پیام‌های کلیدی
1. ما مطمئن نیستیم که استاتین‌ها منظم بودن دوره‌های قاعدگی، هیرسوتیسم (hirsutism) (رشد بیش از حد مو)، آکنه (جوش‌ها)، یا سطح تستوسترون (testosterone) (هورمون جنسی مردانه) را بهبود ببخشند.
2. هیچ مطالعه‌ای به بررسی تخمک‌گذاری خودبه‌خودی نپرداخت.
3. استاتین‌ها احتمالا خطر بروز عوارض جانبی را افزایش نمی‌دهند، اگرچه شواهد در این باره محدود است.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چیست؟
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (polycystic ovary syndrome; PCOS) ممکن است از پریودهای نامنظم، هیرسوتیسم (رشد موی بیش از حد در نواحی بدن که به‌طور تیپیکال مو در مردان رشد می‌کند، از جمله صورت، سینه و پشت) و آکنه (جوش‌ها) به دلیل آندروژن زیاد (بالا بودن سطح هورمون‌های مردانه) رنج ببرند. این عارضه می‌تواند زنان را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد، اما در زنانی که دوره‌های قاعدگی دارند، شایع است.
چگونه می‌توان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک را درمان کرد؟
استاتین‌ها (statins) داروهایی هستند که به کاهش سطح لیپیدهای «بد» (چربی‌ها) در خون کمک می‌کنند تا از بیماری قلبی پیشگیری کنند؛ آنها هم‌چنین ممکن است از دیگر شرایط متابولیک نیز پیشگیری کنند. سطوح بالای هورمون‌های مردانه (تستوسترون) یکی از بارزترین ویژگی‌های PCOS است. این وضعیت، هورمون آندروژن بیش از حد نامیده می‌شود و با اختلالات متابولیکی متعددی مانند مقاومت به انسولین، دیابت و افزایش خطر بیماری قلبی مرتبط است. بنابراین، کاهش سطح هورمون‌های مردانه می‌تواند برای زنان مبتلا به PCOS مفید باشد. استاتین‌ها ممکن است در تولید هورمون مردانه تداخل ایجاد کنند، اما مشخص نیست که می‌توانند به‌طور مستقیم سطح تستوسترون را کاهش دهند یا خیر. استفاده طولانی‌مدت از استاتین‌ها ممکن است خطراتی داشته باشد. بنابراین، ارزیابی مزایا و خطرات استاتین‌ها در زنان مبتلا به PCOS مهم است.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
می‌خواستیم بدانیم که مصرف هر نوع استاتین برای زنان مبتلا به PCOS که به‌طور فعال سعی در باردار شدن ندارند، مزایایی دارد یا خیر. به بررسی تاثیر استاتین‌ها بر موارد زیر علاقه‌مند بودیم:
1. افزایش نظم در چرخه‌های قاعدگی و تخمک‌گذاری؛ و
2. کاهش موهای زائد، آکنه، و سطح تستوسترون.
هم‌چنین می‌خواستیم بدانیم که استاتین‌ها تاثیرات ناخواسته‌ای به همراه دارند یا خیر. این یک نسخه به‌روز شده از مروری است که نخستین‌بار در سال 2011 منتشر شد.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
در جست‌وجوی مطالعاتی بودیم که استاتین‌ها را در مقایسه با دارونما (placebo) (درمان ساختگی)، عدم درمان یا داروی دیگری در زنان مبتلا به PCOS که سعی در باردار شدن نداشتند، ارزیابی کردند. فقط به مطالعاتی علاقه‌مند بودیم که هر زن را به صورت تصادفی به یک درمان یا درمان دیگر اختصاص دادند. این نوع مطالعه معمولا معتبرترین شواهد را در مورد تاثیرات یک درمان ارائه می‌دهد. نتایج مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اعتماد خود را به شواهد بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد شش مطالعه را وارد کردیم که در مجموع 396 زن را ثبت‌نام کردند. چهار مطالعه در اروپا (265 زن)، یک مطالعه در ایالات متحده آمریکا (20 زن)، و یک مطالعه در ایران (111 زن) انجام شدند. شرکت‌های داروسازی سه مطالعه را از نظر مالی حمایت کردند.
نتایج اصلی
ما مطمئن نیستیم که استاتین‌ها در مقایسه با دارونما، یا استاتین‌ها به علاوه متفورمین در مقایسه با متفورمین به تنهایی، منظم بودن دوره‌های قاعدگی را بهبود می‌بخشند یا خیر. هیچ مطالعه‌ای از سرگیری تخمک‌گذاری را گزارش نکرد. ما مطمئن نیستیم که استاتین‌ها موجب بهبود هیرسوتیسم، آکنه، یا تستوسترون بشوند. تمام مطالعاتی که تاثیرات ناخواسته را رکورد کردند، هیچ تفاوت بارزی را از نظر تاثیرات ناخواسته میان گروهی از زنانی که استاتین مصرف کردند و دیگر گروه‌های درمان، نشان ندادند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
مطالعات بسیار کمی را وارد کردیم، که اکثر آنها تعداد کمی از زنان را ثبت‌نام کردند، و نتایج در طول مطالعات بسیار متناقض بودند. با توجه به همین دلایل، اطمینان ما به شواهد بسیار کم است.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا 7 نوامبر 2022 به‌روز است.
