سنگ کلیه یکی از شایع ترین اختلالات دستگاه ادراری است. آنها عموما افراد 40 تا 60 سال را تحت تاثیر قرار می‌دهند و در مردان دو برابر بیشتر از زنان شایع هستند، اگرچه داده‌های اخیر نشان می‌دهند که خطرات برابرتر هستند. سنگ‌های کلسیمی شایع ترین نوع سنگ کلیه بوده و به دو شکل عمده اگزالات کلسیم و فسفات کلسیم ایجاد می‌شوند. سنگ‌های کلیه می‌توانند باعث درد شدید شکم شده و ممکن است نیاز به درمان فوری داشته باشند؛ آنها یکی از دلایل اصلی پذیرش بدون برنامه در حیطه اورولوژی هستند.
پس از درمان، حتی زمانی که فردی برای نخستین‌بار با سنگ مراجعه می‌کند، خطر عود دارند که با هر سنگ بعدی افزایش می‌یابد. این افزایش خطر عود سنگ عمدتا به تغییر ترکیب ادرار یعنی سطوح پائین سیترات نسبت داده می‌شود. استراتژی‌های پیشگیرانه مختلفی از جمله افزایش مصرف مایعات و مکمل‌های خوراکی سیترات برای اصلاح ترکیب شیمیایی ادرار امتحان شده‌اند. اعتقاد بر این است که سیترات-درمانی از رشد کریستال‌ها به سنگ جلوگیری می‌کند. عدم-قطعیت در مورد مزایای واقعی سیترات-درمانی باعث انجام این مرور شد.
هفت مطالعه (477 شرکت‌کننده) را برای این مرور وارد کردیم. نمک‌های سیترات اندازه سنگ را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهند، از تشکیل سنگ جدید پیشگیری کرده، و باعث پایداری اندازه سنگ می‌شوند. افراد هنگام استفاده از نمک‌های سیترات نسبت به دارونما دچار عوارض جانبی بیشتری شدند، با این حال نیاز به درمان مجدد برای حذف سنگ با درمان سیترات به‌طور قابل‌توجهی کمتر بود.
نمک‌های سیترات از تشکیل سنگ جدید جلوگیری کرده و رشد بیشتر سنگ را در بیمارانی که سنگ‌های باقی‌مانده دارند که عمدتا حاوی اگزالات هستند، کاهش می‌دهند. کیفیت متون علمی گزارش‌شده در حد متوسط تا ضعیف باقی ماند؛ از این رو برای پاسخ به سوالات مرتبط در مورد اثربخشی نمک‌های سیترات، انجام یک RCT چند-مرکزی با قدرت آماری خوب مورد نیاز است.
سنگ‌های کلیه افراد را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داده و حتی با درمان هم نرخ عود بالایی دارند. عودها به ویژه در افرادی که سطح سیترات ادرار آنها پائین است، شیوع دارد. این افراد بیشتر در معرض بروز بالاتر سنگ‌های فسفات کلسیم و اگزالات کلسیم هستند. درمان خوراکی سیترات باعث افزایش سطح سیترات ادراری می‌شود، که به‌نوبه‌خود به کلسیم متصل شده و از کریستالیزاسیون جلوگیری می‌کند و در نتیجه تشکیل سنگ را کاهش می‌دهد. علی‌رغم استفاده گسترده از درمان خوراکی سیترات برای پیشگیری و درمان سنگ‌های اگزالات کلسیم، شواهد مبنی بر حمایت از اثربخشی بالینی آن نامشخص است.
هدف از این مرور، تعیین اثربخشی و عوارض جانبی مرتبط با نمک‌های سیترات برای درمان و پیشگیری از تشکیل سنگ‌های کلیه حاوی کلسیم بود.
از طریق برقراری ارتباط با هماهنگ‌کننده جست‌وجوی کارآزمایی‌ها (Trials' Search Co-ordinator) و با استفاده از اصطلاحات مرتبط با این مرور، پایگاه ثبت تخصصی گروه کلیه و پیوند در کاکرین را تا تاریخ 29 جولای 2015 جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که اثربخشی و عوارض جانبی مرتبط با مصرف نمک‌های سیترات را برای درمان و پیشگیری از سنگ‌های کلیه حاوی کلسیم در بزرگسالان تحت درمان به مدت حداقل شش-ماه ارزیابی کردند.
دو نویسنده مطالعات را برای گنجاندن در این مرور ارزیابی کردند. داده‌ها بر اساس معیارهای از پیش تعیین شده استخراج شدند. خلاصه‌ای از تخمین‌های مرتبط با تاثیرات مداخلات با استفاده از یک مدل اثرات-تصادفی به دست آمد، و نتایج به صورت خطرات نسبی (RR) و 95% فواصل اطمینان (CI) آنها برای پیامدهای دو-حالتی، و تفاوت میانگین (MD) و 95% CI برای پیامدهای پیوسته بیان شدند.
هفت مطالعه را وارد کردیم که در مجموع شامل 477 شرکت‌کننده بودند، که بیشتر آنها دارای سنگ‌های اگزالات بودند. از این میان، سه مطالعه (247 شرکت‌کننده) سیترات پتاسیم را با دارونما (placebo) یا عدم-مداخله مقایسه کردند؛ سه مورد (166 شرکت‌کننده) سیترات پتاسیم-سدیم را با عدم-مداخله مقایسه کردند؛ و یک مطالعه (64 شرکت‌کننده) سیترات پتاسیم-منیزیم را با دارونما مقایسه کرد. به‌طور کلی، کیفیت گزارش‌دهی مطالعات وارد شده در سطح متوسط تا ضعیف در نظر گرفته شد، و خطر سوگیری ریزش نمونه (attrition bias) در دو مطالعه بالا بود.
درمان با سیترات در مقایسه با دارونما یا عدم-مداخله، اندازه سنگ را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داد (4 مطالعه، 160 شرکت‌کننده: RR: 2.35؛ 95% CI؛ 1.36 تا 4.05). تشکیل سنگ جدید با سیترات-درمانی به‌طور قابل‌توجهی کمتر از کنترل رخ داد (7 مطالعه، 324 شرکت‌کننده: RR: 0.26؛ 95% CI؛ 0.10 تا 0.68). تاثیر مفید مداخله بر پایدار ماندن اندازه سنگ نیز مشهود بود (4 مطالعه، 160 شرکت‌کننده: RR: 1.97؛ 95% CI؛ 1.19 تا 3.26). عوارض جانبی در چهار مطالعه گزارش شدند، که عوارض جانبی اصلی آن اختلال در دستگاه گوارش فوقانی بوده و یک بیمار بروز راش را گزارش کرد. عوارض جانبی گوارشی در گروه سیترات بیشتر بود؛ اما معنی‌دار نبود (4 مطالعه، 271 شرکت‌کننده: RR: 2.55؛ 95% CI؛ 0.71 تا 9.16). خروج بیماران از گروه درمان ناشی از عوارض جانبی با سیترات-درمانی در مقایسه با گروه کنترل به‌طور قابل‌توجهی بیشتر بود (4 مطالعه، 271 شرکت‌کننده: RR: 4.45؛ 95% CI؛ 1.28 تا 15.50). نیاز به درمان مجدد با سیترات در مقایسه با گروه کنترل به‌طور قابل‌توجهی کمتر بود (2 مطالعه، 157 شرکت‌کننده: RR: 0.22؛ 95% CI؛ 0.06 تا 0.89).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.