پیشینه
احساس درد در کمر، وضعیتی شایع است. وقتی علت درد ناشناخته است، می‌گوییم که درد «غیراختصاصی» است. دردی که بیش از سه ماه طول بکشد، «مزمن» محسوب می‌شود.
کمردرد مزمن غیراختصاصی می‌تواند ناتوان‌کننده باشد. این امر می‌تواند باعث شود افراد از کار خود غیبت داشته باشند. اغلب، افراد مبتلا به کمردرد مزمن غیراختصاصی به دنبال درمان هستند.
اولتراسوند درمانی (ultrasound therapy) استفاده از امواج صوتی (ارتعاشات) برای درمان مشکلات پزشکی است. این روش معمولا برای درمان کمردرد استفاده می‌شود. در آن، ارائه دهنده خدمات سلامت یک دستگاه دستی را روی پوست در قسمت پایین کمر مالش می‌دهد. این دستگاه ارتعاشاتی را ایجاد می‌کند که از طریق پوست عبور می‌کنند. هدف از این کار، انتقال گرما و انرژی به قسمت‌هایی از بدن در زیر پوست، به منظور کاهش درد و تسریع در بهبودی آن است.
این مرور کاکرین با هدف بررسی اینکه اولتراسوند برای درمان کمردرد مزمن غیراختصاصی مؤثر است یا خیر، و اینکه عوارض ناخواسته‌ای دارد یا خیر، انجام شد. به‌طور خاص، ما می‌خواستیم بدانیم كه اولتراسوند پیامدهای زیر را تحت تأثیر قرار می‌دهد یا خیر: درد، احساس محدودیت در زندگی روزمره توسط درد، رضایت از درمان، بهزیستی (well-being)، ناتوانی و دیگر اثرات ناخواسته.
ما به دنبال چه چیزی بودیم؟
ما برای یافتن مطالعاتی که تا ژانویه 2020 منتشر شده بودند به جست‌وجو پرداختیم که:
• کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده، یعنی مطالعات پزشکی که در آنها افراد به‌طور تصادفی در یکی از دو یا چند گروه درمانی قرار می‌گیرند، بودند. این نوع مطالعه قابل اعتماد‌ترین شواهد را در مورد اینکه درمانی باعث ایجاد تفاوت می‌شود یا خیر، ارائه می‌دهد؛
• افراد مبتلا به کمردرد مزمن غیراختصاصی را وارد کردند که 18 سال و بالاتر بودند؛
• اولتراسوند (به تنهایی یا با یک درمان دیگر) را با دارونما (placebo) (درمان جعلی) یا دیگر درمان‌های کمردرد مزمن غیراختصاصی مقایسه کردند.
ما چه چیزی را یافتیم؟
ما 10 مطالعه را پیدا کردیم که در مجموع 1025 فرد تحت درمان را برای کمردرد مزمن غیراختصاصی وارد کردند.
بیشتر افراد مورد مطالعه مبتلا به کمردرد خفیف تا متوسط بودند، به این معنی که ممکن است فعالیت‌های روزمره خود را دردناک بدانند. آنها در بخش‌های سرپایی بیمارستان یا کلینیک‌ها درمان شدند، و معمولا شش تا 18 جلسه اولتراسوند درمانی داشتند. سپس شرکت‌کنندگان مطالعه برای یک دوره زمانی پس از درمان (معمولا چند روز یا چند هفته) پیگیری شدند.
مطالعات به مقایسه اولتراسوند با یک یا چند مورد از موارد زیر پرداختند: دارونما (پنج مطالعه)، عدم درمان (یک مطالعه)، پالس‌های الکتریکی (یک مطالعه)، دستکاری ستون فقرات (یک مطالعه)، اوستئوپاتی (یک مطالعه) و لیزر درمانی (یک مطالعه). سه مطالعه اولتراسوند را همراه با ورزش با انجام ورزش به‌تنهایی مقایسه کردند. هیچکدام از مطالعات از طریق صنعت تأمین اعتبار مالی نشدند.
نتایج کلیدی
شواهد اندکی وجود دارند که پیشنهاد می‌کند اولتراسوند درمانی برای مبتلایان به کمردرد مزمن غیراختصاصی، درمان موثری است.
اولتراسوند در مقایسه با دارونما
ما نمی‌دانیم که اولتراسوند میانگین شدت درد را کاهش می‌دهد یا خیر، زیرا این روش در افراد معدودی، در مطالعاتی که پاسخ‌های متفاوتی دادند و ضعیف انجام شدند، بررسی شده است. اولتراسوند احتمالا باعث تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در تعداد افرادی می‌شود كه درد آنها در کوتاه‌مدت (یعنی كمتر از سه ماه پس از شروع مطالعه) تا 30% یا بیشتر كاهش می‌یابد.
