هدف این مطالعه مروری چیست؟
هدف از این مرور کاکرین، پاسخ به این سوال بود که مداخلات تناسب وزن می‌تواند مهارت‌های فکری و عملکرد تحصیلی کودکان و نوجوانان مبتلا به چاقی را ارتقا دهد یا خیر. محققان کاکرین برای پاسخ به این سوال، تمام مطالعات مرتبط را گردآوری و تجزیهوتحلیل کردند.
پیام‌های کلیدی چه هستند؟
این مرور به‌روز شده، شواهدی ارائه می‌کند که عملکردهای تحصیلی که وزن متناسب را در کودک تشویق می‌کند، ممکن است با مزایایی برای مهارت‌های تفکر و عملکرد تحصیلی همراه باشد. با این وجود، ما به مداخلات تناسب وزن با کیفیت بالاتری نیاز داریم که مهارت‌های تفکر و عملکرد تحصیلی را مانند پیامدهای سلامت تست کنند.
در این مرور چه موضوعی مورد بررسی قرار گرفت؟
تعداد کودکان و نوجوانان مبتلا به چاقی در جهان بالاست. برخی کودکان و نوجوانان مبتلا به چاقی مشکلات سلامت دارند یا به علت وزنشان زورگویی (bullied) می‌کنند. این تجربیات به مشکلات عملکرد خوب در مدرسه متصل شده، جایی که آنها تمایل کم‌تری به انجام وظایف متفکرانه از جمله حل مسئله دارند. مزیت فعالیت فیزیکی و تغذیه سالم، داشتن وزن متناسب و ارتقای مهارت‌های تفکر و عملکرد تحصیلی در کودکان با وزن متناسب است. مطالعات نشان دادند که مداخلات وزن متناسب می‌تواند باعث کاهش چاقی در کودکان و نوجوان شود، اما مشخص نیست که مداخلات وزن متناسب می‌تواند مهارت‌های تفکر و پیشرفت تحصیلی را در کودکان و نوجوانان مبتلا به چاقی ارتقا دهد یا خیر.
نتایج اصلی این مرور چه هستند؟
نویسندگان مرور 18 مطالعه را یافتند که در مجموع 2384 کودک و نوجوان مبتلا به چاقی را وارد مطالعه کردند. پنج مطالعه کودکان را به صورت انفرادی به گروه‌های مداخله یا کنترل اختصاص دادند. سیزده مطالعه تخصیص را بر اساس کل کلاس، مدرسه یا نواحی مدرسه به گروه کنترل یا مداخله انجام دادند. از 18 مطالعه، 11 مطالعه شامل کودکان در سن تحصیلی اولیه/ابتدایی می‌شد. هشت مطالعه مداخلات فعالیت فیزیکی را پیشنهاد دادند، هفت مطالعه برنامه‌های فعالیت فیزیکی را با آموزش سبک زندگی سالم ترکیب کردند، و سه مطالعه تغییرات را در رژیم غذایی پیشنهاد دادند. این مطالعات در 10 کشور مختلف انجام شد. هفده مطالعه حداقل یک نقص در چگونگی انجام مطالعه داشتند. این موضوع میزان اعتماد ما را به یافته‌هایی که می‌توانیم داشته باشیم، کاهش داد.
مطالعات اندکی نوع مشابهی را از عملکرد تحصیلی و مهارت‌های تفکر به اشتراک گذاشتند. فقط سه مطالعه پیامد یکسانی را گزارش کردند. هیچ یک از مطالعات نیازهای پشتیبانی آموزشی اضافی و عوارض جانبی را گزارش نکردند. ما دریافتیم که در مقایسه با حالت معمول، مداخلات فعالیت فیزیکی می‌تواند منجر به بهبود اندکی در مهارت‌های حل مشکل شود. این یافته‌ها مبتنی بر شواهد با کیفیت بالا بودند. یافته‌های با کیفیت متوسط نشان دادند که مداخلات فعالیت فیزیکی بهبودی را در پیشرفت ریاضیات و خواندن در کودکان مبتلا به چاقی ایجاد نمی‌کند. هم‌چنین شواهد با کیفیت بسیار پائین نشان دادند که هیچ مزیتی در مداخلات فعالیت فیزیکی برای بهبود پاسخ‌های رفتاری کنترل نشده وجود ندارد. پیشرفت کلی تحصیلی در مطالعاتی که مداخلات فعالیت فیزیکی را با تمرین استاندارد مقایسه کرده بودند، گزارش نشد.
