سوال مطالعه مروری
ما شواهد مربوط به تاثیرات اکسیژن را در مقایسه با هوا بر تنگی نفس در افراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه (chronic obstructive pulmonary disease; COPD) همراه با فقط کاهش خفیف یا متوسط میزان اکسیژن خون، مرور کردیم.
پیشینه
گاهی برای کاهش شدت تنگی نفس در افراد مبتلا به COPD، اکسیژن‌درمانی تجویز می‌شود. با این حال، استفاده از اکسیژن در افرادی که دارای سطوح کاهش یافته شدید اکسیژن در جریان خون خود نیستند، بحث‌برانگیز باقی مانده است، زیرا درباره اثربخشی آن اطلاعات اندکی وجود دارد. علاوه بر این، اکسیژن نسبتا پُر-هزینه است و دریافت آن بدون خطر نیست، به ویژه در افراد سیگاری، به خاطر خطر آتش‌سوزی.
ویژگی‌های مطالعه
ما پژوهش‌های منتشر شده تا 12 جولای 2016 را بررسی کردیم. مطالعات مربوط به درمان با اکسیژن در برابر هوا که از طریق پرونگ‌های بینی یا ماسک در طول فعالیت به طور مداوم «بر حسب نیاز» طی یک دوره تعریف شده یا به صورت کوتاه‌مدت پیش از فعالیت رسانده می‌شود، را وارد مرور کردیم. شرکت‌کنندگان مطالعه 18 ساله یا بالاتر بودند، تشخیص COPD گرفته، دارای میزان اکسیژن کمی در خون خود بوده و اکسیژن‌درمانی طولانی‌مدت دریافت نکرده بودند. در مجموع 44 مطالعه (1195 شرکت‌کننده) را در این مرور وارد کردیم. در مقایسه با مرور پیشین که در سال 2011 منتشر شد، 14 مطالعه (493 شرکت‌کننده) را به این مرور افزودیم.
نتایج کلیدی
ما دریافتیم که اکسیژن می‌تواند تنگی نفس را کاهش دهد. برای موثر بودن، اکسیژن باید حین ورزش داده شود. اغلب مطالعات، اکسیژن داده شده را حین تست ورزش در آزمایشگاه ارزیابی کرده بودند. اکسیژن‌درمانی در طول زندگی روزمره، تاثیرات نامطمئنی بر تنگی نفس داشته و به شکل روشنی کیفیت زندگی بیمار را تغییر نمی‌دهد.
کیفیت شواهد
ما کیفیت شواهد را با استفاده از این رتبه‌بندی‌ها ارزیابی کردیم: بسیار پائین، پائین، متوسط یا بالا. برای شواهد با کیفیت بسیار پائین، درباره نتایج نامطمئن بودیم. برای شواهد با کیفیت بالا، اطمینان زیادی درباره نتایج داشتیم. ما دریافتیم که شواهد برای اکسیژن تجویز شده جهت تنگی نفس، در سطح متوسط تا پائین بودند. ما اطمینان متوسط داریم که اکسیژن می‌تواند تنگی نفس را تسکین دهد، هنگامی که در طول ورزش به افراد مبتلا به COPD و دارای سطوح کاهش یافته خفیف یا متوسط اکسیژن خون داده شود. با این حال، اکثر مطالعات تاثیرات حاد حین تست ورزش را گزارش کرده بودند و هیچ شواهدی نشان نمی‌دهد که اکسیژن، تنگی نفس را طی زندگی روزمره کاهش می‌دهد. یافته‌ها حاکی از آن هستند که اکسیژن، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.
ما نسبتا مطمئن هستیم وقتی حین ورزش به افراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه و دارای هیپوکسمی خفیف و بدون هیپوکسمی که برای اکسیژن‌درمانی خانگی واجد شرایط نبودند، اکسیژن داده شود، می‌تواند تنگی نفس را بهبود بخشد. اغلب شواهد متعلق به تاثیرات حاد در طول تست‌های ورزشی بوده و هیچ شواهدی بیانگر کاهش تنگی نفس در شرایط زندگی روزمره توسط اکسیژن نبود. یافته‌ها نشان می‌دهند که اکسیژن، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.
تنگی نفس، یک نشانه اصلی بیماری مزمن انسدادی ریه (chronic obstructive pulmonary disease; COPD) است. اکسیژن‌درمانی بلند‌مدت (long-term oxygen therapy; LTOT) برای افزایش مدت زمان بقا در افراد مبتلا به COPD و هیپوکسمی (hypoxaemia) مزمن شدید در حالت استراحت انجام می‌شود. اثربخشی اکسیژن‌درمانی برای تنگی نفس و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت (health-related quality of life; HRQOL) در افراد مبتلا به COPD و هیپوکسمی خفیف یا بدون هیپوکسمی که واجد شرایط برای LTOT نبودند، ثابت نشده است.
