پیام‌های کلیدی
- پلاسمای غنی از پلاکت (بخشی از خون خود شرکت‌کننده که باعث بازسازی بافت می‌شود) در مقایسه با گاز (gauze) استریل ممکن است زمان سپری‌شده را تا بهبود زخم کاهش دهد.
- کرم ترمیم‌کننده پوست لیتوفیکس در مقایسه با پانسمان حاوی ید (که به کاهش باکتری‌های زخم کمک می‌کند) ممکن است به بهبود زخم‌ها تا 30 روز کمک کند.
- مشخص نیست که پانسمان‌های هیدروژل (طراحی‌شده برای مرطوب نگه‌داشتن زخم) زمان سپری‌شده را تا بهبود زخم در مقایسه با تمیز کردن زخم با ید کاهش می‌دهند یا خیر.
بیماری سینوس پیلونیدال باسن چیست؟
بیماری سینوس پیلونیدال (pilonidal sinus disease) باسن یک وضعیت شایع و دردناک است که عمدتا جوانان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
این بیماری در شکاف ناتال (شیار بین باسن) رخ داده، و به صورت فولیکول‌های عفونی یا ملتهب‌شده مو شروع می‌شود. تاثیر وکیوم (vacuum effect)، که با حرکت باسن ایجاد می‌شود، ممکن است موهای بیشتری را به سمت ناحیه ملتهب بکشد. نشانه‌های آن می‌توانند بسیار دردناک بوده و گاهی اوقات برای مدت طولانی ادامه یابد.
سینوس پیلونیدال باسن چگونه درمان می‌شود؟
این عارضه اغلب با جراحی، یعنی ایجاد برش در ناحیه ملتهب حاوی مو و مواد زائد، درمان می‌شود و در برخی موارد زخم‌ها با بخیه بسته نمی‌شوند، بلکه باز گذاشته می‌شوند تا به‌طور طبیعی بهبود یابند. پانسمان‌ها و عوامل موضعی (کرم‌ها یا لوسیون‌ها) زیادی برای کمک به بهبود این زخم‌ها در دسترس هستند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
می‌خواستیم ببینیم کدام پانسمان‌ها و عوامل موضعی برای درمان زخم‌های باز پس از درمان جراحی سینوس پیلونیدال باسن عملکرد بهتری دارند.
برای هر مداخله به موارد زیر نگاه کردیم:
- چه مدت طول می‌کشد تا زخم‌ها خوب شوند؛
- تعداد زخم‌های بهبود یافته پس از 30 روز، 6 ماه و 1 سال؛
- آیا زخم‌ها عود کردند یا خیر؛
- چه مدت طول کشید تا افراد درمان‌شده به فعالیت‌های عادی روزانه خود بازگردند؛
- کیفیت زندگی؛
- ارزش اقتصادی درمان؛
- وجود درد در اولین تعویض پانسمان؛
- تاثیرات مضر (به عنوان مثال عفونت محل جراحی یا واکنش آلرژیک) پس از درمان.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
شرکت‌کنندگانی را از هر سن و جنسیتی وارد کردیم که در هر محیط مراقبتی تحت درمان قرار گرفتند. مطالعاتی را جست‌وجو کردیم که در آنها:
- شرکت‌کنندگان برای بیماری سینوس پیلونیدال باسن تحت درمان قرار گرفته و یک زخم، باز نگاه داده شد؛
- پانسمان‌ها و عوامل موضعی مختلف با هم مقایسه شدند تا ببینند چقدر برای کمک به بهبود زخم‌ها موثر هستند.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 11 مطالعه را با مجموع 932 شرکت‌کننده وارد کردیم. دو مطالعه، درمان موضعی زخم را با فشار منفی (topical negative pressure wound therapy) (که مکش کنترل‌شده را روی سطح زخم اعمال می‌کند) با پانسمان‌های ساده زخم مقایسه کردند. دو مطالعه پلاسمای غنی از پلاکت را با گاز جاذب استریل مقایسه کردند. هفت مطالعه دیگر به مقایسه پانسمان‌ها و عوامل موضعی مختلف پرداختند. تمام مطالعات در محیط‌های بیمارستانی صورت گرفتند.