مطالعاتی که مداخلات فعالیت فیزیکی را به‌علاوه آموزش سبک زندگی سالم با تمرین استاندارد مقایسه کرده بودند، دارای شواهدی با کیفیت پائین تا بسیار پائین بودند. این مطالعات نشان دادند که هیج بهبودی در پیشرفت تحصیلی یا پاسخ‌های رفتاری کنترل نشده در گروه مداخله در مقایسه با گروه کنترل وجود ندارد. مهارت‌های حل مسئله در مطالعاتی که فعالیت فیزیکی به‌علاوه آموزش سبک زندگی سالم را با تمرین استاندارد مقایسه کرده بودند، گزارش نشد.
یافته‌های ما نشان داد که تغییر دانش در مورد تغذیه، و تغییر غذایی که در مدارس توزیع می‌شود در مقایسه با تمرین استاندارد، می‌تواند منجر به بهبود متوسطی در پیشرفت کلی تحصیلی نوجوانان مبتلا به چاقی شود. جایگزینی بسته ناهار مدرسه با یک رژیم غذایی مغذی همراه با آموزش تغذیه، پیشرفت را در ریاضیات و خواندن کودکان مبتلا به چاقی بهبود نداد. با این وجود، کیفیت شواهد برای پیشرفت کلی تحصیلی، ریاضیات و خواندن پائین بود. این به معنای این است که پژوهش‌های آینده به احتمال بسیار زیاد نتایج را تغییر می‌دهند زیرا مطالعات وارد شده نشان دادند که برخی ضعف‌های روش‌شناسی وجود دارد (به‌طور مثال، تعداد اندک کودکان و ترک تحصیل (dropout) بالای کودکان در مطالعه). مهارت‌های حل مسئله و پاسخ‌های رفتاری کنترل نشده برای مطالعات مداخله رژیم غذایی گزارش نشد.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
نویسندگان مرور منابع علمی را برای یافتن مطالعات مرتبط در فوریه 2017 جست‌وجو کردند.
علی‌رغم وجود تعداد زیاد کارآزمایی‌های درمان چاقی کودکان و نوجوانان، توانستیم فقط بخشی از اثر مداخلات درمان چاقی را بر پیشرفت تحصیلی و توانایی‌های شناختی ارزیابی کنیم. مداخلات فعالیت فیزیکی مبتنی بر جامعه و مدرسه به عنوان بخشی از برنامه درمان یا پیشگیری از چاقی می‌تواند به‌طور خاص برای عملکرد اجرایی کودکان مبتلا به چاقی یا اضافه وزن مفید باشد. به‌طور مشابه، مداخلات رژیم غذایی مبتنی بر مدرسه ممکن است برای پیشرفت تحصیلی کلی در کودکان مبتلا به چاقی مفید باشد. این یافته‌ها می‌تواند به متخصصان سلامت و آموزش برای تصمیم‌گیری‌های مرتبط با ارتقای فعالیت فیزیکی و تغذیه سالم در مدرسه کمک کند. مطالعات آتی پیشگیری و درمان چاقی در محیط‌های بالینی، مدرسه و جامعه باید ارزیابی آکادمیک و شناختی را به اندازه پیامدهای جسمی مورد توجه قرار دهد.
شیوع کلی چاقی در کودکان و نوجوانان بالاست. تغییر سبک زندگی به سوی رژیم غذایی سالم، افزایش فعالیت فیزیکی و کاهش فعالیت‌های نشسته (sedentary activities) برای پیشگیری و درمان چاقی توصیه شده است. شواهد نشان می‌دهد که تغییر این رفتارهای سلامت می‌تواند به‌طور کلی برای عملکرد شناختی و پیشرفت تحصیلی کودکان و نوجوانان مفید باشد. سازوکارهای نظری مختلفی وجود دارد که نشان می‌دهد این مداخلات ممکن است برای کودکان و نوجوانان دارای چربی بیش از حد، مزیتی به همراه داشته باشد.
