پیشینه
پیوند کلیه به خوبی تثبیت شده و نقشی حیاتی در بهبود کیفیت زندگی و طولانی شدن آن در افراد مبتلا به بیماری کلیوی مرحله انتهایی (end-stage kidney disease; ESKD) دارد. تکنیک‌های جراحی باز باعث درد پس از جراحی بیشتر، طولانی شدن مدت بستری، و پیامد زیبایی شناختی بدتری برای اهدا کنندگان کلیه دارد، پیشرفت در تکنیک‌های جراحی باعث شده تا جراحی سوراخ کلید (keyhole) اکنون استاندارد طلایی برداشت کلیه اهدا کننده برای پیوند است. جراحی سوراخ کلید زمان ریکاوری کوتاه‌تر، اسکار کم و پیامدهای بهتری را برای اهدا کننده و دریافت کننده کلیه در پی دارد. جایگزین این تکنیک این است که جراح یک برش تکی در شکم بیمار ایجاد کند تا بتواند کلیه را بردارد.
هدف ما در این مرور این بود که بدانیم LESS-DN در مقایسه با نفروکتومی لاپاروسکوپی استاندارد در اهدا کننده کلیه، مزایایی دارد یا خیر.
ویژگی‌های مطالعه
ما منابع علمی مربوطه را تا ژانویه 2016 جست‌وجو کردیم و سه مطالعه (گزارش شده در 5 نشریه با 179 شرکت‌کننده) را یافتیم که این دو نوع جراحی کلیه را در اهدا کنندگان مقایسه کرده بودند.
نتایج کلیدی
LESS-DN به اندازه کافی ایمن بود تا تکنیک استاندارد برای جراحی سوراخ کلید باشد؛ درد هنگام ترخیص با LESS-DN کمتر بود اما LESS-DN نسبت به دیگر تکنیک‌های استاندارد، مزایای متمایز و ظاهری دیگری نداشت.
کیفیت شواهد
به طور کلی، همه مطالعات در معرض خطر پائین سوگیری (bias) بودند اما منابع سرمایه‌گذاری در دو مورد از مطالعات گزارش نشده بود، خطر بالایی از سوگیری ریزش نمونه (attrition bias) در یک مطالعه وجود داشت. تعداد کم مطالعات و کم بودن شرکت‌کنندگان واجد شرایط برای ورود به این مرور نشان دهنده این است که پژوهش بیشتری در این حوزه نیاز است.
با توجه به تعداد کم و حجم نمونه کوچک مطالعات وارد شده، این موضوع که LESS-DN بهتر از نفروکتومی لاپاروسکوپیک است یا خیر، نامطمئن است. RCTهای با توان آزمون کافی و طراحی خوب نیاز است تا نقش LESS-DN را به مثابه یک جراحی با حداقل تهاجم در اهدا کنندگان کلیه بهتر معین کند.
پیشرفت‌ها در جراحی برای اهدا کنندگان زنده کلیه با حداقل تهاجم، باعث پیشرفت و توسعه نفروکتومی لاپارواندوسکوپی single site در اهدا کننده (laparoendoscopic single site donor nephrectomy; LESS-DN) شده است. در حال حاضر، نفروکتومی لاپاروسکوپیک در اهدا کننده، یک تکنیک انتخابی برای نفروکتومی در اهدا کنندگان کلیه در سطح جهان است. این روش در مقایسه با جراحی باز، با کاهش موربیدیتی، زمان ریکاوری و برگشت به فعالیت نرمال سریع‌تر و مدت بستری کوتاه‌تر در بیمارستان همراه است. LESS-DN متفاوت از روش استاندارد نفروکتومی لاپاروسکوپیک در اهدا کننده است؛ LESS-DN نیازمند یک برش (incision) منفرد و تک است که از این طریق، این پروسیجر انجام می‌شود و کلیه اهدا کننده برداشته می‌شود. مطالعات قبلی این فرضیه را مطرح کرده‌اند که LESS-DN ممکن است مزایای بیشتری برای اهدا کنندگان کلیه فراهم کند و باعث افزایش نرخ اهدای کلیه شود.
این مرور، نگاهی است به مزایا و مضرات LESS-DN در مقایسه با نفروکتومی لاپاروسکوپیک استاندارد در اهدا کنندگان زنده کلیه.
ما پایگاه ثبت تخصصی گروه کلیه و پیوند در کاکرین (Cochrane Kidney and Transplant's Specialised Register) را تا 28 ژانویه 2016 جست‌وجو کردیم و این کار را از طریق تماس با متخصص اطلاعات با استفاده از جست‌وجوی واژگان مرتبط با این مرور انجام دادیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را انتخاب کردیم که در آنها LESS-DN با نفروکتومی لاپاروسکوپیک استاندارد در بزرگسالان مقایسه شده بود.
سه نویسنده به‌طور مستقل از هم مطالعات را از نظر واجد شرایط بودن برای ورود به مرور و خطر سوگیری (bias) ارزیابی کردند. خلاصه تخمین‌های تاثیر با استفاده از مدل اثرات-تصادفی (random-effects) به دست آمد، نتایج برای پیامدهای دو-حالتی به صورت خطرات نسبی (RR) یا تفاوت خطر (RD) و 95% فواصل اطمینان (CI) آنها؛ و برای پیامدهای پیوسته به صورت تفاوت میانگین (MD) و 95% CI آنها بیان شدند.
سه مطالعه (179 شرکت‌کننده) را وارد مرور کردیم، در این مطالعات LESS-DN با نفروکتومی لاپاروسکوپیک در اهدا کننده مقایسه شده بود. تفاوت‌های معناداری میان LESS-DN و نفروکتومی لاپاروسکوپیک در اهدا کننده در موارد زیر وجود نداشت: میانگین زمان جراحی (2 مطالعه؛ 79 شرکت‌کننده؛ MD: 6.36 دقیقه؛ 95% CI؛ 11.85- تا 24.57)، خونریزی حین جراحی (2مطالعه؛ 79 شرکت‌کننده؛ MD: -8.31 میلی‌لیتر؛ 95% CI؛ 23.70- تا 7.09) یا نرخ عوارض (3 مطالعه؛ 179 شرکت‌کننده؛ RD: 0.05؛ 95% CI؛ 0.04- تا 0.14). نمره درد هنگام ترخیص در گروه LESS-DN به طور معناداری کمتر بود (2 مطالعه؛ 79 شرکت‌کننده؛ MD: -1.19؛ 95% CI؛ 2.17- تا 0.21-). تفاوت معناداری برای پیامدهای دیگر (مدت زمان بستری؛ مدت زمان برگشت به فعالیت نرمال؛ ترانسفیوژن‌های خون؛ تبدیل و تغییر به فرم دیگر جراحی؛ زمان ایسکمی گرم؛ از دست دادن گرافت، نیاز به آنالژزیک به طور کلی) مشاهده نشد.
اگرچه خطر سوگیری به طور کلی پائین ارزیابی شد، یک مطالعه در خطر بالای سوگیری ریزش نمونه (attrition bias) قرار داشت.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.