سوال مطالعه مروری: نویسندگان مرور کاکرین می‌خواستند بدانند که افزودن متفورمین (metformin) باعث افزایش اثربخشی القای تخمک‌گذاری با گنادوتروفین‌ها (gonadotrophins) می‌شود یا خیر.
پیشینه: زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (polycystic ovary syndrome; PCOS) به دلیل عدم تخمک‌گذاری یا کاهش تخمک‌گذاری که نیازمند درمان دارویی است، دارای شانس بارداری کمتری هستند. حدود 80% از زنان با کلومیفن سیترات (clomiphene citrate)، تخمک‌گذاری انجام می‌دهند و 50% باردار خواهند شد. زنان باقی‌مانده، ممکن است از گنادوتروپین‌ها استفاده کنند، هورمون‌هایی که بر تخمدان‌ها عمل می‌کنند تا تخمک‌گذاری را تحریک نمایند. ارتباط میان مقاومت به انسولین و عدم تخمک‌گذاری، منجر به این فرضیه شد که افزودن متفورمین می‌تواند اثربخشی القای تخمک‌گذاری را افزایش دهد.
ویژگی‌های مطالعه: پنج کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده بر روی زنان مبتلا به PCOS که تحت درمان گنادوتروپین برای القای تخمک‌گذاری قرار داشتند، را وارد مرور کردیم. این مرور از کارآزمایی‌ها، متفورمین یا دارونما را به علاوه گنادوتروپین‌ها برای القای تخمک‌گذاری مقایسه کرده است. شواهد تا جولای 2016 به‌روز است.
نتایج کلیدی: ما توانستیم فقط پنج کارآزمایی را با مجموع 264 زن وارد کنیم. کیفیت این شواهد را پائین ارزیابی کردیم. شواهدی حاکی از وجود تفاوت در خطر بارداری چند-قلویی بین متفورمین و دارونما نیافتیم، اما متوجه نرخ زنده‌زایی، تداوم بارداری و بارداری بالینی بیشتر با متفورمین شدیم.
کیفیت شواهد: کیفیت این شواهد برای زنده‌زایی، تداوم بارداری، بارداری بالینی و بارداری چند-قلویی پائین بود. محدودیت‌های شواهد عبارت بودند از: گزارش‌دهی ناکافی از روش‌های مطالعه و کورسازی شرکت‌کنندگان و ارزیابان پیامدها.
شواهد مقدماتی نشان می‌دهد که متفورمین می‌تواند نرخ زنده‌زایی را میان زنانی که تحت القای تخمک‌گذاری با گنادوتروپین‌ها قرار دارند، افزایش دهد. در حال حاضر، شواهد برای اثبات تاثیر متفورمین بر نرخ بارداری چند-قلویی و حوادث جانبی، ناکافی هستند. پیش از آن‌که نتیجه‌گیری‌های بیشتری انجام دهیم که ممکن است طبابت بالینی را تحت تاثیر قرار دهد، کارآزمایی‌های بیشتری لازم است.
به طور کلی کلومیفن سیترات (clomiphene citrate; CC)، به عنوان خط اول درمان در زنان مبتلا به عدم تخمک‌گذاری (anovulation) ناشی از سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (polycystic ovary syndrome; PCOS) در نظر گرفته می‌شود. القای تخمک‌گذاری با هورمون محرک فولیکول ((follicle-stimulating hormone; FSH)؛ گنادوتروپین‌ها (gonadotrophins))، خط دوم درمان برای زنانی است که در هنگام مصرف CC، تخمک‌گذاری نمی‌کنند یا بارور نمی‌شوند. متفورمین (metformin) می‌تواند اثربخشی القای تخمک‌گذاری را با گنادوتروپین‌ها افزایش داده و با پیشگیری از بارداری چند-قلویی ایمنی را بالا ببرد.
تعیین اثربخشی و ایمنی درمان هم‌زمان با متفورمین و گنادوتروپین‌ها حین القای تخمک‌گذاری با توجه به نرخ‌های زنده‌زایی و بارداری چند-قلویی در زنان مبتلا به PCOS.
