سوال مطالعه مروری
بررسی تاثیرات مداخلات روان‌شناختی بر دیسترس مرتبط با دیابت در بزرگسالان 18 سال و بالاتر مبتلا به دیابت ملیتوس نوع 2.
پیشینه
دیسترس مرتبط با دیابت عبارت است از تجربه هیجانی افراد مبتلا به دیابت، یعنی نگرانی بیماران درباره مدیریت بیماری، حمایت، بار (burden) هیجانی و دسترسی به مراقبت‌های سلامت. حدود نیمی از افراد مبتلا به دیابت ملیتوس نوع 2 دچار این دیسترس می‌شوند، که با خود-مراقبتی و کنترل ضعیف بیماری همراه است. بسیاری از مداخلات روان‌شناختی برای کاهش دیسترس مرتبط با دیابت به‌کار گرفته شده‌اند اما مشخص نیست که کدام یک موثر است.
ویژگی‌های مطالعه
ما 30 کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده (کارآزمایی بالینی که در آن‌ها افراد به‌طور تصادفی در یکی از دو یا چند گروه درمانی قرار می‌گیرند) را با 9177 شرکت‌کننده پیدا کردیم. طول دوره مداخلات از 1 هفته تا 12 ماه و طول دوره پیگیری پس از درمان از 0 تا 12 ماه متغیر بود. بیشتر مطالعات در سطح جامعه بوده، و تقریبا همه آن‌ها در کشورهایی با درآمد بالا و دو مورد در آسیا و آمریکای لاتین صورت گرفتند. مطالعات شامل طیف گسترده‌ای از مداخلات بوده و هم به صورت فردی و هم گروهی انجام شدند.
نتایج کلیدی
مداخلات روان‌شناختی اثر مثبت کوچکی بر اعتماد به نفس بیمار جهت انجام خود-مراقبتی و هموگلوبین گلیکوزیله A1c (HbA1c – شاخص کنترل دراز-مدت قند خون) در بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع 2 دارند. در مقایسه با درمان معمول، مداخلات روان‌شناختی هیچ اثر روشنی بر دیسترس مرتبط با دیابت، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، مرگ‌ومیر به هر علتی، عوارض جانبی یا سطوح فشار خون نداشتند. هیچ مطالعه‌ای عوارض مرتبط با دیابت (مثل سکته مغزی، حملات قلبی یا مشکلات کلیوی) یا اثرات اجتماعی‌اقتصادی (مانند غیبت از کار یا هزینه درمان) را گزارش نکردند.
این شواهد تا 21 سپتامبر 2016 به روز است.
کیفیت شواهد
در کل، به دلیل کوچک بودن مطالعات، داده‌های ازدست‌رفته، و محدودیت‌ها در طراحی و اجرای مطالعات وارد شده، سطح کیفیت شواهد پائین بود. چهار مطالعه در انتظار ارزیابی بیشتر، و 18 مطالعه در حال انجام هستند و امیدواریم که نتایج آن‌ها به زودی منتشر شوند.
شواهدی با کیفیت پائین نشان داد که هیچ‌یک از مداخلات روان‌شناختی DRD را بیشتر از مراقبت معمول بهبود نمی‌بخشد. شواهدی با کیفیت پائین در دسترس است که پس از ارائه مداخلات روان‌شناختی، خود-کارآمدی و HbA1c بهبود می‌یابند. این بدان معناست که در مورد تاثیرات مداخلات روان‌شناختی بر این پیامدها مطمئن نیستیم. با این حال، مداخلات روان‌شناختی در مقایسه با درمان معمول، احتمالا عوارض جانبی خاصی را ایجاد نمی‌کنند. انجام تحقیقاتی با کیفیت بالاتر شامل برنامه‌های متمرکز بر هیجان، در مکان‌هایی غیر از آمریکا و اروپا و در کشورهایی با سطح درآمد پائین و متوسط مورد نیاز است.
بسیاری از افراد بزرگسال مبتلا به دیابت ملیتوس نوع 2 (type 2 diabetes mellitus; T2DM) با بار (burden) روانی‌اجتماعی و مشکلات سلامت روان مرتبط با بیماری‌شان روبه‌رو هستند. دیسترس ناشی از دیابت (diabetes-related distress; DRD) تاثیر مجزایی بر رفتارهای خود-مراقبتی و کنترل بیماری بر جای می‌گذارد. بهبودی DRD در بزرگسالان مبتلا به T2DM می‌تواند تاثیر مثبتی بر بهزیستی (well-being) روان‌شناختی، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، توانایی‌های خود-مراقبتی و کنترل بیماری، همچنین کاهش نشانه‌های افسردگی داشته باشد.
ارزیابی تاثیرات مداخلات روان‌شناختی بر دیسترس مرتبط با دیابت در بزرگسالان مبتلا به T2DM.
