Pytanie przeglądu

Dokonaliśmy przeglądu danych na temat bezpieczeństwa i skuteczności środków odkażających (antyseptycznych) w leczeniu ran oparzeniowych.

Wprowadzenie

Rany oparzeniowe są przyczyną wielu obrażeń ciała i zgonów na całym świecie. Osoby z oparzeniami są szczególnie narażone na zakażenia. Środki odkażające zapobiegają rozwojowi drobnoustrojów, np. bakterii. Środki te można stosować w opatrunkach lub do przemywania ran, co może pomóc w zapobieganiu zakażeniom i wspomagać gojenie. Chcieliśmy ustalić, czy stosowanie środków odkażających jest bardziej skuteczne od innych metod leczenia i czy jakiś rodzaj preparatu odkażającego może być skuteczniejszy od innych w zapobieganiu zakażeniom lub leczeniu ran oraz w przyspieszaniu gojenia.

Charakterystyka badań

We wrześniu 2016 r. poszukiwaliśmy badań z randomizacją dotyczących leczenia ran oparzeniowych środkami odkażającymi. Do przeglądu zakwalifikowaliśmy 56 badań, w których wzięło udział 5807 osób. Większość uczestników stanowili dorośli z niedawnymi oparzeniami drugiego stopnia pokrywającymi mniej niż 40% całkowitej powierzchni ciała. Do stosowanych środków odkażających należały preparaty na bazie srebra lub jodu, miód, chlorheksydyna i poliheksanid (biguanidy). W większości badań środki odkażające porównywano z antybiotykami miejscowymi (stosowanymi na skórę). Mniejsza liczba badań dotyczyła porównania środka odkażającego z leczeniem nie mającym działania przeciwbakteryjnego lub innym środkiem odkażającym.

Główne wyniki

Większość badań porównywała stosowanie środków odkażających z leczeniem sulfadiazyną (sól srebrowa sulfadiazyny) - miejscowym antybiotykiem powszechnie stosowanym w leczeniu oparzeń. Dane niskiej jakości wykazują, że niektóre środki odkażające w porównaniu z sulfadiazyną mogą skracać czas gojenia. Uzyskano również dane umiarkowanej jakości wykazujące, że oparzenia leczone miodem prawdopodobnie goją się szybciej w porównaniu z tymi, które leczono antybiotykami miejscowymi. Większość innych porównań nie wykazała wyraźnej różnicy pomiędzy środkami odkażającymi, a antybiotykami.

Istnieją dane wykazujące, że oparzenia leczone miodem goją się szybciej (dane wysokiej jakości) i mają większe prawdopodobieństwo wygojenia się (dane umiarkowanej jakości) w porównaniu z oparzeniami leczonymi preparatami bez działania przeciwbakteryjnego, z których niektóre były terapią niekonwencjonalną. Oparzenia leczone środkami odkażającymi, takimi jak: srebro nanokrystaliczne czy merkurochrom (merbromin) mogą się goić szybciej niż te, na których stosowano opatrunki z wazeliną lub środki bez działania przeciwbakteryjnego (dane umiarkowanej lub niskiej jakości). Porównania dwóch różnych środków odkażających nie były liczne, ale wynika z nich, że średni czas gojenia może być nieco krótszy w przypadku ran leczonych jodopowidonem niż chlorheksydyną (dane niskiej jakości). Niewielu uczestników badań doznało poważnych skutków ubocznych, jednak w badaniach nie zawsze podawano informację na ten temat. Wyniki nie dają nam pewności co do różnic dotyczących częstości wystąpienia zakażenia. W badaniach, w których podawano informację na temat zgonów, śmiertelność była mała.

Jakość danych naukowych

W większości badań nie przedstawiono wystarczających informacji, które pozwoliłyby być pewnym, że wyniki nie są obciążone ryzykiem błędu. W wielu przypadkach dane na temat porównań poszczególnych sposobów leczenia pochodzą w całości tylko z jednego badania (nierzadko z małą liczbą uczestników), natomiast niektóre podobne badania przedstawiają sprzeczne wyniki. W przypadku danych umiarkowanej lub wysokiej jakości na temat porównań poszczególnych metod postępowania lekarze powinni ocenić czy odnoszą się one do ich pacjentów.

Niniejsze podsumowanie jest aktualne do września 2016 r.