- هیچ مطالعه‌ای داده‌ای را در مورد کیفیت زندگی، ارزش اقتصادی درمان یا بروز درد در اولین تعویض پانسمان ارائه نکرد.
- ما نمی‌دانیم که درمان موضعی زخم با فشار منفی نسبت به پانسمان‌های ساده زخم به بهبود سریع‌تر زخم‌ها کمک می‌کند یا خیر.
- کرم ترمیم‌کننده پوست لیتوفیکس ممکن است به بهبود زخم‌ها تا 30 روز کمک کند.
- ما نمی‌دانیم که پانسمان‌های هیدروژل به بهبود سریع‌تر زخم‌ها یا محافظت بهتر در برابر عفونت محل جراحی در مقایسه با تمیز کردن زخم با پوویدون آیوداین 10% کمک می‌کنند یا خیر.
- پلاسمای غنی از پلاکت ممکن است زمان سپری‌شده را تا بهبود زخم در مقایسه با گاز جاذب استریل کاهش دهد.
- مش با زینک اکسید (که تصور می‌شود خواص درمانی دارد) در مقایسه با مش دارونما (placebo)، ممکن است تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر بهبود زخم‌ها تا 30 روز داشته باشد یا اینکه مشخص نیست زمان سپری‌شده را تا بهبود زخم کاهش می‌دهد یا خیر.
- ما نمی‌دانیم که اسفنج کلاژن آغشته به آنتی‌بیوتیک در مقایسه با عدم پانسمان تاثیری بر زمان سپری‌شده تا بهبود زخم دارد یا خیر.
- پانسمان‌های آغشته به دی‌آلکیل‌کارباموئیل کلراید (dialkylcarbamoyl chloride) (ماده‌ای که باکتری‌ها به آن می‌چسبند) ممکن است در مقایسه با پانسمان‌های آلژینات (مشتق‌شده از جلبک‌های دریایی) تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در زمان سپری‌شده تا بهبود زخم ایجاد کنند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
اطمینان زیادی به شواهد نداریم زیرا در هر مقایسه فقط یک یا دو مطالعه وجود داشت و بیشتر مطالعات بسیار کوچک بودند. هم‌چنین ممکن است افرادی که در این مطالعات شرکت داشتند، از درمان خود آگاه بوده باشند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد موجود در این مرور تا مارچ 2021 به‌روز است.
در حال حاضر، شواهد موجود مبنی بر اینکه هر یک از پانسمان‌ها یا عوامل موضعی تحت بررسی در این مرور مزیتی برای زمان سپری‌شده تا بهبود زخم داشته‌اند یا خیر، نسبتی از زخم‌هایی که در یک نقطه زمانی خاص بهبود می‌یابند، یا بر هر یک از پیامدهای ثانویه مرور ما از قطعیت پائین تا بسیار پائین برخوردار است. شواهدی با قطعیت پائین در مورد مزیت درمان با پلاسمای غنی از پلاکت در دو مطالعه و کرم لیتوفیکس و پانسمان هیدروژل از مطالعات واحد بر بهبود زخم وجود دارد. برای بررسی بیشتر این مداخلات به انجام مطالعات بیشتری نیاز است.
بیماری سینوس پیلونیدال ساکروکوکسیژیال (sacrococcygeal pilonidal sinus) یک وضعیت ناتوان‌کننده شایع است که عمدتا جوانان را تحت تاثیر قرار داده و تاثیر عمیقی بر فعالیت‌های روزمره زندگی آنها می‌گذارد. این عارضه با جراحی درمان می‌شود، و در برخی موارد زخم در شکاف ناتال (natal cleft) باز می‌ماند تا به‌خودی‌خود بهبود یابد. پانسمان‌ها و عوامل موضعی متعددی برای کمک به بهبود این زخم‌ها در دسترس هستند.
