سوال مطالعه مروری
انواع مختلف دستگاه‌های شانت، چه تاثیراتی (مزایا و آسیب‌ها) برای افرادی دارند که به دلیل ابتلا به هیدروسفالی درمان شدند؟
پیشینه
هیدروسفالی، که تحت عنوان «جمع شدن آب درون مغز» شناخته می‌شود، نوعی اختلال است که در اثر تجمع مایع مغزی‌نخاعی درون حفره‌های (بطن‌ها) عمقی مغز رخ می‌دهد. این اختلال باعث افزایش اندازه بطن‌ها و فشار در مغز و در نتیجه آسیب مغزی می‌شود. دریچه‌های بطنی-صفاقی (ventriculo-peritoneal valves) دستگاه‌هایی هستند که مایع اضافی را از مغز به داخل حفره صفاقی، در شکم، تخلیه می‌کنند که امکان جذب مایع در آنجا وجود دارد (شانت بطنی-صفاقی). دریچه‌ها انواع مختلفی دارند و تاثیرات مختلف آن‌ها ناشناخته است.
ویژگی‌های مطالعه
ما شواهد را تا فوریه 2020 جست‌وجو کردیم. ما شش مطالعه را با 962 شرکت‌کننده وارد کردیم که به ارزیابی این موارد پرداختند: دریچه‌های آنتی-سیفون (anti-syphon)، انواع مختلف دریچه‌های استاندارد، دریچه‌های خود-تنظیم کنترل جریان مایع مغزی‌نخاعی و دریچه‌های قابل برنامه‌ریزی. اکثر مطالعات شامل کودکان مبتلا به هیدروسفالی با پیگیری بین دو تا شش سال بودند. چهار مطالعه منابع تامین مالی خود را مشخص نکردند. بودجه مالی یک مطالعه توسط سازنده دستگاه و مطالعه دیگر توسط یک بنیاد تامین شد.
نتایج کلیدی
ما از وجود تفاوت در شکست درمان بین دریچه‌های استاندارد و دریچه‌های آنتی-سیفون مطمئن نیستیم، با این حال، بروز حوادث جانبی، مورتالیتی، اندازه بطن و دور سر ممکن است یکسان باشند. هیچ یک از مطالعات وارد شده، کیفیت زندگی شرکت‌کنندگان را گزارش نکرد.
ما در مورد تفاوت در شکست درمان و مورتالیتی در شرکت‌کنندگانی که از انواع مختلف دریچه‌های استاندارد استفاده کردند، مطمئن نیستیم. مطالعات وارد شده، تاثیرات این مداخلات را بر کیفیت زندگی، اندازه بطن و دور سر گزارش نکردند.
ممکن است بروز شکست درمان و حوادث جانبی در افراد با دریچه‌های استاندارد و با دریچه‌های خود-تنظیم کنترل جریان مایع مغزی‌نخاعی، یکسان باشد. مطالعه وارد شده، هیچ موردی را از مرگ‌ومیر در هر دو گروه در اوایل دوره پس از جراحی گزارش نکرد؛ ما از تاثیرات درمان پس از این دوره نامطمئن هستیم. مطالعات وارد شده، تاثیرات این مداخلات را بر کیفیت زندگی، کاهش اندازه بطن یا دور سر گزارش نکردند.
احتمال بروز شکست درمان و هم‌چنین بروز حوادث جانبی و اندازه بطن در افراد با دریچه‌های قابل برنامه‌ریزی و دریچه‌های غیر-قابل برنامه‌ریزی یکسان است. مطالعه وارد شده، تاثیر این مداخلات را بر مورتالیتی، کیفیت زندگی یا دور سر گزارش نکرد.
کیفیت شواهد
از آنجا که روش انجام مطالعات ضعیف و دارای شرکت‌کنندگان اندکی بودند، سطح قطعیت شواهد عمدتا پائین تا بسیار پائین بود. به‌علاوه، بسیاری از مطالعات پیامدهای مهم را مانند مورتالیتی گزارش نکردند.
