محققان در سازمان همکاری کاکرین (Cochrane Collaboration) یک مطالعه مروری را در مورد تاثیر استفاده از عوامل محرک اریتروپویزیس در درمان کم‌خونی (anemia) در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید (rheumatoid arthritis) انجام دادند. پس از جست‌وجو برای همه مطالعات مرتبط، آنها سه مطالعه را با حضور 133 نفر یافتند. یافته‌های آنها در زیر خلاصه می‌شوند:
این مرور نشان می‌دهد که در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید و کم‌خونی:
- مشخص نیست عوامل محرک اریتروپویزیس کیفیت زندگی یا سطح هموگلوبین بیماران را بهبود می‌بخشند یا خیر.
- مشخص نیست عوامل محرک اریتروپویزیس خستگی را بهبود می‌بخشند یا خیر، زیرا این موضوع توسط مطالعات اندازه‌گیری نشد.
ما اطلاعات دقیقی در مورد اثرات جانبی و عوارض نداریم. این امر به ویژه در مورد عوارض جانبی نادر اما جدی که ممکن است شامل عوارض ترومبوآمبولی باشد، صادق است.
کم‌خونی در آرتریت روماتوئید چیست و عوامل محرک اریتروپویزیس کدام هستند؟
هنگامی که شما مبتلا به آرتریت روماتوئید (rheumatoid arthritis; RA) هستید، سیستم ایمنی بدن شما، که به‌طور معمول با عفونت‌ها مبارزه می‌کند، به پوشش مفاصل حمله می‌کند. این باعث می‌شود آنها متورم، سفت و دردناک شوند. معمولا در ابتدا مفاصل کوچک دست و پا تحت تاثیر قرار می‌گیرند. با پیشرفت بیماری، عوارض دیگری از جمله کم‌خونی (سطح پائین هموگلوبین) ممکن است ظاهر شوند. هموگلوبین، پروتئینی در گلبول‌های قرمز است که اکسیژن را در سراسر بدن حمل می‌کند. کم‌خونی وضعیتی است که در آن بدن، گلبول‌های قرمز سالم به اندازه کافی ندارد. اریتروپویتین (erythropoietin) هورمونی است که در کلیه تولید شده، و تولید گلبول‌های قرمز را افزایش می‌دهد. عوامل محرک اریتروپویزیس (erythropoiesis-stimulating agents) منجر به افزایش تولید گلبول‌های قرمز در خون می‌شوند.
شواهد متناقضی را برای مصرف عوامل محرک اریتروپویزیس به منظور افزایش سطح کیفیت زندگی و سطح هموگلوبین با درمان کم‌خونی در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید یافتیم. با این حال، این نتیجه‌گیری بر اساس یافته‌های کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده با خطر بالای سوگیری است، و بر کارآزمایی‌هایی تکیه می‌کند که اریتروپویتین نوترکیب انسانی (EPO) را ارزیابی کردند. پروفایل بی‌خطر بودن عامل EPO نامشخص است. کارآزمایی‌های آینده برای ارزیابی نقش عوامل محرک اریتروپویزیس در درمان کم‌خونی ناشی از آرتریت روماتوئید باید توسط محققان مستقل انجام شده و طبق بیانیه CONSORT گزارش شوند. کارآزمایی‌ها باید بر اساس رویکردهای Outcome Measures in Rheumatoid Arthritis Clinical Trials (OMERACT) و Patient-Centered Outcomes Research Institute (PCORI) برای ترکیب دیدگاه‌های پزشک و بیمار انجام شوند.
آرتریت روماتوئید (rheumatoid arthritis; RA) یک اختلال التهابی مزمن و سیستمیک است که عمدتا مفاصل کوچک دست و پا را درگیر می‌کند. استفاده از عوامل محرک اریتروپویزیس (erythropoiesis-stimulating agent) برای درمان کم‌خونی (anemia)، یکی از تظاهرات خارج مفصلی RA، استفاده شده‌‌اند. اگرچه در حال حاضر کم‌خونی به دلیل کاهش التهاب ناشی از داروهای ضدروماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (disease-modifying antirheumatic drugs; DMARDs) مشکل کمتری به شمار می‌آید، همچنان می‌تواند در کشورهایی که DMARDها هنوز در دسترس نیستند، مشکل‌ساز باشد.
ما فواید و مضرات بالینی عوامل محرک اریتروپویزیس را درمان کم‌خونی در آرتریت روماتوئید ارزیابی کردیم.
پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین (CENTRAL) در کتابخانه کاکرین (شماره 7؛ 2012)، Ovid MEDLINE و Ovid MEDLINE(R) In-Process & Other Non-Indexed Citations (1948 تا 7 آگوست 2012)، OVID EMBASE ( 1980 تا 7 آگوست 2012)، LILACS (1982 تا 7 آگوست 2012)، پورتال جست‌وجوی کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت، فهرست منابع مقالات و مطالعات مروری بازیابی شده را جست‌وجو کردیم. هیچ محدودیتی را از نظر زبان نگارش مقاله اعمال نکردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) را در بیماران 16 سال یا بالاتر، با تشخیص آرتریت روماتوئید و کم‌خونی ناشی از آن وارد کردیم. کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، خستگی و بی‌خطری (safety) مصرف دارو را به عنوان پیامدهای اولیه در نظر گرفتیم.
دو نویسنده این مطالعه مروری به‌طور مستقل، انتخاب کارآزمایی‌ها، ارزیابی خطر سوگیری (bias)، و استخراج داده‌ها را انجام دادند. برای پیامدهای پیوسته (continuous outcome) از تفاوت میانگین (MD) با 95% فواصل اطمینان (CI) استفاده شد. خطر نسبی (RR) را با 95% CI آن برای پیامدهای دو حالتی (binary) تخمین زدیم.
سه RCT را با مجموع 133 شرکت‌کننده وارد کردیم. همه کارآزمایی‌ها اریتروپویتین نوترکیب انسانی (human recombinant erythropoietin; EPO) را برای دوره‌های زمانی مختلف (8، 12 و 52 هفته)، در مقابل دارونما (placebo) مقایسه کردند. همه RCTها کیفیت زندگی مرتبط با سلامت را ارزیابی کردند. همه کارآزمایی‌ها دارای خطر بالا یا نامشخص سوگیری در اغلب دامنه‌ها بوده، و توسط کمپانی داروسازی حمایت شدند. دو کارآزمایی، EPO را به صورت زیرجلدی تجویز کردند، در حالی که دیگری از یک مسیر داخل وریدی استفاده کرد.
به دلیل ناهماهنگی در گزارش نتایج، تصمیم گرفتیم نتایج حاصل از کارآزمایی‌ها را ادغام نکنیم.
کیفیت زندگی مرتبط با سلامت: EPO زیرجلدی - یک کارآزمایی با 70 بیمار در 52 هفته تفاوت آماری معنی‌داری را در بهبود ارزیابی کلی بیمار نشان داد (میانه (median) و دامنه بین چارکی (interquartile range): 3.5 (1.0 تا 6.0) در مقایسه با دارونما 4.5 (2.0 تا 7.5) (P = 0.027) در مقیاس VAS (0 تا 10)). دیگر کارآزمایی‌های کوتاه‌مدت‌تر (12 هفته با EPO زیرجلدی و هشت هفته با تزریق داخل وریدی) تفاوت‌های آماری معنی‌داری را میان گروه‌های درمان و کنترل در پیامدهای کیفیت زندگی مرتبط با سلامت پیدا نکردند.
تغییر در سطح هموگلوبین: هر دو کارآزمایی EPO زیرجلدی تفاوت آماری معنی‌داری را در افزایش سطوح هموگلوبین نشان دادند؛ (i) در 52 هفته (یک کارآزمایی، 70 بیمار)، سطح هموگلوبین در گروه مداخله (میانه: 134، دامنه بین چارکی: 110 تا 158 گرم/لیتر) در مقایسه با سطح آن در گروه دارونما (میانه: 112، دامنه بین چارکی: 86 تا 128 گرم/لیتر) (P = 0.0001)؛ (ii) در 12 هفته (یک کارآزمایی، 24 بیمار) در مقایسه با دارونما (تفاوت در میانگین‌ها: 8.00؛ 95% CI؛ 7.43 تا 8.57). EPO داخل وریدی در هفته هشتم تفاوت آماری معنی‌داری را در افزایش سطح هماتوکریت برای EPO در مقابل دارونما نشان نداد (تفاوت در میانگین‌ها: 4.69؛ 95% CI؛ 0.17- تا 9.55؛ P = 0.06).
در دو کارآزمایی، اطلاعات مربوط به خروج بیماران از مطالعه به دلیل عوارض جانبی گزارش نشد، و در یک کارآزمایی هیچ عارضه جانبی جدی که منجر به خروج بیمار شود، مشاهده نشد. هیچ یک از کارآزمایی‌ها قطع مصرف دارو را به دلیل پرفشاری خون، یا عدم اثربخشی آن یا به دلیل خستگی گزارش نکردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.