سوال
آیا ارائه مراقبت‌های پیشگیرانه دندان (به غیر از فلورایدها) و اطلاعات مربوط به رژیم غذایی سالم و شیوه‌های تغذیه کودکان به زنان باردار، زنان تازه مادر شده و سایر مراقبان اولیه کودکان در سال اول زندگی آنها، از پوسیدگی دندان در کودکان پیشگیری می‌کند؟
پیشینه
پوسیدگی دندان در کودکان خردسال (پوسیدگی زودرس دندان در دوران کودکی یا ECC) بسیار شایع است و میلیاردها کودک را در سراسر جهان، به ویژه کودکان فقیر، متاثر می‌کند. پوسیدگی زودرس دندان در دوران کودکی می‌تواند اثرات منفی طولانی‌مدتی بر سلامت داشته و درمان آن هزینه زیادی را می‌طلبد. به خوبی مشخص شده که قند و پلاک دندانی (باکتری در دهان) باعث پوسیدگی دندان می‌شود. نگرش‌ها، باورها و عادات زنان باردار، مادران و دیگر مراقبان اولیه، بر سلامت دهان و دندان کودکان آنها تأثیر دارند.
ویژگی‌های مطالعه
ما تا 14 ژانویه 2019 شواهد موجود را جست‌وجو کردیم. ما 17 کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده را یافتیم که در واقع، نوعی تحقیقات هستند که قابل‌طمینان‌ترین نتایج را فراهم می‌آورند. کارآزمایی‌ها شامل 23732 مراقب (عمدتا مادران) و فرزندان آنها بودند. کارآزمایی‌ها در ترکیبی از کشورهایی با درآمد بالا، متوسط و پائین صورت گرفتند. شرکت‌کنندگان در 9 کارآزمایی از جوامعی با درآمد پائین بودند.
یازده مورد از کارآزمایی‌های وارد شده به بررسی مداخلات آموزش و ترویج سلامت دهان در مقایسه با مراقبت‌های معمول پرداختند. ما این موارد را به چهار زیرشاخه تقسیم کردیم: حمایت از تغذیه با شیر مادر (دو کارآزمایی)، مشاوره رژیم غذایی کودک به‌تنهایی (یک کارآزمایی)، مشاوره رژیم غذایی کودک و تغذیه (سه کارآزمایی)، یا مشاوره رژیم غذایی کودک و تغذیه همراه با مشاوره در مورد تمیز نگه داشتن دندان‌ها (پنج کارآزمایی).
مراقبت‌های پیشگیرانه دندانی با هدف کاهش باکتری‌ها در دهان مادر در شش کارآزمایی مورد بررسی قرار گرفت: چهار مورد به مقایسه قرار دادن یک وارنیش مخصوص روی دندان‌ها در مقایسه با «دارونما» (placebo) (درمان غیرفعال که مشابه وارنیش دندان به نظر آید)، و دو مورد به مقایسه استفاده از آدامس جویدنی حاوی زایلیتول (xylitol) در مقابل ژل کلرهگزیدین (chlorhexidine) دندانی پرداختند.
هیچ یک از کارآزمایی‌های وارد شده به ارزیابی برنامه‌هایی با هدف بهبود دسترسی به خدمات پیشگیرانه دندانپزشکی نپرداختند.
نتایج اصلی
ما شواهدی را یافتیم مبنی بر اینکه کودکانی که مادران (یا سایر مراقبان) آنها توصیه‌هایی را در مورد رژیم غذایی سالم و روش تغذیه برای نوزادان و کودکان دریافت می‌کردند، کمتر احتمال داشت تا در مقایسه با کودکانی که مراقبانشان مراقبت معمول دریافت کردند، تا سن شش سالگی پوسیدگی دندان داشته باشند.
