سوال مطالعه مروری
شواهدی را که در رابطه با تاثیر استروئیدها در کنترل نشانه افراد مبتلا به تب غده‌ای (glandular fever) (مونونوکلئوز عفونی (infectious mononucleosis)) است، زمانی که با دارونما (placebo) یا داروهای مختلف مقایسه می‌شدند، مرور کردیم.
پیشینه
تب غده‌ای توسط یک ویروس ایجاد شده است. در بزاق دهان از طریق بوسیدن، سرفه کردن و عطسه کردن گسترش می‌یابد. نشانه‌های بیماری از نظر اینکه چقدر شدید هستند و برای چه مدتی طول می‌کشند، تغییر می‌کنند. در حالی که افراد جوان معمولا از نشانه‌های شدید رنج می‌برند، برخی دیگر از مردم ممکن است نشانه‌های خفیف‌تری را داشته یا اینکه هیچ گونه نشانه‌ای نداشته باشند. نشانه‌های شایع عبارتند از: تب، گلودرد، تورم غدد لنفاوی و احساس خستگی، این نشانه‌ها معمولا دو تا سه هفته طول می‌کشد، اما می‌تواند برای ماه‌ها نیز به طول بی‌انجامد. تسکین نشانه‌ها و استراحت درمان‌های شایع هستند. پزشکان معمولا از پردنیزون (prednisone)، یک نوع استروئید، برای کاهش نشانه‌های گلودرد یا بزرگ شدن لوزه‌ها استفاده می‌کنند. با این حال، هیچ توافقی در مورد استفاده از آن به علت امکان مزایای کم و احتمال عوارض جانبی وجود ندارد.
ویژگی‌های مطالعه
شواهد ما تا آگوست 2015 به‌روز است. هیچ کارآزمایی جدیدی را برای به‌روز کردن این مرور شناسایی نکردیم. چاپ قبلی این مرور شامل هفت کارآزمایی با 362 شرکت‌کننده بود. چهار کارآزمایی تاثیر استروئید را با دارونما مقایسه کردند، یک کارآزمایی آن را با آسپرین (aspirin) و دو کارآزمایی تاثیرات استروئید را در ارتباط با یک ضد-ویروس بررسی کردند.
طول درمان بین یک دوز واحد و یک دوره 12 روزه متغیر بود. هم‌چنین مقادیر استفاده شده نیز متفاوت بود. طول پیگیری نیز از دوره کوتاه-مدت (یعنی روزها یا هفته‌ها) تا دوره‌های طولانی‌تر (یعنی شش ماه و 12 ماه) متفاوت بود.
نتایج کلیدی
استروئیددرمانی گلودرد را در کوتاه-مدت (در 12 ساعت) تسکین داد. محققان مزیت آن را در دو تا چهار روز از زمانی که استروئید در ترکیب با داروهای ضد-ویروسی استفاده می‌شد، بیان کردند، اما این یافته‌ها محدود بودند زیرا محققان آنها را تنها در یک یا دو کارآزمایی ارزیابی کردند. یافته‌ها در مورد تاثیر استروئید، به تنهایی یا زمانی که با یک داروی ضد-ویروسی برای نشانه‌های دیگر استفاده می‌شد، چندان واضح نبود. ما درباره عوارض جانبی استفاده از استروئیدها مطمئن نیستیم. به جز دو کارآزمایی، اکثر مطالعات طرح قبلی را برای ارزیابی وقوع مجدد عوارض جانبی یا دیگر عوارض جانبی اجرا نکردند. هیچ کدام از کارآزمایی‌ها عوارض جانبی طولانی-مدت (بیش از یکسال) را بررسی نکردند.
کیفیت شواهد
کیفیت کارآزمایی‌های وارد شده به طور کلی ضعیف بود. ما نمی‌توانیم تاثیر دقیق استفاده از استروئید را در تب غده‌ای شناسایی کنیم.
شواهد در رابطه با اثربخشی استروئید در کنترل نشانه‌های مونونوکلئوز عفونی ناکافی است. در رابطه با عوارض جانبی و مشکلات طولانی-مدت با فقدان پژوهش مواجه هستیم.
مونونوکلئوز عفونی (infectious mononucleosis)، که تحت عنوان تب غده‌ای (glandular fever) یا بیماری بوسیدن (kissing disease) نیز شناخته شده، یک اختلال لنفوپرولیفراتیو (lymphoproliferative) خوش‌خیم است. این بیماری یک عفونت ویروسی است که عامل ایجاد کننده آن ویروس اپشتاین‌بار (Epstein-Barr virus; EBV) است، یک هرپس ویروس که در همه جا و همه فرهنگ‌ها و جوامع انسانی یافت می‌شود. مطالعات اپیدمیولوژیکی نشان می‌دهند که بیش از 95% بزرگسالان در سراسر جهان به EBV آلوده شده‌اند. اغلب موارد مونونوکلئوز عفونی علامت‌دار بین سنین 15 و 24 سال رخ می‌دهد. این بیماری از طریق تماس نزدیک با ویروس اپشتاین‌بار پاره پاره کننده (shedder)، تماس با بزاق دهان آلوده یا در موراد نادرتر از طریق تماس جنسی، ترانسفیوژن‌های خون یا ظروف مشترک منتقل می‌شود، هر چند انتقال، کمتر از 10% در هر زمان رخ می دهد. هشدارهایی به منظور پیشگیری از انتقال بیماری به دلیل درصد بالای EBV مثبت، مورد نیاز است. مونونکلوز عفونی خود-محدود شونده است و معمولا دو تا سه هفته به طول می‌انجامد. با این وجود، نشانه‌ها می‌تواند برای هفته‌ها و گاهی اوقات ماه‌ها طول بکشد.
