چهارده RCT را وارد کردیم. این مطالعات 1563 زن مبتلا به اندومتریوز را تصادفی‌سازی کردند. اغلب آنها، فرسایش (ablation) یا اکسیزیون (excision) لاپاروسکوپی را در مقایسه با لاپاروسکوپی تشخیصی تنها بررسی کردند. دو RCT به مقایسه اکسیزیون لاپاروسکوپی با فقط لاپاروسکوپی تشخیصی پرداختند. یک RCT فرسایش یا اکسیزیون لاپاروسکوپی را با فرسایش یا اکسیزیون لاپاروسکوپی و بالا کشیدن رحم (uterine suspension) مقایسه کرد. دو RCT به مقایسه فرسایش لاپاروسکوپی و برش عصب رحم (uterine nerve transection) با فقط لاپاروسکوپی تشخیصی پرداختند. یک RCT فرسایش لاپاروسکوپی را با لاپاروسکوپی تشخیصی و آنالوگ‌های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) مقایسه کرد. دو RCT فرسایش لاپاروسکوپی را با اکسیزیون لاپاراسکوپیک مقایسه کردند. یک RCT فرسایش یا اکسیزیون لاپاروسکوپی را با منعقد کننده حرارتی هلیوم (helium thermal coagulator) همراه با فرسایش یا اکسیزیون لاپاروسکوپی با الکترودیاترمی (electrodiathermy) مقایسه کرد. یک RCT جراحی لاپاروسکوپی محافظه‌کارانه را با رزکسیون لاپاروسکوپی کولورکتال از اندومتریوز عمیق نفوذ کننده به رکتوم مقایسه کرد. محدودیت‌های رایج در مطالعات اولیه شامل عدم توصیف واضح کورسازی، عدم توصیف کامل روش‌های تصادفی‌سازی و پنهان‌سازی تخصیص، و گزارش نامناسب داده‌های پیامد بود.

درمان لاپاروسکوپی در مقابل لاپاروسکوپی تشخیصی

ما در مورد تأثیر درمان لاپاروسکوپی بر نمرات کلی درد در مقایسه با فقط لاپاروسکوپی تشخیصی در شش ماه (تفاوت میانگین (MD): 0.90؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.31 تا 1.49؛ یک RCT؛ 16 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین) و در 12 ماه (MD: 1.65؛ 95% CI؛ 1.11 تا 2.19؛ یک RCT؛ 16 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین) مطمئن نیستیم، که در آن مقادیر مثبت به معنی تسکین درد (هرچه امتیاز بالاتر، تسکین درد بیشتر) و مقادیر منفی منعکس کننده افزایش درد (هرچه امتیاز کمتر، افزایش درد بدتر) هستند. هیچ مطالعه‌ای در مورد تولد زنده بررسی‌ای انجام نداد.

ما در مورد تأثیر درمان لاپاروسکوپی بر کیفیت زندگی در مقایسه با فقط لاپاروسکوپی تشخیصی مطمئن نیستیم: خلاصه شاخص EuroQol-5D در شش ماه (MD: 0.03؛ 95% CI؛ 0.12- تا 0.18؛ یک RCT؛ 39 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پائین)، مولفه سلامت روان Short Form دوازده آیتمی یا SF-12 (MD: 2.30؛ 95% CI؛ 4.50- تا 9.10؛ یک RCT؛ 39 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پائین) و مولفه سلامت جسمانی SF-12 (MD: 2.70؛ 95% CI؛ 2.90- تا 8.30؛ یک RCT؛ 39 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پائین). درمان لاپاروسکوپی احتمالا میزان بارداری داخل رحمی قابل دوام را در مقایسه با فقط لاپاروسکوپی تشخیصی بهبود می‌بخشد (نسبت شانس (OR): 1.89؛ 95% CI؛ 1.25 تا 2.86؛ سه RCT؛ 528 شرکت‌کننده؛ I² = 0%؛ شواهد با کیفیت متوسط). ما در مورد تأثیر درمان لاپاروسکوپی در مقایسه با فقط لاپاروسکوپی تشخیصی بر بارداری خارج رحمی (MD: 1.18؛ 95% CI؛ 0.10 تا 13.48؛ یک RCT؛ 100 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پائین) و سقط جنین (MD: 0.94؛ 95% CI؛ 0.35 تا 2.54؛ دو RCT؛ 112 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پائین) مطمئن نیستیم. گزارش‌دهی در مورد عوارض جانبی ضعیف بود. هیچ تغییر درمانی از لاپاروسکوپی به لاپاراتومی در هر دو گروه گزارش نشد (یک RCT؛ 341 شرکت‌کننده).

فرسایش لاپاروسکوپی و برش عصب رحم در مقابل لاپاروسکوپی تشخیصی

ما در مورد اثر فرسایش لاپاروسکوپی و برش عصب رحم بر عوارض جانبی (به طور خاص آسیب عروقی) در مقایسه با فقط لاپاروسکوپی تشخیصی مطمئن نیستیم (OR: 0.33؛ 95% CI؛ 0.01 تا 8.32؛ یک RCT؛ 141 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پائین). هیچ مطالعه‌ای نمرات کلی درد (در شش و 12 ماه)، تولد زنده، کیفیت زندگی، بارداری داخل رحمی قابل دوام که با سونوگرافی تائید شده باشد، حاملگی خارج رحمی و سقط جنین را بررسی نکرد.

فرسایش لاپاروسکوپی در مقابل اکسیزیون لاپاروسکوپی

شواهد کافی برای تعیین وجود تفاوت در درد کلی، که در 12 ماه اندازه‌گیری شد، برای فرسایش لاپاروسکوپی در مقایسه با اکسیزیون لاپاروسکوپی وجود نداشت (MD: 0.00؛ 95% CI؛ 1.22- تا 1.22؛ یک RCT؛ 103 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). هیچ مطالعه‌ای نمرات کلی درد را در شش ماه، تولد زنده، کیفیت زندگی، بارداری داخل رحمی قابل دوام که با سونوگرافی تائید شده باشد، حاملگی خارج رحمی و سقط جنین را بررسی نکرد.

منعقد کننده حرارتی هلیوم در مقابل الکترودیاترمی

ما مطمئن نیستیم که منعقد کننده حرارتی هلیوم در مقایسه با الکترودیاترمی باعث بهبود کیفیت زندگی می‌شود یا خیر، که با Endometriosis Health Profile سی آیتمی یا EHP-30 در 9 ماه، با در نظر گرفتن مولفه‌های: درد (MD: 6.68؛ 95% CI؛ 3.07- تا 16.43؛ یک RCT؛ 119 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین)، کنترل و ناتوانی (MD: 4.79؛ 95% CI؛ 6.92- تا 16.50؛ یک RCT؛ 119 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین)، بهزیستی (well-being) احساسی (MD: 6.17؛ 95% CI؛ 3.95- تا 16.29؛ یک RCT؛ 119 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین) و حمایت اجتماعی (MD: 5.62؛ 95% CI؛ 6.21- تا 17.45؛ یک RCT؛ 119 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین) سنجیده شد. حوادث جانبی قابل تخمین نبودند. هیچ مطالعه‌ای نمرات کلی درد (در شش و 12 ماه)، تولد زنده، بارداری داخل رحمی قابل دوام که با سونوگرافی تائید شده باشد، حاملگی خارج رحمی و سقط جنین را بررسی نکرد.