در 8 جون 2016، پایگاه ثبت تخصصی گروه زنان و باروری در کاکرین (CGF)، پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE؛ Embase؛ PsycINFO؛ Cumulative Index to Nursing and Allied Health Literature (CINAH) و فهرست منابع مطالعات وارد شده و مرتبط دیگر را جست‌وجو کردیم. پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های در حال انجام را در پورتال سازمان جهانی بهداشت (WHO) و clinicaltrials.gov را در 4 سپتامبر 2016 جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که داده‌های مربوط به مقایسه پیامدهای بالینی در زنان مبتلا به PCOS تحت القای تخمک‌گذاری با گنادوتروپین‌ها به علاوه متفورمین، در برابر گنادوتروپین‌ها به تنهایی یا گنادوتروپین‌ها به علاوه دارونما (placebo) گزارش کرده بودند.
از پروسیجرهای روش‌شناسی استاندارد توصیه شده توسط کاکرین استفاده کردیم. پیامدهای اولیه مرور شامل نرخ زنده‌زایی و نرخ بارداری چند-قلویی بود. پیامدهای ثانویه شامل نرخ تخمک‌گذاری، نرخ بارداری بالینی، نرخ سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (ovarian hyperstimulation syndrome; OHSS)، نرخ سقط جنین، نرخ کنسل شدن سیکل و عوارض جانبی بود.
پنج مورد RCT (با 264 زن) مربوط به مقایسه گنادوتروپین‌ها همراه با متفورمین را در برابر گنادوتروپین‌ها وارد کردیم. گنادوتروپین استفاده شده در چهار مطالعه، FSH نوترکیب و در یک مطالعه، FSH با خلوص بالا بود. کیفیت شواهد پائین بود: محدودیت‌های اصلی، خطر سوگیری (bias) جدی به دلیل گزارش‌دهی ضعیف از روش‌های مطالعه و کورسازی شرکت‌کنندگان و ارزیابان پیامدها بود.
زنده‌زایی
متفورمین همراه با FSH، در مقایسه با FSH با نرخ زنده‌زایی تجمعی بالاتری همراه بود (نسبت شانس (OR): 2.31؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.23 تا 4.34؛ دو RCT؛ n = 180؛ I2 = 0%؛ شواهد با کیفیت پائین). این نتایج نشان می‌دهد که اگر احتمال زنده‌زایی پس از FSH؛ 27% در نظر گرفته شود، پس این احتمال پس از افزودن متفورمین، بین 32% و 60% خواهد بود.
سایر پیامدهای بارداری
مصرف متفورمین با نرخ تداوم بارداری بیشتر (OR: 2.46؛ 95% CI؛ 1.36 تا 4.46؛ چهار RCT؛ n = 232؛ I2 = 0%؛ شواهد با کیفیت پائین) و نرخ بارداری بالینی بالاتر (OR: 2.51؛ 95% CI؛ 1.46 تا 4.31؛ پنج RCT؛ n = 264؛ I2 = 0%؛ شواهد با کیفیت پائین) همراه بود.
بارداری چند-قلویی
نتایج بیانگر عدم وجود شواهد حاکی از تفاوت میان متفورمین همراه با FSH و FSH به تنهایی در نرخ بارداری چند-قلویی (OR: 0.55؛ 95% CI؛ 0.15 تا 1.95؛ چهار RCT؛ n = 232؛ I2 = 0%؛ شواهد با کیفیت پائین) و نرخ‌های سقط جنین یا OHSS بود.
عوارض جانبی دیگر
به دلیل داده‌های محدود موجود درباره حوادث جانبی پس از مصرف متفورمین در مقایسه با عدم مصرف متفورمین، شواهد کافی نبود (OR: 1.78؛ 95% CI؛ 0.39 تا 8.09؛ دو RCT؛ n = 91؛ I2 = 0%؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.