ارزیابی اینکه مداخلات سبک زندگی (در زمینه رژیم غذایی، فعالیت فیزیکی، رفتارهای کم‌تحرک و درمان‌های رفتاری) پیشرفت تحصیلی، عملکرد شناختی (به‌طور مثال عملکرد اجرایی) و/یا موفقیت‌های آتی کودکان و نوجوانان مبتلا به چاقی و اضافه وزن را در مقایسه با مراقبت استاندارد، کنترل لیست انتظار، عدم درمان یا گروه کنترل تحت درمان با دارونما (placebo) بهبود می‌دهد یا خیر؟
در فوریه 2017، ما بانک‌های اطلاعاتی CENTRAL؛ MEDLINE و 15 بانک اطلاعاتی دیگر را جست‌وجو کردیم. هم‌چنین دو پایگاه ثبت کارآزمایی‌ها، فهرست منابع را جست‌وجو و یک مجله را از زمان آغاز به کار به صورت دستی جست‌وجو کردیم. هم‌چنین با محققان در این زمینه برای دریافت داده‌های منتشر نشده، ارتباط برقرار کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و شبه-تصادفی‌سازی و کنترل شده (RCTs) را از مداخلات رفتاری برای مدیریت وزن در کودکان و نوجوانان مبتلا به چاقی یا اضافه وزن وارد کردیم. مطالعات انجام شده بر روی کودکان و نوجوانان مبتلا به شرایط پزشکی شناخته شده که بر وضعیت وزن، موفقیت مدرسه و عملکرد شناختی اثر می‌گذارند، خارج کردیم. پیامدهای گزارش شده توسط خود کودک یا والدین وی را نیز خارج کردیم.
چهار نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم مطالعات را برای ورود انتخاب کردند. دو نویسنده مرور داده‌ها را استخراج و کیفیت و خطر سوگیری (bias) آنها را تعیین و کیفیت شواهد را با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردند. با نویسندگان مطالعه برای دستیابی به مطالعات بیشتر ارتباط برقرار کردیم. از روش‌های استاندارد روش‌شناسی مورد انتظار کاکرین استفاده کردیم. جایی که پیامدهای یکسانی از انواع مداخلات مختلف ارزیابی می‌شد، اندازه‌های تاثیرگذاری استاندارد شده را برای یافته‌های حاصل از تجزیهوتحلیل تک‌مطالعه و چند-مطالعه به منظور مقایسه تاثیرات مداخله در انواع مختلف ارزیابی کردیم. برای تفسیر آسان اندازه تاثیرگذاری، تفاوت میانگین آن را با پیامدهای مطالعه تکی گزارش کردیم.
18 مطالعه (59 رکورد) با 2384 کودک و نوجوان مبتلا به چاقی یا اضافه وزن را وارد کردیم. هشت مطالعه مداخلات فعالیت فیزیکی را ارائه کرده بودند، هفت مطالعه برنامه‌های فعالیت فیزیکی را با آموزش سبک زندگی سالم ترکیب کرده بودند و سه مطالعه مداخلات رژیم غذایی را ارائه کرده بودند. پنج مورد RCT و 13 مورد RCT خوشه‌ای را وارد کردیم. این مطالعات در 10 کشور مختلف انجام شد. دو مطالعه در کودکان قبل از ورود به مدرسه، 11 مطالعه در کودکان در سن تحصبلی ابتدایی، چهار مطالعه در نوجوانان مقطع دبیرستان و یک مطالعه در کودکان مقطع ابتدایی و دبیرستان انجام شده بودند. تعداد مطالعات وارد شده برای هر پیامد کم بود، تا حداکثر سه مطالعه برای هر پیامد. کیفیت شواهد در طیف بالا تا بسیار پائین قرار داشت و 17 مطالعه حداقل یک مورد خطر بالای سوگیری داشتند. هیچ یک از مطالعات اطلاعات نیازهای پشتیبانی آموزشی اضافی و حوادث جانبی را گزارش نکردند.