شواهد مربوط به همه پیامدهای اصلی این مرور از قطعیت بسیار پائینی برخوردار بود. با توجه به شواهد محدود، مطمئن نیستیم که استاتین‌ها در مقایسه با دارونما، یا استاتین‌ها به علاوه متفورمین در مقایسه با متفورمین به تنهایی، باعث بهبود از سرگیری قاعدگی منظم می‌شوند یا خیر. این کارآزمایی که به ارزیابی مصرف استاتین به علاوه OCP در برابر OCP به تنهایی پرداخت، هیچ یک از پیامدهای اولیه ما را گزارش نکرد. هیچ یک از مطالعات دیگر از سرگیری تخمک‌گذاری خودبه‌خودی را گزارش نکردند. ما مطمئن نیستیم که استاتین‌ها موجب بهبود هیرسوتیسم، شدت آکنه، یا تستوسترون می‌شوند یا خیر. تمامی کارآزمایی‌هایی که عوارض جانبی را اندازه‌گیری کردند، هیچ تفاوت معنی‌داری را میان گروه‌ها گزارش نکردند.
استاتین‌ها (statins) عوامل کاهش دهنده لیپید با اثرات پلیوتروپیک (pleiotropic) هستند. متخصصان پیشنهاد کرده‌اند که استاتین‌ها علاوه بر بهبود دیس‌لیپیدمی (dyslipidaemia) مرتبط با سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (polycystic ovary syndrome; PCOS)، ممکن است تاثیرات متابولیکی و اندوکرین مفید دیگری مانند کاهش سطح تستوسترون (testosterone) نیز داشته باشند. این یک نسخه به‌روز شده از مرور کاکرین است که نخستین‌بار در سال 2011 منتشر شد.
ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری (safety) درمان با استاتین در زنان مبتلا به PCOS که به‌طور فعال سعی در باردار شدن ندارند.
در 7 نوامبر 2022، پایگاه ثبت تخصصی گروه زنان و باروری در کاکرین؛ CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ PsycINFO؛ CINAHLs و چهار پایگاه ثبت کارآزمایی‌های در حال انجام را جست‌وجو کردیم. هم‌چنین خلاصه مقالات کنفرانس‌های مرتبط و فهرست منابع کارآزمایی‌های مرتبط را برای یافتن هر گونه مطالعات بیشتر به صورت دستی جست‌وجو کرده و برای یافتن هر گونه مطالعات در حال انجام بیشتر با کارشناسان این حوزه تماس گرفتیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که تاثیرات درمان با استاتین را در زنان مبتلا به PCOS که به‌طور فعال سعی در باردار شدن نداشتند، ارزیابی کردند. مقایسه‌های واجد شرایط عبارت بودند از: استاتین در برابر دارونما (placebo) یا عدم درمان، استاتین به علاوه یک عامل دیگر در برابر عامل دیگر به تنهایی، و استاتین در برابر عامل دیگر. آنالیز آماری را با استفاده از Review Manager 5 انجام داده و قطعیت شواهد را با استفاده از روش‌های درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) ارزیابی کردیم.
از روش‌شناسی (methodology) استاندارد کاکرین استفاده کردیم. پیامدهای اولیه شامل از سرگیری قاعدگی منظم و تخمک‌گذاری خودبه‌خودی بودند. پیامدهای ثانویه نیز عبارت بودند از معیارهای بالینی و فیزیولوژیکی از جمله هیرسوتیسم (hirsutism)، شدت آکنه، سطح تستوسترون، و عوارض جانبی.
شش RCT با معیارهای ورود به مرور مطابقت داشتند. آنها شامل 396 زن مبتلا به PCOS بودند که شش هفته، سه ماه یا شش ماه درمان دریافت کردند؛ 374 زن مطالعات را به پایان رساندند. سه مطالعه تاثیرات سیمواستاتین (simvastatin) و سه مطالعه تاثیرات آتورواستاتین (atorvastatin) را ارزیابی کردند. نتایج حاصل از مطالعات را در مقایسه‌های زیر خلاصه کردیم.
استاتین‌ها در برابر دارونما (3 RCT)
یک کارآزمایی از سرگیری قاعدگی منظم را به صورت طول چرخه قاعدگی بر حسب روز اندازه‌گیری کرد. ما مطمئن نیستیم که استاتین‌ها در مقایسه با دارونما، میانگین طول چرخه قاعدگی را کوتاه می‌کنند (تفاوت میانگین (MD): 2.00- روز، 95% فاصله اطمینان (CI): 24.86- تا 20.86؛ 37 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). هیچ مطالعه‌ای از سرگیری تخمک‌گذاری خودبه‌خودی، بهبود هیرسوتیسم یا بهبود آکنه را گزارش نکرد.
