نقش آروماتراپی در مدیریت دمانس

پیشینه مرور
داروهای تجویز شده برای درمان دمانس همیشه در تسکین نشانه‌های بیماری مانند مشکلات تفکر، رفتار، خلق‌وخو، و خواب موثر نیستند. درمان‌های طبیعی، از جمله آروماتراپی (aromatherapy) (استفاده از روغن‌های معطر اساسی به‌دست آمده از گیاهان) گزینه‌های جالبی برای درمان این نشانه‌های آزار دهنده دمانس هستند زیرا اغلب تصور می‌شود که خطر پائین عوارض جانبی دارند.

سوال مطالعه مروری
آیا آروماتراپی در تسکین نشانه‌های دمانس ایمن و موثر است؟

آنچه ما انجام دادیم
برای یافتن مطالعاتی که آروماتراپی را با یک درمان کنترل، که می‌توانست مراقبت معمول یا آروماتراپی «ساختگی» شامل روغن غیر-معطر باشد، در مدیریت درمانی افراد مبتلا به دمانس مقایسه کردند، تا 5 می سال 2020 به جست‌وجو در منابع علمی پزشکی پرداختیم. برای اینکه این مقایسه عادلانه‌تر باشد، مطالعات باید افراد را به‌طور تصادفی به درمان آروماتراپی یا درمان کنترل اختصاص داده باشند. ما به بررسی تاثیر درمان بر آژیتاسیون (agitation)، مشکلات رفتاری و سلامت روانی، و سایر نشانه‌های مهم دمانس پرداختیم. هم‌چنین به دنبال گزارش‌های مربوط به تاثیرات جانبی بودیم. از آنجا که مطالعات بسیار متفاوت از یکدیگر بودند، قادر به ترکیب آماری نتایج با هم نبودیم، بنابراین نتایج به‌دست آمده را از مطالعات مجزا توصیف کرده و ارزیابی کردیم که چگونه می‌توانیم به آن‌ها اطمینان داشته باشیم.

ویژگی‌های مطالعه
ما 13 مطالعه را برای ورود به این مرور پیدا کردیم. در کل 708 شرکت‌کننده حضور داشتند. همه شرکت‌کنندگان دچار دمانس بودند و در خانه‌های سالمندان (care homes) زندگی می‌کردند. شایع‌ترین رایحه آروماتراپی اسطوخودوس بود. هم‌چنین در مطالعات از عصاره بادرنجبویه، پرتقال و سدر استفاده شد.

یافته‌های اصلی
ده مطالعه آژیتاسیون را ارزیابی کردند، اما پنج مطالعه داده‌هایی را گزارش نکردند که بتوانیم از آن‌ها استفاده کنیم یا اعتماد ما به نتایج آن‌ها بسیار پائین بود. اطمینان متوسط یا پائینی به نتایج به‌دست آمده از پنج مطالعه دیگر داشتیم: چهار مطالعه تاثیر معنی‌داری را از آروماتراپی گزارش نکردند و یک مطالعه به منفعت معنی‌داری اشاره کرد. هشت مطالعه، مشکلات رفتاری و سلامت روانی را ارزیابی کردند، اما سه مطالعه هیچ داده قابل استفاده‌ای را گزارش نکردند، یا اعتماد ما به نتایج بسیار پائین بود. از پنج مطالعه دیگر، که اعتماد ما به نتایج آن‌ها در سطح متوسط یا پائین بود، چهار مطالعه مزیت قابل توجهی را از آروماتراپی گزارش کردند و یک مطالعه تاثیر معنی‌داری را به دست نیاورد. عوارض جانبی درمان یا ضعیف گزارش شده یا اصلا گزارش نشد. فقط سه مطالعه پیامدهای ثانویه ما را که شامل کیفیت زندگی، شناخت (تفکر)، خلق‌وخو، خواب، فعالیت‌های روزمره زندگی، و بار (burden) مراقب بود، گزارش کردند. ما هیچ شواهدی را پیدا نکردیم که نشان دهد آروماتراپی برای هر یک از این پیامدها مفید است.

کیفیت شواهد
به‌طور کلی، کیفیت شواهد پائین بود. بسیاری از مطالعات به‌طور ضعیفی گزارش شده و بعضی از آنها داده‌ای را گزارش نکردند که بتوانیم از آن‌ها استفاده کنیم. بیشتر مطالعات بسیار کوچک بودند به‌طوری که عدم قطعیت زیادی درباره نتایج آن‌ها وجود داشت. نتایج مطالعات مختلف با یکدیگر سازگار نبودند.

