پیام‌های کلیدی
ما نمی‌توانیم مطمئن باشیم که پانسمان‌های هیدروژل برای بهبود زخم‌های وریدی ساق پا نسبت به دیگر انواع پانسمان مانند گاز و سالین، آلژینات، عسل مانوکا (manuka honey) یا هیدروکلوئید (hydrocolloid) موثرتر هستند یا خیر. برای اطمینان از مقایسه پانسمان‌های هیدروژل با دیگر پانسمان‌ها از نظر عوارض جانبی بالقوه، اطلاعات کافی وجود نداشت.
زخم‌های وریدی پا چه هستند؟
زخم‌های وریدی پا، جراحات یا زخم‌هایی روی پا هستند که در اثر تغییر در گردش خون در وریدها ایجاد می‌شوند. آنها زخم‌هایی هستند که به سختی التیام می‌یابند، و ممکن است باعث درد، خارش و تورم شوند. آنها احتمالا تغییراتی در پوست اطراف زخم ایجاد کرده و هم‌چنین مایعاتی تولید می‌کنند. درمان استاندارد برای این نوع زخم، فشرده‌سازی (بانداژ یا جوراب ساق بلند) برای بهبود جریان خون در پاها است. پانسمان‌ها در زیر باندهای فشاری برای محافظت از زخم و کمک به بهبود استفاده می‌شوند. انواع مختلف پانسمان از لحاظ کارآیی متفاوت هستند: حفظ محیط مرطوب؛ جذب مایع اضافی ترشح‌شده از زخم؛ نرم کردن بافت مرده؛ کوشن (cushion) زخم؛ زخم را تمیز و عاری از میکروب نگه داشته و پوست تازه التیام‌یافته را دست نخورده نگاه می‌دارند. پانسمان‌های هیدروژل با ژل آبکی پر شده و می‌توان از آنها برای مرطوب نگه داشتن زخم استفاده کرد؛ آنها برای کمک به حذف بافت‌های مرده و کمک به رشد پوست سالم در نظر گرفته شده‌اند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما می‌خواستیم بدانیم که پانسمان‌های هیدروژل در مقایسه با دیگر پانسمان‌ها:
- زخم‌های وریدی پا را بهبود می‌بخشند یا خیر؛
- تاثیرات ناخواسته‌ای دارند یا خیر؛
- تاثیری بر تغییر اندازه زخم، زمان سپری شده تا بهبودی زخم یا عود زخم‌ها دارند یا خیر؛
- کیفیت زندگی افراد را بهبود می‌بخشند یا خیر؛
- درد را کاهش می‌دهند یا خیر؛
- تاثیری بر هزینه‌های درمان دارند یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
متون علمی پزشکی را جست‌وجو کرده و تمام کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده مرتبط (مطالعات بالینی که در آنها درمان افراد به‌طور تصادفی انتخاب می‌شود) را برای پاسخ به این سوال جمع‌آوری و آنالیز کردیم. این نوع کارآزمایی، قابل‌اطمینان‌ترین شواهد مربوط به سلامت را ارائه می‌دهد. هیچ محدودیتی در زبان انتشار، محیط و شرایطی که در آن از درمان‌ها استفاده می‌شود، یا جنسیت یا سن شرکت‌کنندگان، تا زمانی که زخم‌های وریدی پا حضور داشتند، وجود نداشت. کارآزمایی‌هایی را حذف کردیم که پانسمان‌های هیدروژل آغشته به عوامل ضد-میکروبی (که حضور باکتری‌ها را کاهش می‌دهند)، آنتی‌سپتیک (که رشد میکروب‌ها را متوقف یا کند می‌کنند) یا آنالژزیک (داروی مسکّن) را ارزیابی کردند، زیرا این مداخلات در دیگر مرورهای کاکرین ارزیابی شدند.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
چهار مطالعه را از سال 1994 تا 2008 پیدا کردیم که شامل 272 شرکت‌کننده با میانگین سنی 55 تا 68 سال بودند. دو مطالعه هیچ اطلاعاتی را در مورد جنسیت شرکت‌کنندگان ارائه نداده و دو مطالعه دیگر شامل 29 زن و 51 مرد بودند. مطالعات استفاده از پانسمان‌های هیدروژل را به مدت دو یا چهار هفته بررسی کردند. پانسمان‌های هیدروژل با گاز و سالین (آب نمک)، آلژینات، عسل مانوکا یا هیدروکلوئید مقایسه شدند.