احتمالا اولتراسوند تفاوت چندانی در بهزیستی افراد ایجاد نمی‌کند. این روش درمانی ممکن است در میزان احساس محدودیتی که درد در زندگی روزمره بیماران ایجاد می‌کند یا میزان رضایت افراد از درمانشان، تفاوت چندانی ایجاد نکند.
اولتراسوند ممکن است تأثیری اندک یا عدم تأثیر بر اثرات ناخواسته داشته باشد. ما نمی‌دانیم که اولتراسوند بر ناتوانی تأثیر می‌گذارد یا خیر، زیرا هیچ مطالعه‌ای در مورد این موضوع انجام نشد.
اولتراسوند همراه با ورزش در مقایسه با ورزش به‌تنهایی
ما نمی‌دانیم که اولتراسوند بر پیامدهای مورد نظر در این مرور تأثیر می‌گذارد یا خیر، زیرا هیچ مطالعه‌ای در مورد آنها تحقیق نکرده، یا مطالعات انجام شده در این زمینه، دقت لازم را نداشته یا به‌طور ضعیفی انجام شدند.
قطعیت شواهد
براساس نتایج مطالعاتی که پیدا کردیم، شواهدی با قطعیت تقریبا پائین تا بسیار پائین وجود دارد که نشان می‌دهد اولتراسوند در مقایسه با دارونما، باعث تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در درد و بهزیستی بیمار خواهد شد. برای همه پیامدها و مقایسه‌های دیگر، ما نسبت به نتایج گزارش شده اطمینان کمتری داریم. این امر به این دلیل است که مطالعات بیش از حد کم‌دقت بوده یا ضعیف انجام شدند.
شواهد حاصل از این مرور سیستماتیک در مورد تأثیر اولتراسوند درمانی بر درد در افراد مبتلا به LBP مزمن غیراختصاصی نامشخص است. در حالی که شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه اولتراسوند درمانی نسبت به دارونما ممکن است تاثیر اندکی بر بهبود عملکرد کمردرد در کوتاه‌مدت داشته باشد، قطعیت شواهد بسیار پائین است. تاثیر واقعی ممکن است به‌طور قابل ملاحظه‌ای متفاوت باشد. تعداد اندکی کارآزمایی تصادفی‌سازی شده با کیفیت بالا وجود دارد، و کارآزمایی‌های موجود بسیار اندک بودند. شواهد موجود، از استفاده از اولتراسوند درمانی در مدیریت LBP مزمن پشتیبانی نمی‌کند.
این یک به‌روز‌رسانی از مرور کاکرین است که در سال 2014 منتشر شد. کمردرد مزمن غیراختصاصی (LBP) به یکی از اصلی‌ترین دلایل ناتوانی در بزرگسالان در سراسر جهان تبدیل شده است. اگرچه استفاده از اولتراسوند درمانی (ultrasound therapy) در دستورالعمل‌های بالینی اخیر توصیه نشده، اغلب توسط فیزیوتراپیست‌ها در درمان LBP مزمن به کار گرفته می‌شود.
هدف از این مرور، تعیین اثربخشی اولتراسوند درمانی در مدیریت LBP مزمن غیراختصاصی بود. هدف ثانویه، تعیین مؤثرترین دوز و شدت اولتراسوند درمانی برای LBP مزمن در نظر گرفته شد.
ما جست‌وجوهای الکترونیکی را در CENTRAL ؛ MEDLINE؛Embase؛ CINAHL؛ PEDro؛ Index to Chiropractic Literature و دو پایگاه ثبت کارآزمایی تا تاریخ 7 ژانویه 2020 انجام دادیم. ما فهرست منابع مطالعات واجد شرایط و مرورهای سیستماتیک مرتبط را بررسی کرده و جست‌وجوی استنادی رو به جلو (forward citation searching) را انجام دادیم.
ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را در زمینه اولتراسوند درمانی برای LBP مزمن غیراختصاصی وارد کردیم. ما اولتراسوند (به‌تنهایی یا در ترکیب با درمان دیگر) را با دارونما (placebo) یا سایر مداخلات برای درمان LBP مزمن مقایسه کردیم.
دو نویسنده به‌طور مستقل از هم، خطر سوگیری (bias) هر کارآزمایی را ارزیابی و داده‌ها را استخراج کردند. زمانی که همگونی کافی بالینی و آماری وجود داشت، متاآنالیز را انجام دادیم. ما قطعیت شواهد را برای هر مقایسه با استفاده از رویکرد GRADE ارزیابی کردیم.