ارزیابی تاثیرات پانسمان‌ها و عوامل موضعی در مدیریت زخم‌های باز پس از درمان جراحی سینوس پیلونیدال ساکروکوکسیژیال در هر شرایط مراقبتی.
در مارچ 2021، پایگاه ثبت تخصصی گروه زخم در کاکرین؛ CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase و EBSCO CINAHL Plus را جست‌وجو کردیم. هم‌چنین پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های بالینی را برای یافتن مطالعات در حال انجام و منتشر نشده جست‌وجو کرده و فهرست منابع مطالعات وارد شده، مرورها، متاآنالیزها و گزارش‌های فناوری سلامت را برای شناسایی مطالعات بیشتر از نظر گذراندیم. هیچ گونه محدودیتی را از نظر زبان نگارش، تاریخ انتشار یا محیط انجام مطالعه اعمال نکردیم.
فقط کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) گروه-موازی را وارد کردیم. مطالعاتی را وارد کردیم که شرکت‌کنندگان آنها تحت هر نوع جراحی بیماری سینوس پیلونیدال ساکروکوکسیژیال قرار گرفته و یک زخم باز در آنها باقی مانده بود.
از روش‌های استاندارد روش‌شناسی مورد نظر کاکرین استفاده کردیم. از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) برای ارزیابی قطعیت شواهد هر پیامد بهره گرفتیم.
تعداد 11 مورد RCT را، شامل 932 شرکت‌کننده در این مرور گنجاندیم. دو مطالعه درمان زخم را با فشار منفی موضعی (topical negative pressure wound therapy; TNPWT) با ترمیم مرسوم زخم باز مقایسه کردند، دو مطالعه پلاسمای غنی از پلاکت (platelet-rich plasma) را با گاز جاذب (absorbent gauze) استریل، و هفت مطالعه دیگر پانسمان‌ها و عوامل موضعی مختلف را مقایسه کردند. همه مطالعات حداقل در یک حوزه در معرض خطر بالای سوگیری (bias) قرار داشتند، در حالی که یک مطالعه در همه حوزه‌ها به جز یک حوزه در معرض خطر پائین سوگیری قرار داشت. تمام مطالعات در مراکز مراقبت‌های ثانویه انجام شدند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان بین 20 تا 30 سال بوده، و نزدیک به 80% آنها مرد بودند. هیچ مطالعه‌ای داده‌ای را در مورد کیفیت زندگی، هزینه-اثربخشی، درد در اولین تعویض پانسمان یا نسبتی از زخم‌های بهبود یافته در 6 یا 12 ماه ارائه نکرد، و عوارض جانبی بسیار کمی در هر مطالعه ثبت شد.
مشخص نیست که TNPWT زمان سپری‌شده را تا بهبود زخم در مقایسه با ترمیم مرسوم زخم باز کاهش می‌دهد یا خیر (مقایسه 1)، زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین است. این دو مطالعه نتایج متناقضی را ارائه کردند، یک مطالعه مزیتی را نشان داد (تفاوت میانگین (MD): 24.01- روز، 95% فاصله اطمینان (CI): 35.65- تا 12.37-؛ 19 شرکت‌کننده)، در حالی که مطالعه دیگر هیچ تفاوتی را گزارش نکرد. هم‌چنین مشخص نیست که TNPWT تاثیری بر نسبت زخم‌های بهبود یافته تا 30 روز دارد یا خیر (خطر نسبی (RR): 3.60؛ 95% CI؛ 0.49 تا 26.54؛ 19 شرکت‌کننده، 1 مطالعه، شواهد با قطعیت بسیار پائین). داده‌های محدودی برای پیامدهای ثانویه، زمان سپری‌شده تا بازگشت به فعالیت‌های عادی روزانه و نرخ عود در دسترس بود؛ ما نمی‌دانیم که TNPWT تاثیری بر این پیامدها دارد یا خیر.