- مشخص نیست تفاوتی در بهبود کامل زخم با هیدروژل در مقایسه با گاز و سالین یا عسل مانوکا وجود دارد یا خیر.
- مشخص نیست میزان بروز عفونت زخم بین پانسمان‌های هیدروژل و عسل مانوکا متفاوت است یا خیر، یا از نظر تغییر اندازه زخم تفاوتی بین پانسمان‌های هیدروژل و گاز و سالین، آلژینات یا هیدروکلوئید وجود دارد یا خیر.
- هیچ یک از مطالعات نتایج قابل استفاده‌ای را برای زمان سپری شده تا بهبود زخم، عود زخم، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، درد و هزینه‌ها گزارش نکردند، بنابراین نمی‌توانیم تاثیر هیدروژل را بر این پیامدها مشخص کنیم.
چه عاملی اعتماد ما را به شواهد محدود کرد؟
اکثر مطالعات کوچک بودند (فقط یک مطالعه بیش از 100 شرکت‌کننده داشت) و همه از روش‌هایی استفاده کردند که احتمالا در نتایج آنها خطا ایجاد می‌کردند. طول دوره پیگیری کوتاه بود (از دو تا 12 هفته) و مطالعات برای ارزیابی زمان سپری شده تا بهبودی کامل طراحی نشده بودند.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
مطالعاتی را که تا 10 می 2021 منتشر شدند، جست‌وجو کردیم.
شواهد غیر-قطعی برای تعیین اثربخشی پانسمان‌های هیدروژل در مقایسه با گاز و سالین، پانسمان آلژینات، عسل مانوکا یا هیدروکلوئید در بهبود زخم وریدی پا وجود دارد. بنابراین، پزشکان ممکن است هنگام انتخاب بین پانسمان‌ها، ویژگی‌های دیگری را مانند هزینه‌ها و مدیریت نشانه‌های این وضعیت در نظر بگیرند. مطالعات آتی که تاثیرات هیدروژل را بر بهبود زخم وریدی ارزیابی می‌کنند، باید از تمام مراحل CONSORT استفاده کنند و نکات کلیدی را مانند حجم نمونه مناسب با قدرت تشخیص تفاوت‌های مورد انتظار، پیامدهای مناسب (مانند آنالیز زمان-تا-رویداد) و عوارض جانبی در نظر بگیرند. اگر از آنالیز زمان-تا-رویداد (time-to-event) استفاده نمی‌شود، حداقل باید دوره پیگیری طولانی‌تری (مثلا 12 هفته و بالاتر) اتخاذ شود. مطالعات آتی هم‌چنین باید به پیامدهای مهمی بپردازند که در مطالعاتی که وارد کردیم، مورد بررسی قرار نگرفتند، مانند کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، درد و عود زخم.
زخم‌های وریدی پا یک مشکل مزمن سلامت است که تاثیر اقتصادی قابل‌توجهی داشته و کیفیت زندگی افراد مبتلا را متاثر می‌سازد. برای کمک به بهبودی زخم، راحتی و کنترل ترشحات (exudate)، پانسمان‌های اولیه تماسی که روی زخم را می‌پوشانند، معمولا زیر درمان فشرده‌سازی قرار داده می‌شوند. پانسمان‌های متعددی برای زخم‌های وریدی پا وجود دارند و هیدروژل اغلب برای این وضعیت تجویز می‌شود؛ با این حال، به منظور راهنمایی برای انتخاب پانسمان، پایه شواهد اندک و ضعیف است.
ارزیابی تاثیرات پانسمان زخم هیدروژل بر بهبود زخم‌های وریدی پا در هر محیط مراقبتی.
در ماه می 2021، پایگاه ثبت تخصصی گروه زخم در کاکرین؛ CENTRAL؛ Ovid MEDLINE؛ Ovid Embase و EBSCO CINAHL Plus را جست‌وجو کردیم. هم‌چنین پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های بالینی را برای یافتن مطالعات در حال انجام و منتشر نشده جست‌وجو کرده و فهرست منابع مطالعات وارد شده مرتبط، مرورها، متاآنالیزها و گزارش‌های فناوری سلامت را برای شناسایی مطالعات بیشتر ارزیابی کردیم. هیچ نوع محدودیتی به لحاظ زبان، تاریخ انتشار یا محیط اجرای مطالعه اعمال نشد.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) منتشر شده یا منتشر نشده‌ای را وارد کردیم که تاثیرات پانسمان هیدروژل را با دیگر پانسمان‌ها برای بهبود زخم‌های وریدی ساق پا مقایسه کردند. کارآزمایی‌هایی را حذف کردیم که پانسمان‌های هیدروژل آغشته به عوامل ضد-میکروبی، آنتی‌سپتیک یا آنالژزیک را ارزیابی کردند، زیرا این مداخلات در دیگر مرورهای کاکرین ارزیابی شدند.