دیگر مداخلات آموزش سلامت دهان و دندان (حمایت از تغذیه با شیر مادر، مشاوره در مورد بهترین رژیم غذایی کودک؛ مشاوره در مورد رژیم غذایی کودک، تغذیه و تمیز کردن دندان‌ها) نشان ندادند که این مداخلات در مقایسه با مراقبت معمول، خطر پوسیدگی دندان را در کودکان خردسال کاهش می‌دهند. با این حال، یافته‌های این مطالعات چندان مطمئن نبودند و ما نمی‌توانیم نتیجه بگیریم این مداخلات کار نمی‌کنند و اثری ندارند.
ما شواهد مختلطی را در مورد درمان‌ها برای کاهش باکتری‌ها در دهان مادران پیدا کردیم و نمی‌توان به نتیجه‌گیری‌های قطعی در مورد این موضوع رسید که این مداخلات می‌توانند به‌طور بالقوه از پوسیدگی زودرس دندان در دوران کودکی پیشگیری کنند یا خیر.
هیچ یک از کارآزمایی‌های وارد شده دریافت بودجه‌ای را متذکر نشدند که به احتمال زیاد نتایج آنها را تحت تاثیر قرار داده باشند.
نتیجه‌گیری‌های نویسندگان
ارائه مشاوره در مورد رژیم غذایی و تغذیه کودکان به زنان باردار، مادران یا سایر مراقبان تا سن یک سالگی، احتمالا منجر به کاهش اندکی در خطر پوسیدگی دندان در کودکان آنها در طول سال‌های اولیه زندگی کودکان می‌شود. ما نیاز به مطالعاتی با کیفیت بالا و با تعداد زیادی شرکت‌کننده داریم تا مشخص شود مداخلات دیگری در رابطه با مراقبان وجود دارند که بتوانند به کاهش پوسیدگی دندان در دوران کودکی کمک کنند یا خیر و اینکه کدام ویژگی‌های مداخلات آنها را اثربخش می‌کنند. ما می‌دانیم که 12 مطالعه در حال حاضر در حال انجام هستند.
شواهدی با قطعیت متوسط نشان می‌دهند که ارائه مشاوره در مورد رژیم غذایی و تغذیه به زنان باردار، مادران یا سایر مراقبان کودکان تا سن یک سالگی، احتمالا منجر به کاهش اندکی در خطر پوسیدگی‌های زودرس دندانی در دوران کودکی (ECC) می‌شود. شواهد باقی‌مانده قطعیت پائین تا بسیار پائینی دارند و برای تعیین انواع و ویژگی‌های مداخلات دیگر، در صورت وجود، که ممکن است برای پیشگیری از ECC موثر باشند، کافی نیستند.
RCTهای بزرگ و با کیفیت بالا از مداخلات آموزش/ترویج سلامت دهان، بالینی، سیاست و دسترسی به خدمات، برای تعیین اثرات و اثرات نسبی مداخلات مختلف و اطلاع‌رسانی در مورد روش انجام، ضروری است. ما در حال حاضر 12 مطالعه در حال انجام را شناسایی کرده‌ایم. کسانی که مطالعات آینده را طراحی می‌کنند، باید اجزای مداخله، شرایط و شرکت‌کنندگان را توصیف کنند، و در نظر بگیرند که ویژگی‌های مداخله و شرکت‌کنندگان تاثیری بر اثرات آنها دارند یا خیر و اگر دارند، چگونه تعدیل می‌شوند، و یک رویکرد سازگار را برای اندازه‌گیری و گزارش‌دهی ECC اتخاذ کنند.
پوسیدگی‌های دندانی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن دوران کودکی بوده و با عواقب نامطلوب سلامت و اقتصادی برای نوزادان و خانواده‌هایشان همراه است. کودکان محروم از نظر اقتصادی‌اجتماعی در معرض خطر ابتلا به پوسیدگی زودرس دندان در دوران کودکی (ECC) قرار دارند.
بررسی اثرات مداخلات در رابطه با زنان باردار، مادران جدید یا سایر مراقبان اولیه نوزادان در سال اول زندگی، برای پیشگیری از ECC (از بدو تولد تا شش سالگی).