در کتابخانه کاکرین؛ MEDLINE؛ Embase؛ PsycINFO؛ CINAHL؛ BASE؛ پورتال جست‌وجوی WHO ICTRP و ClinicalTrials.gov به جست‌وجو پرداختیم. تاریخ آخرین جست‌وجو در BASE، دسامبر 2014 و در دیگر بانک‌های اطلاعاتی 21 سپتامبر 2016 بود.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که تاثیرات مداخلات روان‌شناختی را برای DRD در بزرگسالان (افراد 18 سال و بزرگ‌تر) مبتلا به T2DM بررسی کردند. مطالعاتی وارد شدند که مداخلات مختلف روان‌شناختی را با هم یا یک مداخله روان‌شناختی را با درمان معمول مقایسه کردند. پیامدهای اولیه عبارت بودند از DRD، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت (health-related quality of life; HRQoL) و عوارض جانبی. پیامدهای ثانویه نیز شامل خود-کارآمدی، هموگلوبین گلیکوزیله A1c؛ (HbA1c)، فشار خون، عوارض مربوط به دیابت، مورتالیتی به هر علتی و اثرات اجتماعی‌اقتصادی بودند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم مطالعات را جهت ورود به مطالعه و استخراج داده‌ها بررسی‌کردند. مداخلات را بر اساس اینکه تمرکزشان بر هیجان، شناخت، یا هیجان-شناخت بود، طبقه‌بندی کردیم. از متاآنالیزهای اثرات-تصادفی برای محاسبه تخمین‌های کلی استفاده شد.
ما 30 RCT را با 9177 شرکت‌کننده شناسایی کردیم. شانزده کارآزمایی RCT موازی دو -بازویی، و هفت کارآزمایی موازی سه-بازویی بودند. همچنین هفت کارآزمایی خوشه‌ای-تصادفی‌سازی شده بودند: دو مورد چهار-بازویی، و پنج مورد دیگر دو-بازویی بودند. میانه طول دوره مداخله شش ماه (دامنه 1 هفته تا 24 ماه)، و میانه دوره پیگیری 12 ماه (دامنه 0 تا 12 ماه) گزارش شد. کارآزمایی‌ها شامل طیف گسترده‌ای از مداخلات بوده و به هر دو صورت فردی و گروهی انجام شدند.
نتایج یک متاآنالیز که ترکیب همه مداخلات روان‌شناختی را در مقابل درمان معمول قرار داد، هیچ تاثیر قوی را از این نوع مداخله بر DRD (تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD): 0.07-؛ 95% CI؛ 0.16- تا 0.03؛ 0.17 = P؛ 12 کارآزمایی؛ 3315 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پائین)، HRQoL (SMD: 0.01؛ 95% CI؛ 0.09- تا 0.11؛ 0.87 = P؛ 5 کارآزمایی؛ 1932 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پائین)، مورتالیتی به هر علتی (11 مورد در هر 1000 نفر در برابر 11 مورد در هر 1000 نفر؛ خطر نسبی (RR): 1.01؛ 95% CI؛ 0.17 تا 6.03؛ 0.99 = P؛ 3 کارآزمایی؛ 1376 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پائین) یا عوارض جانبی (17 مورد در هر 1000 نفر در برابر 41 مورد در هر 1000 نفر؛ RR: 2.40؛ 95% CI؛ 0.78 تا 7.39؛ 0.13 = P؛ 3 مطالعه؛ 438 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پائین) نشان نداد. تاثیرات مثبت اندکی را بر خود-کارآمدی و HbA1c در پیگیری میان-مدت (6 تا 12 ماه) به نفع مداخلات روان‌شناختی مشاهده کردیم: در مورد خود-کارآمدی، SMD معادل 0.15 (95% CI؛ 0.00 تا 0.30؛ 0.05 = P؛ 6 کارآزمایی؛ 2675 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت پائین)؛ و در مورد HbA1c تفاوت میانگین (MD) معادل 0.14-% (95% CI؛ 0.27- تا 0.00؛ 0.05 = P؛ 11 کارآزمایی؛ 3165 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پائین) بودند. کارآزمایی‌های وارد شده هیچ گزارشی را در مورد عوارض ناشی از دیابت یا تاثیرات اجتماعی‌اقتصادی مرتبط با دیابت ارائه ندادند.
بسیاری از کارآزمایی‌ها کوچک بوده و در معرض خطر بالای سوگیری (bias) ناشی از داده‌های ناکامل، همچنین سوگیری‌های احتمالی عملکرد و تشخیص در ارزیابی پیامدهای مبتنی بر نتایج پرسشنامه ذهنی، و خطر سوگیری ناشی از گزارش‌دهی انتخابی قرار داشتند. چهار کارآزمایی در انتظار طبقه‌بندی بیشتر هستند. این موارد RCTهای موازی با مداخلات شناختی-تمرکزی و هیجانی-شناختی هستند. 18 کارآزمایی در حال انجام دیگر وجود دارد، که احتمالا با تمرکز بر هیجان-شناخت یا شناخت، به ارزیابی مداخلاتی مثل حمایت خود-مدیریتی دیابت، درمان شناختی رفتاری مبتنی بر تلفن، مدیریت استرس و وب اپلیکیشن برای حل مساله در مدیریت دیابت می‌پردازند. اغلب این کارآزمایی‌ها در سطح جامعه انجام شده و در آمریکا پایه‌گذاری شده‌اند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.