از روش‌های استاندارد روش‌شناسی (methodology) مورد نظر کاکرین استفاده کردیم. قطعیت شواهد را با استفاده از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) بررسی کردیم.
چهار RCT (10 مقاله) را در یک آنالیز کیفی قرار دادیم. در مجموع، 272 شرکت‌کننده در حجم نمونه بین 20 و 156 شرکت‌کننده تصادفی‌سازی شدند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان در کارآزمایی‌ها از 55 تا 68 سال متغیر بود، بر اساس مطالعاتی که جنسیت شرکت‌کنندگان را گزارش کردند، 37% زن بودند. مطالعات پانسمان‌های هیدروژل را با موارد زیر مقایسه کردند: گاز و سالین، پانسمان آلژینات (alginate)، عسل مانوکا (manuka honey) و هیدروکلوئید (hydrocolloid). دو مطالعه چند-مرکزی و مابقی، کارآزمایی‌های تک-مرکزی بودند. طول درمان در سه مطالعه با استفاده از پانسمان هیدروژل چهار هفته و در یک مطالعه، دو هفته بود. دوره پیگیری در سه مطالعه با طول مدت درمان برابر بود و در یک مطالعه پیگیری برای بهبود زخم 12 هفته پس از چهار هفته درمان انجام شد. خطر کلی سوگیری برای همه کارآزمایی‌ها بالا بود، زیرا حداقل یکی از سه معیار کلیدی (سوگیری انتخاب، سوگیری تشخیص و سوگیری ریزش نمونه (attrition bias)) در معرض خطر بالا قرار داشت.
هیدروژل در مقایسه با گاز و سالین
مشخص نیست تفاوتی بین مداخلات در بهبود کامل زخم (خطر نسبی (RR): 5.33؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.73 تا 16.42؛ 1 کارآزمایی، 60 شرکت‌کننده) یا تغییر در اندازه زخم (تفاوت میانگین (MD): 1.50-؛ 95% CI؛ 1.86- تا 1.14-؛ 1 کارآزمایی، 60 شرکت‌کننده) وجود دارد یا خیر، زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین است. داده‌های گزارش شده از یک کارآزمایی برای زمان سپری شده تا بهبود زخم ناقص بود.
هیدروژل در مقایسه با پانسمان آلژینات
مشخص نیست تفاوتی در تغییر اندازه زخم بین هیدروژل و ژل آلژینات وجود دارد یا خیر، زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین است (MD: -41.80؛ 95% CI؛ 63.95- تا 19.65-؛ 1 کارآزمایی، 20 شرکت‌کننده).
هیدروژل در مقایسه با عسل مانوکا
مشخص نیست تفاوتی در بهبود کامل زخم (RR: 0.75؛ 95% CI؛ 0.46 تا 1.21؛ 1 کارآزمایی، 108 شرکت‌کننده) یا بروز عفونت زخم (RR: 2.00؛ 95% CI؛ 0.81 تا 4.94؛ 1 کارآزمایی، 108 شرکت‌کننده) بین مداخلات وجود دارد یا خیر، زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین است.
هیدروژل در مقایسه با هیدروکلوئید
یک مطالعه (84 شرکت‌کننده) تغییر اندازه زخم را بین هیدروژل و هیدروکلوئید گزارش داد؛ با این حال، انجام آنالیز بیشتر امکان‌پذیر نبود زیرا نویسندگان خطاهای استاندارد یا هیچ اندازه‌گیری دیگری را از واریانس در مجموعه‌ای از داده‌ها نسبت به میانگین گزارش نکردند. بنابراین، مشخص نیست تفاوتی در تغییر اندازه زخم بین هیدروژل و هیدروکلوئید وجود دارد یا خیر، زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین است.
هیچ مطالعه‌ای شواهدی را برای پیامدها ارائه نکرد: عود زخم، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، درد و هزینه‌ها.
به‌طور کلی، جدا از مقایسه، قطعیت شواهد بسیار پائین است و به دلیل خطر سوگیری تا دو سطح و به دلیل عدم-دقت برای همه مقایسه‌ها و پیامدها یک یا دو سطح کاهش یافت.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.