نشانه‌های این بیماری شامل تب، لنفادنوپاتی، فارنژیت، بزرگی کبد و طحال و خستگی است. تسکین نشانه‌ها و استراحت درمان‌های معمولی توصیه شده هستند. استروئیدها برای تاثیرات ضد-التهابی‌شان استفاده شده‌اند، اما هیچ معیار جهانی برای استفاده از آنها وجود دارد.
اهداف این مرور تعیین اثربخشی و بی‌خطری استروئید درمانی در برابر دارونما (placebo)، مراقبت‌های معمولی یا درمان‌های دارویی مختلف برای کنترل نشانه‌های مونونوکلئوز عفونی بودند.
برای به‌روز کردن این مرور در سال 2015، پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL؛ شماره 7، 2015) که شامل پایگاه ثبت تخصصی گروه عفونت‌های حاد تنفسی در کاکرین (Cochrane Acute Respiratory Infections Group's Specialised Register) می‌شد، MEDLINE (از ژانویه 1966 تا آگوست 2015) و EMBASE (از ژانویه 1974 تا آگوست 2015) را جست‌وجو کردیم. هم‌چنین پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌ها را جست‌وجو کردیم، هر چند ما کارآزمایی‌های در حال انجام یا تکمیل شده جدید مرتبطی را برای ورود به مطالعه شناسایی نکردیم. جست‌وجوی MEDLINE را با راهبرد جست‌وجوی کاکرین برای شناسایی کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) ترکیب کردیم. زمانی که EMBASE را جست‌وجو می‌کردیم، اصطلاحات جست‌وجو را به‌روز کردیم.
RCTهایی که اثربخشی استروئیدها را با دارونما (placebo)، مراقبت‌های معمول، یا مداخلات دیگر که نشانه‌ها را در افراد مبتلا به مونونوکلئوز عفونی ثابت شده کنترل می‌کنند، مقایسه می‌کنند.
از روش‌های استاندارد روش‌شناسی مورد نظر کاکرین استفاده کردیم.
برای به‌روز کردن نسخه سال 2015، هیچ RCT جدیدی را برای گنجاندن در مطالعه شناسایی نکردیم. نسخه قبلی این مرور، شامل هفت کارآزمایی با 362 شرکت‌کننده بود. چهار کارآزمایی اثربخشی استروئید را با دارونما برای کنترل نشانه‌های کوتاه-مدت در تب غده‌ای مقایسه کردند، یک کارآزمایی آن را با آسپرین (aspirin) و دو کارآزمایی تاثیرات استروئید را در رابطه با یک ضد-ویروس بررسی کردند. ناهمگونی بین کارآزمایی‌ها از آنالیزهای ترکیبی پیشگیری کرد.
کارآزمایی‌ها ویژگی‌های طراحی روش‌شناسی را کمتر گزارش کردند. سه کارآزمایی به صورت کافی تولید توالی را برای تصادفی‌سازی توضیح نداده بود. چهار کارآزمایی جزییات کافی را از پنهانسازی تخصیص ارائه دادند. تمامی کارآزمایی‌ها دوسو-کور بودند اما چهار مطالعه مشخص نکردند که کدام سو کور است. از دست دادن پیگیری در چهار کارآزمایی کمتر گزارش شد که مانع از رد سوگیری ریزش نمونه (attrition bias) می‌شود. خطر گزارش‌دهی انتخابی در کارآزمایی‌های وارد شده، مشخص نبود.
میان کارآزمایی‌ها، هیچ مزیتی در 8/10 ارزیابی بهبود سلامت یافت نشد. دو کارآزمایی مزایای استروئید درمانی را در کاهش گلودرد به مدت 12 ساعت بیشتر از دارونما یافتند (نسبت شانس (OR) دوره هشت روزه: 21.00؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.94 تا 227.20؛ OR یک دوز: 4.20؛ 95% CI؛ 1.08 تا 16.32)، اما این مزیت ادامه پیدا نکرد.
در ترکیب با یک داروی ضد-ویروسی، شرکت‌کنندگان در گروه استروئید درمانی در مقایسه با گروهی که دارونما دریافت کرده بودند، ناراحتی فارنژیال کمتری بین دو تا چهار روز داشتند (OR: 0.31؛ 95% CI؛ 0.09 تا 1.08). میان کارآزمایی‌ها تاثیرات آن بر سایر نشانه‌های شایع کمتر مشخص بود. دو کارآزمایی برای اندازه‌گیری بی‌خطری درمان شروع به کار کردند، اما هیچ کدام از عوارض جانبی اصلی را ثبت نکردند. در دو کارآزمایی دیگر، عوارض جانبی شامل ناراحتی‌های تنفسی و شروع حاد دیابت گزارش شدند. هرچند ارتباط این عوارض با استروئید نامشخص است.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.