متخصص اطلاعات گروه سلامت دهان در کاکرین، بانک‌های اطلاعاتی زیر را جست‌وجو کرد: پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه سلامت دهان در کاکرین (تا 14 ژانویه 2019)، پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه بارداری و زایمان در کاکرین (تا 22 ژانویه 2019)، پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین (CENTRAL) (پایگاه ثبت مطالعات کاکرین، تا 14 ژانویه 2019)، MEDLINE Ovid (1946 تا 14 ژانویه 2019)، Embase Ovid (1980 تا 14 ژانویه 2019) و CINAHL EBSCO (1937 تا 14 ژانویه 2019). پایگاه ثبت کارآزمایی‌های مؤسسات ملی سلامت ایالات متحده (ClinicalTrials.gov) و پلت‌فرم پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت برای شناسایی کارآزمایی‌های در حال انجام جست‌وجو شدند. هیچ محدودیتی در مورد زبان یا وضعیت انتشار اعمال نشد.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) که به مقایسه یک یا چند مداخله در رابطه با زنان باردار، مادران، یا سایر مراقبان نوزادان در سال اول زندگی آنها (انواع مداخله شامل بالینی، آموزش/ترویج سلامت دهان و دندان از جمله آموزش بهداشت، تغذیه با شیر مادر و دیگر توصیه‌های غذایی، و خدمات سیاستی یا سلامت)، در مقابل مراقبت استاندارد یا دارونما (placebo) یا مداخله دیگر پرداختند. برای ورود، کارآزمایی‌ها باید حداقل یک پیامد پوسیدگی را گزارش کرده بودند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم واجد شرایط بودن کارآزمایی را ارزیابی کردند، داده‌ها را استخراج و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کرده و قطعیت شواهد را با استفاده از رویکرد GRADE بررسی کردند.
ما 17 RCT (4 خوشه‌ای-تصادفی‌سازی شده)، شامل 23732 مراقب (عمدتا مادران) و فرزندان آنها را وارد کردیم. یازده RCT به ارزیابی چهار مداخله آموزش/ترویج سلامت دهان در برابر مراقبت‌های استاندارد: مشاوره رژیم غذایی کودک، توصیه‌های رژیم غذایی کودک و روش تغذیه، ترویج و حمایت از تغذیه با شیر مادر، و بهداشت دهان و دندان با مشاوره رژیم غذایی کودک و روش تغذیه، پرداختند. شش کارآزمایی به ارزیابی مداخلات بالینی در وضعیت دندانی مادر، چهار کارآزمایی به مقایسه کلرهگزیدین (chlorhexidine) (CHX، یک عامل ضدعفونی کننده که معمولا تجویز می‌شود) یا کاربرد iodine-NaF و پیشگیری در مقابل دارونما، و دو کارآزمایی به مقایسه زایلیتول (xylitol) در برابر CHX یا CHX + زایلیتول پرداختند. در بهترین حالت، سه کارآزمایی (حداکثر 1148 کودک و 130 مادر) داده‌هایی را برای هر مقایسه ارائه کردند. برای بسیاری از کارآزمایی‌ها، به دلیل نبود گزارشی از جزئیات روش‌شناسی مطالعه، خطر سوگیری نامشخص بود، و در برخی از کارآزمایی‌ها خطر بالای سوگیری فرسایش و ریزش وجود داشت. هیچ یک از کارآزمایی‌های وارد شده دریافت بودجه‌ای را متذکر نشدند که به احتمال زیاد نتایج آنها را تحت تاثیر قرار داده باشند. کارآزمایی‌ها در کشورهایی با درآمد بالا، متوسط و پائین صورت گرفتند. در نه کارآزمایی، شرکت کنندگان محرومیت‌های اقتصادی‌اجتماعی داشتند.