ما ده RCT را با مجموع 1025 شرکت‌کننده مبتلا به LBP وارد کردیم. مطالعات وارد شده در شرایط مراقبت‌های ثانویه در ترکیه، ایران، عربستان سعودی، کرواسی، انگلیس و ایالات متحده انجام شده و اغلب آنها اولتراسوند درمانی را علاوه بر درمان دیگری، برای شش تا 18 جلسه درمانی انجام دادند. خطر سوگیری (bias) در اکثر مطالعات مشخص نبود. هشت مطالعه (80%) خطر بالا یا نامشخص سوگیری انتخاب داشتند؛ هیچ مطالعه‌ای ارائه‌دهندگان مراقبت را نسبت به مداخله کورسازی نکرد؛ و فقط پنج مطالعه (50%) شرکت‌کنندگان را کورسازی کردند. در هشت مطالعه (80%) خطر گزارش‌دهی انتخابی وجود داشت و هیچ مطالعه‌ای به اندازه کافی ميزان انطباق را با مداخله ارزیابی نکرد.
شواهدی با قطعیت بسیار پائین (کاهش سطح قطعیت شواهد به دلیل عدم دقت، ناهمگونی و محدودیت‌ها در طراحی مطالعه) حاکی از تفاوتی اندک یا عدم تفاوت میان اولتراسوند درمانی و دارونما برای بهبود کوتاه‌مدت درد بود (تفاوت میانگین (MD): 7.12-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 17.99- تا 3.75؛ n = 121؛ سه RCT؛ مقیاس آنالوگ بصری (VAS) 0 تا 100 نقطه‌ای). همچنین شواهدی با قطعیت متوسط (کاهش سطح قطعیت شواهد به دلیل عدم دقت) نشان دادند که تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در تعداد شرکت‌کنندگانی وجود داشت که به کاهش 30 درصدی درد در کوتاه‌مدت دست یافتند (نسبت خطر: 1.08؛ 95% CI؛ 0.81 تا 1.44؛ n = 225؛ یک RCT). شواهدی با قطعیت پائین (کاهش سطح قطعیت شواهد به دلیل عدم دقت و محدودیت‌ها در طراحی مطالعه) وجود داشت که اولتراسوند درمانی در مقایسه با دارونما تأثیر کمی بر عملکرد خاص کمر در کوتاه‌مدت داشت (تفاوت میانگین استاندارد شده: 0.29-؛ 95% CI؛ 0.51- تا 0.07- (MD؛ 1.07-؛ 95% CI؛ 1.89- تا 0.26-؛ Roland Morris Disability Questionnaire)؛ n = 325؛ چهار RCT)، اما به نظر نمی‌رسد این تاثیر از نظر بالینی اهمیتی داشته باشد. شواهدی با قطعیت متوسط (کاهش سطح قطعیت شواهد به دلیل عدم دقت) نشان دادند که تفاوتی اندک یا عدم تفاوت بین اولتراسوند درمانی و دارونما بر بهزیستی (well-being) بیماران وجود دارد (MD؛ 2.71-؛ 95% CI؛ 9.85- تا 4.44؛ n = 267؛ دو RCT؛ general health subscale of the 36-item Short Form Health Survey (SF-36)). دو مطالعه (486 = n) گزارشی را در مورد بهبود کلی و رضايت از درمان میان گروه‌ها ارائه دادند، و هر دو حاکی از عدم وجود تفاوت چندانی بین گروه‌ها بودند (شواهد با قطعیت پائین، کاهش سطح قطعیت شواهد به دلیل عدم دقت جدی). یک مطالعه (n = 225) در مورد عوارض جانبی گزارشی ارائه داد و هیچ عارضه جانبی مرتبط با مداخله (شواهد با قطعیت پائین، کاهش سطح قطعیت شواهد به دلیل عدم دقت جدی) را شناسایی نکرد. هیچ مطالعه‌ای در مورد ناتوانی برای این مقایسه گزارش نداد.
ما نمی‌دانیم که اولتراسوند درمانی علاوه بر ورزش نسبت به ورزش به‌تنهایی باعث پیامدهای بهتر می‌شود یا خیر، زیرا قطعیت شواهد برای همه پیامدها بسیار پایین بود (کاهش سطح قطعیت شواهد به دلیل عدم دقت و محدودیت‌های جدی در طراحی مطالعه). برآورد تاثیر برای درد، به نفع گروه اولتراسوند به‌علاوه ورزش در کوتاه‌مدت بود (MD؛ 21.1-؛ 95% CI؛ 27.6- تا 14.5-؛ n = 70؛ دو RCT؛ VAS؛ 0 تا 100 نقطه‌ای). با توجه به عملکرد خاص کمر (MD؛ 0.41-؛ 95% CI؛ 3.14- تا 2.32؛ n = 79؛ دو RCT؛ Oswestry Disability Questionnaire) و بهزیستی (MD؛ 2.50-؛ 95% CI؛ 9.53- تا 4.53؛ n = 79؛ دو RCT؛ general health subscale of the SF-36)، تفاوت چندانی بین گروه‌ها در کوتاه‌مدت وجود نداشت. هیچ مطالعه‌ای در مورد تعداد شرکت‌کنندگانی که به کاهش 30 درصدی در درد رسیدند، رضایت بیمار، ناتوانی یا عوارض جانبی برای این مقایسه گزارشی ارائه نکرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.