در مقایسه با تمرین استاندارد (standard practice)، تجزیهوتحلیل فعالیت فیزیکی - فقط مداخلات دارای شواهد با کیفیت بالا را برای ارتقای میانگین امتیاز عملکرد اجرایی شناختی پیشنهاد کرد. تفاوت میانگین (MD) معادل 5.00 بود که در گروه تمرین بعد از مدرسه در مقایسه با تمرین استاندارد در نقاط مقیاس بالاتری قرار داشت (95% CI؛ 0.68 تا 9.32؛ میانگین مقیاس 100؛ انحراف معیار (standard deviation; SD): 15؛ 116 کودک؛ 1 مطالعه). هیچ تاثیر مفید دارای اهمیت آماری به نفع مداخله برای ریاضیات، خواندن یا کنترل بازدارنده (inhibition control) وجود نداشت. تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD) برای ریاضیات 0.49؛ (95% CI؛ 0.04- تا 1.01؛ 2 مطالعه؛ 255 کودک؛ شواهد با کیفیت متوسط) و برای خواندن 0.10 بود (95% CI؛ 0.30- تا 0.49؛ 2 مطالعه؛ 308 کودک؛ شواهد با کیفیت متوسط). MD برای کنترل بازدارنده نقاط مقیاس 1.55- بود (95% CI؛ 5.85- تا 2.75؛ طیف مقیاس 0 تا 100؛ SMD: -0.15؛ 95% CI؛ 0.58- تا 0.28؛ 1 مطالعه؛ 84 کودک؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). هیچ داده‌ای برای میانگین پیشرفت در موضوعات آموزش داده شده در مدرسه وجود نداشت.
هیچ شواهدی برای تاثیر فواید مداخلات فعالیت فیزیکی همراه با آموزش سبک زندگی سالم بر میانگین پیشرفت در موضوعات آموزش داده شده در مدرسه، پیشرفت ریاضیات، پیشرفت خواندن یا کنترل بازدارنده وجود نداشت. MD برای میانگین پیشرفت در موضوعات آموزش داده شده در مدرسه 6.37 بود که در مقایسه با عملکرد استاندارد در نقاط پائین‌تری در گروه مداخله قرار داشت (95% CI؛ 36.83- تا 24.09؛ میانگین مقیاس 500؛ SD مقیاس: 70؛ SMD: -0.18؛ 95% CI؛ 0.93- تا 0.58؛ 1 مطالعه؛ 31 کودک؛ شواهد با کیفیت پائین). SMD تخمین اثرگذاری برای پیشرفت ریاضیات 0.02 (95% CI؛ 0.19- تا 0.22؛ 3 مطالعه؛ 384 کودک؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین)، SMD برای پیشرفت خواندن 0.00 (95% CI؛ 0.24- تا 0.24؛ 2 مطالعه؛ 284 کودک؛ شواهد با کیفیت پائین) و SMD برای کنترل بازدارنده 0.67- بود (95% CI؛ 1.50- تا 0.16؛ 2 مطالعه؛ 110 کودک؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). هیچ داده‌ای مبنی بر تاثیر ترکیب فعالیت فیزیکی و آموزش سبک زندگی سالم بر عملکردهای اجرایی شناختی وجود نداشت.
تفاوت متوسطی در میانگین پیشرفت در موضوعات آموزش داده شده در مدرسه به نفع مداخلات هدف‌گذاری شده برای بهبود وضعیت غذای مدرسه در مقایسه با تمرین استاندارد در نوجوانان مبتلا به چاقی وجود داشت (SMD: 0.46؛ 95% CI؛ 0.25 تا 0.66؛ 2 مطالعه؛ 382 نوجوان؛ شواهد با کیفیت پائین)، اما برای اضافه وزن اینطور نبود. جایگزین کردن بسته ناهار مدرسه با یک رژیم غذایی مغذی، علی‌رغم آموزش تغذیه، پیشرفت ریاضیات (MD: -2.18؛ 95% CI؛ 5.83- تا 1.47-؛ طیف مقیاس 0 تا 69؛ SMD: -0.26؛ 95% CI؛ 0.72- تا 0.20؛ 1 مطالعه؛ 76 کودک؛ شواهد با کیفیت پائین) و پیشرفت خواندن را ارتقاء نداد (MD: 1.17؛ 95% CI؛ 4.40- تا 6.73؛ طیف مقیاس 0 تا 108؛ SMD: 0.13؛ 95% CI؛ 0.35- تا 0.61؛ 1 مطالعه؛ 67 کودک؛ شواهد با کیفیت پائین).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.