دریچه‌های شانت استاندارد برای هیدروسفالی در مقایسه با دریچه‌های آنتی-سیفون یا خود-تنظیم کنترل جریان CSF ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در پیامدهای اصلی این مرور ایجاد کنند، با این حال، به دلیل قطعیت پائین تا بسیار پائین شواهد، ما بسیار نامطمئن هستیم. به همین ترتیب، انواع مختلف دریچه‌های استاندارد و دریچه‌های خارجی تنظیم فشار افتراقی قابل برنامه‌ریزی در برابر دریچه‌های غیر-قابل برنامه‌ریزی ممکن است با پیامدهای مشابهی همراه باشند. با این وجود، این مرور شامل دریچه‌های با آخرین تکنولوژی نبود، ما به انجام کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای با کیفیت بالا نیاز داریم که بر پیامدهای مهم از نظر بیمار از جمله هزینه‌ها متمرکز شوند.
هیدروسفالی یک اختلال نورولوژیکی (عصبی) شایع است، که در اثر تجمع پیشرونده مایع مغزی نخاعی (cerebrospinal fluid; CSF) در فضای داخل جمجمه رخ می‌دهد و می‌تواند منجر به افزایش فشار داخل جمجمه‌ای، بزرگ شدن بطن‌ها (ونتریکولومگالی (ventriculomegaly)) و، در نتیجه، آسیب مغزی شود. سیستم‌های شانت بطنی-صفاقی (ventriculo-peritoneal shunt) اصلی‌ترین درمان برای این وضعیت هستند، با این حال، انواع مختلفی از سیستم‌های شانت وجود دارد.
مقایسه اثربخشی و عوارض جانبی دستگاه‌های شانت مرسوم و پیچیده برای منحرف کردن CSF در افراد مبتلا به هیدروسفالی.
پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (شماره 2؛ 2020)، Ovid MEDLINE (از 1946 تا فوریه 2020)؛ Embase (Elsevier) (از 1974 تا فوریه 2020)؛ بانک اطلاعاتی منابع علمی سلامت آمریکای لاتین و کارائیب (LILACS) (از 1980 تا فوریه 2020)؛ ClinicalTrials.gov؛ و پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت را جست‌وجو کردیم.
ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده یا کارآزمایی‌های شبه-تصادفی‌سازی شده را درباره انواع مختلف دستگاه‌های شانت بطنی-صفاقی برای افراد مبتلا به هیدروسفالی انتخاب کردیم. پیامدهای اولیه عبارت بودند از: شکست درمان، حوادث جانبی و مورتالیتی.
دو نویسنده مرور، مطالعات را برای انتخاب غربالگری کرده، خطر سوگیری (bias) را ارزیابی و داده‌ها را استخراج کردند. به دلیل کمبود داده، سنتز بدون متاآنالیز (Synthesis Without Meta-analysis; SWiM) را مطابق با رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) برای کیفیت شواهد انجام دادیم.
ما شش مطالعه را با 962 شرکت‌کننده وارد کردیم که تاثیرات دریچه‌های استاندارد را در مقایسه با دریچه‌های آنتی-سیفون (anti-syphon)، انواع دیگر دریچه‌های استاندارد، دریچه‌های خود-تنظیم کنترل جریان CSF و دریچه‌های تنظیم اختلاف فشار قابل برنامه‌ریزی خارجی ارزیابی کردند. همه مطالعات وارد شده در محیط بیمارستان آغاز شده و به‌صورت سرپایی پیگیری شدند. اکثر مطالعات روی نوزادان یا کودکان مبتلا به هیدروسفالی ناشی از علل مختلف انجام شد. قطعیت شواهد برای اغلب مقایسه‌ها پائین تا بسیار پائین بود.
1. دریچه استاندارد در برابر دریچه آنتی-سیفون
سه مطالعه با 296 شرکت‌کننده تصادفی‌سازی شده در این مقایسه وارد شدند. ما از بروز شکست درمان در شرکت‌کنندگان با دریچه استاندارد و دریچه‌های آنتی-سیفون نامطمئن هستیم (قطعیت بسیار پائین شواهد). بروز حوادث جانبی ممکن است در افراد با دریچه‌های استاندارد (دامنه 0 تا 1.9%) و دریچه‌های آنتی-سیفون (دامنه 0 تا 2.9%) یکسان باشد (شواهد با قطعیت پائین). مورتالیتی ممکن است در افراد با دریچه‌های استاندارد (0%) و دریچه‌های آنتی-سیفون (0.9%)، یکسان باشد (RD: %0.01؛ 95% CI؛ 0.02-% تا 0.03%، شواهد با قطعیت پائین). اندازه بطن و دور سر ممکن است در افراد با دریچه‌های استاندارد و دریچه‌های آنتی-سیفون، یکسان باشد (شواهد با قطعیت پائین). هیچ یک از مطالعات وارد شده، کیفیت زندگی شرکت‌کنندگان را گزارش نکرد.
