطعیت شواهد را با توجه به روش‌شناسی درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی انجام دادیم. اگر یک سطح فومی با سطوحی مقایسه شد که به وضوح مشخص نشدند، مطالعه وارد شده ثبت و توصیف شد اما در تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در نظر گرفته نشد.
تعداد 29 مطالعه (9566 شرکت‌کننده) را در این مرور وارد کردیم. اکثر مطالعات حجم نمونه کوچکی داشتند (میانه (median) حجم نمونه مطالعه: 101 شرکت‌کننده). میانگین سنی شرکت‌کنندگان از 47.0 تا 85.3 سال متغیر بود (میانه: 76.0 سال). شرکت‌کنندگان عمدتا از مراکز مراقبت‌های حاد انتخاب شدند. داده‌ها را برای هفت مقایسه در مرور بررسی کردیم: سطوح فوم در مقایسه با: (1) سطوح هوای فشار متناوب، (2) سطوح واکنشی هوا، (3) سطوح واکنشی فیبر، (4) سطوح واکنشی ژل، (5) سطوح واکنشی فوم و ژل، (6) سطوح واکنشی آبی، و (7) انواع دیگری از سطوح فوم. از میان 29 مطالعه وارد شده، 17 مورد (58.6%) یافته‌هایی را ارائه دادند كه در معرض خطر بالایی از سوگیری (bias) کلی قرار داشتند.
پیامد اولیه: بروز زخم فشاری
شواهدی با قطعیت پائین نشان می‌دهد که سطوح فوم در مقایسه با (1) سطوح هوای فشار متناوب (فعال) (خطر نسبی (RR): 1.59؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.86 تا 2.95؛ I2 = 63%؛ 4 مطالعه، 2247 شرکت‌کننده)، و (2) سطوح واکنشی هوا (RR: 2.40؛ 95% CI؛ 1.04 تا 5.54؛ I2 = 25%؛ 4 مطالعه، 229 شرکت‌کننده) ممکن است خطر ابتلا را به زخم‌های فشاری جدید افزایش دهند.
در مورد تفاوت در بروز زخم فشاری در افراد تحت درمان با سطوح فوم و سطوح زیر نامطمئن هستیم: (1) سطوح واکنشی فیبر (1 مطالعه، 68 شرکت‌کننده)؛ (2) سطوح واکنشی ژل (1 مطالعه، 135 شرکت‌کننده)؛ (3) سطوح واکنشی ژل و فوم (1 مطالعه، 91 شرکت‌کننده)؛ و (4) نوع دیگری از سطح فوم (6 مطالعه، 733 شرکت‌کننده). تمام اینها دارای شواهدی با قطعیت بسیار پائین بودند.
مطالعات وارد شده داده‌های مربوط به زمان لازم را تا بروز زخم فشاری برای دو مقایسه دارند. هنگامی که زمان لازم تا ابتلا به زخم با استفاده از نسبت‌های خطر در نظر گرفته می‌شود، تفاوت در خطر ابتلا به زخم‌های فشاری جدید، در پیگیری بیش از 90 روز، بین سطوح فوم و سطوح هوای فشار متناوب نامطمئن است (2 مطالعه، 2105 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). دو مطالعه بعدی که به مقایسه انواع مختلف سطوح فوم پرداختند، داده‌های مربوط به زمان تا رویداد (time-to-event) را نیز گزارش کردند، و نشان دادند که سطوح فوم ویسکوالاستیک با تراکم 40 تا 60 kg/m3 ممکن است خطر ابتلا را به زخم‌های فشاری جدید در مدت زمان بیش از 11.5 روز پیگیری در مقایسه با سطوح فوم با تراکم 33 kg/m3 کاهش دهند (1 مطالعه، 62 شرکت‌کننده)؛ و سطوح فوم جامد احتمالا منجر به کاهش در خطر ابتلا به زخم‌های فشاری جدید در مدت زمان بیش از یک ماه پیگیری در مقایسه با سطوح فوم به هم پیچیده یا حلقوی می‌شوند (1 مطالعه، 84 شرکت‌کننده). هر دو یافته دارای شواهدی با قطعیت پائین بودند.
هیچ داده قابل تجزیه‌وتحلیلی برای مقایسه سطوح فوم با سطوح واکنشی آبی وجود نداشت (یک مطالعه با 117 شرکت‌کننده).
پیامدهای ثانویه
راحتی بیمار در ارتباط با سطح محافظ: مرور شامل داده‌هایی در مورد سه مقایسه برای این پیامد است. مشخص نیست که تفاوتی در معیار راحتی بیمار بین سطوح فوم و سطوح هوا با فشار متناوب (1 مطالعه، 76 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین)؛ سطوح فوم و سطوح واکنشی هوا (1 مطالعه، 72 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین)؛ و انواع مختلف سطوح فوم (4 مطالعه، 669 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) وجود دارد یا خیر.
همه عوارض جانبی گزارش شده: این مرور شامل داده‌هایی برای دو مقایسه برای این پیامد است. در مورد تفاوت در عوارض جانبی بین سطوح فوم و سطوح هوا با فشار متناوب (فعال) (3 مطالعه، 2181 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین)، و بین سطوح فوم و سطوح واکنشی هوا نامطمئن هستیم (1 مطالعه، 72 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
کیفیت زندگی مرتبط با سلامت: فقط یک مطالعه داده‌های مربوط به این پیامد را گزارش کرد. مطمئن نیستیم که تفاوتی (شواهد با قطعیت پائین) بین سطوح فوم و سطوح هوا با فشار متناوب (فعال) از نظر کیفیت زندگی مرتبط با سلامت که با استفاده از دو پرسشنامه مختلف EQ-5D-5L (267 شرکت‌کننده) و PU-QoL-UI (233 شرکت‌کننده) اندازه‌گیری شد، وجود دارد یا خیر.
هزینه-اثربخشی: یک مطالعه ارزیابی‌های هزینه-اثربخشی مبتنی بر کارآزمایی را گزارش کرد. سطوح هوا با فشار متناوب (فعال) احتمالا هزینه-اثربخشی بیشتری نسبت به سطوح فوم در پیشگیری از بروز زخم فشاری دارند (2029 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.