نتیجه‌گیری‌‌ها
ما هیچ شواهد قانع‌کننده‌ای را پیدا نکردیم که نشان دهند آروماتراپی برای افراد مبتلا به دمانس مفید است، اگرچه محدودیت‌های زیادی در داده‌های گزارش شده توسط این مطالعات وجود دارد، بنابراین نمی‌توان با اطمینان نتیجه‌گیری کرد. برای تعیین اینکه آروماتراپی در رفع نشانه‌های دمانس ایمن و موثر است یا خیر، انجام مطالعاتی در مقیاس بزرگ‌تر و با طراحی خوب و با گزارش‌دهی روشن‌تر مورد نیاز است.

نتیجه‌گیری‌های نویسندگان: 

ما هیچ شواهد قانع‌کننده‌ای را پیدا نکردیم که نشان دهند آروماتراپی (یا مواجهه با روغن‌های به‌دست آمده از گیاهان معطر) برای افراد مبتلا به دمانس مفید است اگرچه محدودیت‌های زیادی در این داده‌ها وجود دارد. مشکلات موجود در روش انجام یا گزارش‌دهی در نیمی از مطالعات وارد شده به این معنی است که آن‌ها نمی‌توانند به نتیجه‌گیری‌ها کمک کنند. نتایج حاصل از مطالعات دیگر ناسازگار بودند. در مطالعات وارد شده، آسیب‌ها بسیار ضعیف گزارش شدند. برای نتیجه‌گیری‌های روشن در این زمینه، به طراحی و گزارش‌دهی بهتر و سازگاری در معیار پیامد در کارآزمایی‌های آتی نیاز است.

خلاصه کامل را بخوانید...
پیشینه: 

داروهای دارای مجوز برای درمان دمانس، اثربخشی محدودی در برابر اختلال شناختی یا در برابر رفتارهای پریشان کننده دارند (نشانه‌های رفتاری و روانشناختی، یا رفتارهایی که چالش‌برانگیز هستند) که اغلب نگران کننده‌ترین جنبه این اختلال برای مراقبین به شمار می‌رود. درمان‌های مکمل، از جمله آروماتراپی (aromatherapy)، برای بیماران، پزشکان و خانواده‌ها جذاب هستند، زیرا بعید به نظر می‌رسد که این درمان‌ها عوارض جانبی داشته باشند. بنابراین علاقه‌مند هستیم که بدانیم آروماتراپی می‌تواند یک وسیله ایمن برای کاهش رفتارهای پریشان کننده در دمانس باشد یا خیر.

اهداف: 

ارزیابی اثربخشی و ایمنی آروماتراپی در مدیریت درمانی افراد مبتلا به دمانس.

روش‌های جست‌وجو: 

در 5 می سال 2020 با استفاده از اصطلاحات: آروماتراپی، لیمو، اسطوخودوس، گلاب، رایحه، درمان‌های جایگزین، درمان‌های مکمل، روغن‌های اساسی، به جست‌وجو در ALOIS؛ پایگاه ثبت تخصصی گروه دمانس و بهبود شناختی در کاکرین (Cochrane Dementia and Cognitive Improvement Group Specialized Register) پرداختیم. علاوه بر این، MEDLINE؛ Embase؛ PsycINFO (همه از طریق Ovid SP)، Web of Science Core Collection (از طریق Thompson Web of Science)؛ LILACS (از طریق BIREME)؛ CENTRAL (از طریق کتابخانه کاکرین)، ClinicalTrials.gov و پورتال کارآزمایی‌های (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت (WHO) را در تاریخ 5 می سال 2020 جست‌وجو کردیم.

معیارهای انتخاب: 

ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای را وارد کردیم که استفاده از رایحه گیاهان را در مداخله‌ای که تحت عنوان آروماتراپی تعریف شد، با آروماتراپی دارونما (placebo) یا با درمان معمول برای افراد مبتلا به دمانس مقایسه کردند. تمام دوزها، فراوانی‌ها و رایحه‌های آروماتراپی در نظر گرفته شدند. شرکت‌کنندگان در مطالعات وارد شده مبتلا به دمانس از هر زیرگروه و با هر شدتی بودند.

گردآوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها: 

دو نویسنده مرور، و در صورت لزوم نویسندگان دیگر برای رسیدن به اجماع در تصمیمات، به‌طور مستقل از هم مطالعات را برای ورود انتخاب کرده، داده‌ها را استخراج کرده و خطر سوگیری (bias) را در مطالعات وارد شده ارزیابی کردند. به دلیل ناهمگونی بین مطالعات هیچ متاآنالیزی را انجام ندادیم، اما یک سنتز روایت‌گونه (narrative) را از نتایج حاصل از کارآزمایی‌های وارد شده ارائه کردیم. به دلیل ناهمگونی روش‌های تجزیه‌و‌تحلیل و گزارش‌دهی ناکافی یا عدم گزارش‌دهی داده‌های به‌دست آمده از برخی از کارآزمایی‌ها، هنگام سنتز نتایج همه مطالعات از اهمیت آماری (P ≤ یا > 0.5) به‌عنوان معیار متریک خلاصه استفاده کردیم. تا آنجا که ممکن بود، از روش‌های درجه‌‏بندی توصیه‏، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) برای ارزیابی اطمینان خود به نتایج کارآزمایی‌ها استفاده کردیم، به دلیل وجود خطر سوگیری (bias) و عدم دقت سطح آن‌ها را پائین آوردیم.

نتایج اصلی: 

ما 13 مطالعه را با 708 شرکت‌کننده وارد کردیم. همه شرکت‌کنندگان مبتلا به دمانس بودند و در 12 کارآزمایی که شرایط را توصیف کردند، همه شرکت‏‌کنندگان ساکن مراکز مراقبت‌های پزشکی بودند. نه کارآزمایی شرکت‌کنندگانی را به کار گرفتند که دچار آژیتاسیون قابل توجه یا سایر نشانه‌های رفتاری و روانشناختی در دمانس (behavioural and psychological symptoms in dementia; BPSD) در ابتدای ورود به مطالعه بودند. رایحه‌های مورد استفاده عبارت بودند از اسطوخودوس (هشت مطالعه)؛ بادرنجبویه (چهار مطالعه)؛ عصاره اسطوخودوس و بادرنجبویه، اسطوخودوس و پرتقال، و عصاره سدر (هرکدام یک مطالعه). برای شش کارآزمایی، ارزیابی خطر سوگیری و استخراج نتایج با گزارش‌دهی ضعیف مختل شد. چهار مورد از هفت کارآزمایی دیگر در همه حوزه‌ها در معرض خطر پائین سوگیری بودند، اما همه آن‌ها حجم نمونه کوچکی داشتند (بین 18 تا 186 شرکت‌کننده متغیر بود؛ میانه 66) و اعتماد ما را به نتایج کاهش دادند. پیامدهای اولیه ما آژیتاسیون، نشانه‌های کلی رفتاری و روانشناختی، و عوارض جانبی بودند. ده کارآزمایی با استفاده از مقیاس‌های مختلف، آژیتاسیون را ارزیابی کردند. میان پنج کارآزمایی که اعتماد ما به نتایج آن‌ها در سطح متوسط یا پائینی قرار داشت، چهار کارآزمایی هیچ تاثیر معنی‌داری را از مداخله بر آژیتاسیون گزارش نکردند و یک کارآزمایی مزیت قابل توجهی را از آروماتراپی نشان داد. پنج کارآزمایی دیگر یا داده‌های قابل استفاده‌ای را گزارش نکردند یا اعتماد ما به نتایج در سطح بسیار پائین بود. هشت کارآزمایی BPSD کلی را با استفاده از Neuropsychiatric Inventory ارزیابی کردند و نسبت به نتایج پنج مورد از این کارآزمایی‌ها اعتماد متوسط یا پائینی داشتیم. از این تعداد، چهار کارآزمایی مزیت قابل توجهی را از آروماتراپی گزارش کردند و یک کارآزمایی به هیچ تاثیر معنی‌داری اشاره نکرد. عوارض جانبی در اکثر کارآزمایی‌ها ضعیف گزارش شد یا اصلا گزارش نشد. فقط دو کارآزمایی هر یک از پیامدهای ثانویه ما یعنی کیفیت زندگی، خلق‌وخو، خواب، فعالیت‌های زندگی روزانه، بار (burden) مراقبین را ارزیابی کردند. شواهدی را از منفعت مداخله بر این پیامدها پیدا نکردیم. سه کارآزمایی شناخت را ارزیابی کردند: یکی از آن‌ها هیچ داده‌ای را گزارش نکرد و دو کارآزمایی دیگر هیچ تاثیر معنی‌داری را از آروماتراپی بر شناخت به دست نیاوردند. سطح اعتماد ما به نتایج این مطالعات پائین بود.

یادداشت‌های ترجمه: 

این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.

Tools
Information