2. مقایسه بین انواع مختلف دریچه‌های استاندارد
دو مطالعه با 174 شرکت‌کننده تصادفی‌سازی شده در این مقایسه وارد شدند. ما از بروز شکست درمان در شرکت‌کنندگان با انواع مختلف دریچه‌های استاندارد نامطمئن هستیم (اوایل دوره پس از جراحی: RR: 0.41؛ 95% CI؛ 0.13 تا 1.27؛ در 12 ماه پیگیری: RR: 1.17؛ 95% CI؛ 0.72 تا 1.92؛ قطعیت بسیار پائین شواهد). هیچ یک از مطالعات وارد شده حوادث جانبی را غیر از موارد تحت «شکست درمان» گزارش نکردند. ما از تاثیر انواع مختلف دریچه‌های استاندارد بر مورتالیتی نامطمئن هستیم (بین 2% تا 17% متغیر بود، قطعیت بسیار پائین شواهد). مطالعات وارد شده، تاثیرات این مداخلات را بر کیفیت زندگی، کاهش اندازه بطن یا دور سر گزارش نکردند.
3. دریچه استاندارد در برابر دریچه خود-تنظیم کنترل جریان CSF
یک مطالعه با 229 شرکت‌کننده تصادفی‌سازی شده به این مقایسه پرداخت. بروز شکست درمان ممکن است در افراد با دریچه‌های استاندارد (42.98%) و دریچه‌های خود-تنظیم کنترل جریان CSF (معادل 39.13%)، یکسان باشد. بروز حوادث جانبی احتمالا در افراد با دریچه‌های استاندارد (بین 0 تا 1.9%) و افراد با دریچه‌های خود-تنظیم کنترل جریان CSF (بین 0 تا 7.2%)، یکسان است (شواهد با قطعیت پائین). مطالعه وارد شده، مرگ‌ومیر را در هیچ یک از دو گروه در دوره پس از جراحی گزارش نکرد. نویسندگان اظهار داشتند که نه بیمار در اوایل دوره پس از جراحی فوت کردند (هیچ داده جداگانه‌ای برای هر یک از انواع مداخله وجود نداشت، شواهد با قطعیت پائین). مطالعات وارد شده، تاثیرات این مداخلات را بر کیفیت زندگی، کاهش اندازه بطن یا دور سر گزارش نکردند.
4. دریچه خارجی تنظیم فشار افتراقی قابل برنامه‌ریزی در برابر دریچه غیر-قابل برنامه‌ریزی
یک مطالعه با 377 شرکت‌کننده تصادفی‌سازی شده به این مقایسه پرداخت. بروز شکست درمان ممکن است در کسانی که دارای دریچه‌های قابل برنامه‌ریزی (52%) و دریچه‌های غیر-قابل برنامه‌ریزی (52%) هستند، یکسان باشد (RR: 1.02؛ 95% CI؛ 0.84 تا 1.24؛ شواهد با قطعیت پائین). بروز حوادث جانبی ممکن است در افراد با دریچه‌های قابل برنامه‌ریزی (6.19%) و افراد با دریچه‌های غیر-قابل برنامه‌ریزی (6.01%)، یکسان باشد (RR: 0.97؛ 95% CI؛ 0.44 تا 2.15؛ شواهد با قطعیت پائین). مطالعه وارد شده، تاثیر این مداخلات را بر مورتالیتی، کیفیت زندگی یا دور سر گزارش نکرد. کاهش اندازه بطن ممکن است در کسانی که دارای دریچه‌های قابل برنامه‌ریزی و دریچه‌های غیر-قابل برنامه‌ریزی هستند، یکسان باشد (شواهد با قطعیت پائین).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.