کرم لیتوفیکس (lietofix) ممکن است نسبتی را از زخم‌هایی که تا 30 روز بهبود می‌یابند در مقایسه با پانسمان با ید (iodine) افزایش دهد (مقایسه 4؛ RR: 8.06؛ 95% CI؛ 1.05 تا 61.68؛ 205 شرکت‌کننده، 1 مطالعه؛ شواهد با قطعیت پائین). این مطالعه داده‌ای را در مورد زمان سپری‌شده تا بهبود زخم ارائه نکرد.
ما نمی‌دانیم که پانسمان‌های هیدروژل (hydrogel) زمان سپری‌شده را تا بهبود زخم در مقایسه با تمیز کردن زخم با پوویدون آیوداین 10% کاهش می‌دهند یا خیر (مقایسه 5؛ MD؛ 24.54- روز؛ 95% CI؛ 47.72- تا 1.36-؛ 31 شرکت‌کننده، 1 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). این مطالعه داده‌ای را در مورد نسبتی از زخم‌های بهبود یافته ارائه نکرد. مشخص نیست که پانسمان‌های هیدروژل تاثیری بر عوارض جانبی دارند یا خیر زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین است.
پلاسمای غنی از پلاکت ممکن است زمان سپری‌شده را تا بهبود زخم در مقایسه با گاز جاذب استریل کاهش دهد (مقایسه 6؛ MD؛ 19.63- روز؛ 95% CI؛ 34.69- تا 4.57-؛ 210 شرکت‌کننده، 2 مطالعه؛ شواهد با قطعیت پائین). هیچ مطالعه‌ای داده‌ای را در مورد نسبتی از زخم‌های بهبود یافته ارائه نداد. پلاسمای غنی از پلاکت ممکن است زمان سپری‌شده را تا بازگشت به فعالیت‌های عادی روزانه کاهش دهد (MD: -15.49؛ 95% CI؛ 28.95- تا 2.02-؛ 210 شرکت‌کننده، 2 مطالعه، شواهد با قطعیت پائین).
مش زینک اکسید (zinc oxide mesh) در مقایسه با دارونما (placebo) ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در زمان سپری‌شده تا بهبود زخم ایجاد کند (مقایسه 2؛ میانه (median): 54 روز در گروه مش زینک اکسید در برابر 62 روز در گروه مش دارونما؛ شواهد با قطعیت پائین). نمی‌دانیم که مش زینک اکسید تاثیری بر نسبتی از زخم‌های بهبود یافته تا 30 روز دارد یا خیر، زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین است (RR: 2.35؛ 95% CI؛ 0.49 تا 11.23).
مشخص نیست که اسفنج کلاژن آغشته به جنتامایسین (gentamicin) زمان سپری‌شده را تا بهبود زخم در مقایسه با عدم پانسمان کاهش می‌دهد یا خیر (مقایسه 7؛ MD؛ 1.40- روز؛ 95% CI؛ 5.05- تا 2.25؛ 50 شرکت‌کننده، 1 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). این مطالعه داده‌ای را در مورد نسبتی از زخم‌های بهبود یافته ارائه نکرد.
پانسمان‌های پوشیده با روکش دی‌آلکیل‌کارباموئیل کلراید (dialkylcarbamoyl chloride; DACC) ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در زمان سپری‌شده تا بهبود زخم در مقایسه با پانسمان‌های آلژینات (alginate) ایجاد کنند (مقایسه 8؛ میانه (median): 69 روز (95% CI؛ 62 تا 72) در گروه DACC در برابر 71 روز (95% CI؛ 69 تا 85) در گروه آلژینات؛ 1 مطالعه، 246 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین).
یک مطالعه پانسمان آب‌دوست فوم پلی‌اورتان را با پانسمان آلژینات مقایسه کرد (مقایسه 3) در حالی که مطالعه دیگر پانسمان هیدروکلوئیدی را با یک پانسمان ید مقایسه کرد (مقایسه 9). مشخص نیست که هر یک از این مداخلات تاثیری بر زمان سپری‌شده تا بهبود زخم دارند یا خیر زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین است.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.