ما مطمئن نیستیم که استاتین‌ها در مقایسه با دارونما، سطح تستوسترون را پس از شش هفته (MD: 0.06؛ 95% CI؛ 0.72- تا 0.84؛ 1 RCT؛ 20 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین)، پس از 3 ماه (MD: -0.53؛ 95% CI؛ 1.61- تا 0.54؛ 2 RCT؛ 64 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین)، یا پس از 6 ماه (MD: 0.10؛ 95% CI؛ 0.43- تا 0.63؛ 1 RCT؛ 28 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) کاهش می‌دهند یا خیر.
دو مطالعه عوارض جانبی را رکورد کرده و هیچ کدام تفاوت معنی‌داری را میان گروه‌ها گزارش نکردند.
استاتین‌ها به علاوه متفورمین در برابر متفورمین به تنهایی (1 RCT)
یک RCT که در این مقایسه گنجانده شد، از سرگیری قاعدگی منظم را به صورت تعداد قاعدگی‌های خودبه‌خودی در هر شش ماه اندازه‌گیری کرد. ما مطمئن نیستیم که استاتین‌ها به علاوه متفورمین در مقایسه با متفورمین باعث بهبود از سرگیری قاعدگی منظم می‌شوند یا خیر (MD؛ 0.60 قاعدگی، 95% CI؛ 0.08 تا 1.12؛ 69 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). مطالعه مذکور از سرگیری تخمک‌گذاری خودبه‌خودی را گزارش نکرد.
ما مطمئن نیستیم که استاتین‌ها به علاوه متفورمین در مقایسه با متفورمین به تنهایی موجب بهبود هیرسوتیسم که با استفاده از نمره فریمن-گالوی (Ferriman-Gallwey) اندازه‌گیری شد (MD: -0.16؛ 95% CI؛ 0.91- تا 0.59؛ 69 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین)، شدت آکنه که در مقیاس 0 تا 3 اندازه‌گیری شد (MD: -0.31؛ 95% CI؛ 0.67- تا 0.05؛ 69 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) یا سطح تستوسترون (MD: -0.03؛ 95% CI؛ 0.37- تا 0.31؛ 69 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) می‌شوند یا خیر. این مطالعه گزارش داد که هیچ عارضه جانبی قابل‌توجهی رخ نداده است.
استاتین‌ها به علاوه قرص‌های ضد بارداری خوراکی در برابر قرص‌های ضد بارداری خوراکی به تنهایی (1 RCT)
تک RCT موجود در این مقایسه درباره از سرگیری قاعدگی منظم یا تخمک‌گذاری خودبه‌خودی گزارشی را ارائه نکرد. ما مطمئن نیستیم که استاتین‌ها به علاوه قرص ضد بارداری خوراکی (oral contraceptive pill; OCP) هیرسوتیسم را در مقایسه با OCP به تنهایی بهبود می‌بخشند یا خیر (MD: -0.12؛ 95% CI؛ 0.41- تا 0.17؛ 48 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). این مطالعه بهبودی را در شدت آکنه گزارش نکرد. هم‌چنین درباره این مساله که استاتین‌ها به علاوه OCP در مقایسه با OCP به تنهایی سطح تستوسترون را کاهش می‌دهند، نامطمئن هستیم، زیرا سطح قطعیت شواهد بسیار پائین بود (MD: -0.82؛ 95% CI؛ 1.38- تا 0.26-؛ 48 شرکت‌کننده). این مطالعه گزارش داد که هیچ شرکت‌کننده‌ای دچار عوارض جانبی قابل‌توجهی نشد.
استاتین‌ها در برابر متفورمین (2 RCT)
ما مطمئن نیستیم که استاتین‌ها قاعدگی منظم (تعداد قاعدگی‌های خودبه‌خودی در هر شش ماه) را در مقایسه با متفورمین بهبود ببخشند (MD؛ 0.50 قاعدگی، 95% CI؛ 0.05- تا 1.05؛ 1 RCT؛ 61 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین). هیچ مطالعه‌ای از سرگیری تخمک‌گذاری خودبه‌خودی را گزارش نکرد.
ما مطمئن نیستیم که استاتین‌ها در مقایسه با متفورمین موجب کاهش هیرسوتیسم که با استفاده از نمره فریمن-گالوی اندازه‌گیری شد (MD: -0.26؛ 95% CI؛ 0.97- تا 0.45؛ 1 RCT؛ 61 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین)، شدت آکنه که در مقیاس 0 تا 3 اندازه‌گیری شد (MD: -0.18؛ 95% CI؛ 0.53- تا 0.17؛ 1 RCT؛ 61 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) یا سطح تستوسترون (MD: -0.24؛ 95% CI؛ 0.58- تا 0.10؛ 1 RCT؛ 61 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) می‌شوند یا خیر.
هر دو کارآزمایی گزارش دادند که هیچ عارضه جانبی قابل‌توجهی رخ نداد.
استاتین‌ها در برابر قرص‌های ضد بارداری خوراکی به علاوه فلوتامید (flutamide) (1 RCT)
بر اساس گزارش این مطالعه، هیچ شرکت‌کننده‌ای دچار عوارض جانبی قابل‌توجهی نشد. هیچ داده‌ای برای پیامدهای اصلی دیگر در دسترس نبود.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.