برای مشاوره در مورد رژیم غذایی و روش تغذیه کودک در برابر مراقبت‌های استاندارد، احتمال 15 درصد کاهش خطر در ابتلا به پوسیدگی در دندان‌های اولیه با مداخله دیده شد (RR: 0.85؛ 95% CI؛ 0.75 تا 0.97؛ 3 کارآزمایی، 782 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) و ممکن است میانگین نمره dmfs (پوسیده، از دست رفته، سطوح اولیه پرشده) پائین‌تر باشد (MD: -0.29؛ 95% CI؛ 0.58- تا 0؛ 2 کارآزمایی؛ 757 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین)؛ با این حال، ما در مورد تفاوت بین گروه‌ها در میانگین نمره dmft (دندان‌های پوسیده، از دست رفته، پرشده) مطمئن نیستیم (MD: -0.90؛ 95% CI؛ 1.85- تا 0.05؛ 1 کارآزمایی، 340 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین).
برای مقایسه ترویج و حمایت از تغذیه با شیر مادر در مقابل مراقبت‌های استاندارد، مشاهده کردیم که ممکن است تفاوت چندانی بین گروه‌ها از نظر خطر وجود پوسیدگی در دندان‌های اولیه (RR: 0.96؛ 95% CI؛ 0.89 تا 1.03؛ 2 کارآزمایی؛ 1148 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین)، یا میانگین نمره dmft (MD: -0.12؛ 95% CI؛ 0.59- تا 0.36؛ 2 کارآزمایی؛ 652 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین) وجود نداشته باشد. dmfs برای این مقایسه گزارش نشد.
ما مطمئن نیستیم که توصیه‌های رژیم غذایی کودک به‌تنهایی در مقایسه با مراقبت‌های استاندارد، منجر به کاهش خطر ابتلا به پوسیدگی در دندان‌های اولیه شود (RR: 1.08؛ 95% CI؛ 0.34 تا 3.37؛ 1 کارآزمایی؛ 148 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین). dmfs و dmft برای این مقایسه گزارش نشدند.
برای مقایسه بهداشت دهان، مشاوره در مورد رژیم غذایی و روش تغذیه کودک در برابر مراقبت‌های استاندارد، ما شاهد کاهش اندک خطر یا عدم کاهش خطر در وجود پوسیدگی‌ها در دندان‌های اولیه بودیم (RR: 0.91؛ 95% CI؛ 0.75 تا 1.10؛ 2 کارآزمایی؛ 365 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین)، و در مورد تفاوت بین گروه‌ها از نظر میانگین نمره dmfs (MD: -0.99؛ 95% CI؛ 2.45- تا 0.47؛ 1 کارآزمایی؛ 187 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین) و میانگین نمره dmft (MD: -0.30؛ 95% CI؛ 0.96- تا 0.36؛ 1 کارآزمایی؛ 187 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین) مطمئن نیستیم.
ما مشاهده کردیم که ممکن است تفاوت چندانی در خطر ابتلا به پوسیدگی در دندان‌های اولیه بین درمان ضدمیکروبی و دارونما در وضعیت دندانی مادر وجود نداشته باشد (RR: 0.97؛ 95% CI؛ 0.80 تا 1.19؛ 3 کارآزمایی؛ 479 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین). هیچ یک از کارآزمایی‌ها که این مقایسه را ارزیابی کردند، dmfs یا dmft را گزارش نکردند.
برای زایلیتول در مقایسه با درمان ضدمیکروبی CHX، ما مشاهده کردیم که ممکن است میانگین نمره dmft با زایلیتول کمتر باشد (MD: -2.39؛ 95% CI؛ 4.10- تا 0.68-؛ 1 کارآزمایی؛ 113 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین)؛ با این حال، در مورد تفاوت بین گروه‌ها از نظر حضور پوسیدگی در دندان‌های اولیه مطمئن نیستیم (RR: 0.62؛ 95% CI؛ 0.27 تا 1.39؛ 1 کارآزمایی؛ 96 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین). هیچ کارآزمایی‌ای که این مقایسه را ارزیابی کرد، dmfs را گزارش نکرد.
هیچ کارآزمایی‌ای به ارزیابی مداخله سیاست‌ها یا خدمات سلامت نپرداخت.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.