تعیین اثربخشی اکسیژن در برابر هوا در بیماران مبتلا به COPD دچار هیپوکسمی خفیف یا بدون هیپوکسمی، از لحاظ (1) تنگی نفس؛ (2) HRQOL؛ (3) ترجیح بیمار برای ادامه درمان؛ و (4) حوادث جانبی مرتبط با اکسیژن.
ما پایگاه ثبت گروه راه‌های هوایی در کاکرین، پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE و Embase را تا 12 جولای 2016 به دنبال کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) جست‌وجو کردیم. فهرست منابع مقالات وارد شده را به صورت دستی جست‌وجو کردیم.
RCTهای مربوط به تاثیرات اکسیژن غیر-تهاجمی در برابر هوا بر تنگی نفس، HRQOL یا ترجیح بیمار برای ادامه درمان در افراد مبتلا به COPD و هیپوکسمی خفیف یا بدون هیپوکسمی (فشار نسبی اکسیژن (PaO2 > 7.3 kPa)) که در حال حاضر LTOT را دریافت نمی‌کنند، وارد مرور کردیم. دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم مقالات را برای ورود به این مرور ارزیابی کردند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم داده‌ها را گردآوری و تجزیه‌وتحلیل کردند. ما خطر سوگیری (bias) را با استفاده از «ابزار خطر سوگیری» کاکرین ارزیابی کردیم. با بهره‌گیری از مدل‌های اثرات-تصادفی، تاثیرات رکورد شده با مقیاس‌های مختلف را به صورت تفاوت‌های میانگین استاندارد شده (SMDs) با 95% فواصل اطمینان (CIs) تجمیع کردیم. SMDهای کمتر نشان دهنده کاهش تنگی نفس و کاهش HRQOL بود. ما زیر-آنالیز‌ها (subanalysis) و تجزیه‌وتحلیل‌های حساسیت را انجام داده و کیفیت شواهد را بر اساس روش درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردیم.
در مقایسه با مرور پیشین که در سال 2011 منتشر شد، 14 مطالعه بیشتر (493 شرکت‌کننده) را وارد کردیم، یک مطالعه را خارج کرده و داده‌ها را برای متا‌آنالیز (meta-analysis)؛ HRQOL وارد کردیم. در مجموع، 44 مطالعه شامل 1195 شرکت‌کننده در این مرور وارد شدند و 33 مورد از آنها (901 شرکت‌کننده) را در متا‌آنالیز وارد کردیم.
ما دریافتیم که تنگی نفس حین ورزش یا فعالیت‌های روزمره، به وسیله اکسیژن در قیاس با هوا کاهش یافته بود (32 مطالعه؛ 865 شرکت‌کننده؛ SMD: - 0.31؛ 95% CI؛ 0.43- تا 0.20-؛ I2 = 29%؛ شواهد با کیفیت پائین). این به معنای کاهش حدود 0.7 امتیازی تنگی نفس در یک مقیاس درجه‌بندی عددی 0 تا 10 است. در مقابل، ما به عدم تاثیر دریافت اکسیژن کوتاه‌مدت پیش از ورزش پی بردیم (چهار مطالعه؛ 90 شرکت‌کننده؛ SMD: -0.03؛ 95% CI؛ 0.28- تا 0.22؛ I2 = 0%؛ شواهد با کیفیت پائین). اکسیژن، تنگی نفس اندازه‌گیری شده در تست‌های ورزشی را کاهش داده بود (30 مطالعه؛ 591 شرکت‌کننده؛ SMD: -0.34؛ 95% CI؛ 0.46- تا 0.22-؛ I2 = 29%؛ شواهد با کیفیت متوسط)؛ در حالی که شواهد تاثیر بر تنگی نفس اندازه‌گیری شده در زندگی روزمره محدود بود (دو مطالعه؛ 274 شرکت‌کننده؛ SMD: -0.13؛ 95% CI؛ 0.37- تا 0.11؛ I2 = 0%؛ شواهد با کیفیت پائین).
اکسیژن به طور واضحی HRQOL را متاثر نکرده بود (پنج مطالعه؛ 267 شرکت‌کننده؛ SMD: 0.12؛ 95% CI؛ 0.04- تا 0.28؛ I2 = 0%؛ شواهد با کیفیت پائین). تجزیه‌وتحلیل ترجیح بیمار و حوادث جانبی، با توجه به داده‌های ناکافی مقدور نبود.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.