Pytanie badawcze

Dokonaliśmy przeglądu danych naukowych dotyczących skutków stosowania metylofenidatu na zachowanie dzieci i młodzieży z ADHD.

Wprowadzenie

ADHD jest jednym z najczęściej diagnozowanych i leczonych psychicznych zaburzeń dziecięcych. Dzieci z rozpoznanym ADHD mają trudności w koncentracji. Są one często nadpobudliwe (niespokojne, nie potrafią siedzieć spokojnie przez dłuższy czas) i impulsywne (wykonują czynności impulsywnie bez zastanowienia się). ADHD może utrudnić dzieciom osiąganie dobrych wyników w szkole, gdyż mają one trudności z koncentracją i przestrzeganiem instrukcji. Ich problemy behawioralne mogą wpływać także na zdolność do budowania dobrych relacji z rodziną i przyjaciółmi, a dodatkowo częściej niż inne dzieci wpadają w kłopoty. Metylofenidat jest najczęściej przepisywanym lekiem w terapii dzieci i młodzieży z ADHD.

Charakterystyka badań

Odnaleźliśmy 185 badań klinicznych z randomizacją (RCTs; badania, w których uczestnicy są losowo przypisywani do jednej z dwóch lub więcej grup leczenia), obejmujących łącznie 12 245 dzieci i młodzieży z rozpoznanym ADHD. W większości badań porównywano stosowanie metylofenidatu z placebo – czyli środkiem, który zarówno w wyglądzie, jak i w smaku przypominał metylofenidat, jednak nie posiadał substancji czynnej. W większości badania były małe i charakteryzowały się niską jakością. Leczenie trwało średnio 75 dni (zakres od 1 do 425 dni), co uniemożliwia ocenę długoterminowych skutków stosowania metylofenidatu. Firmy farmaceutyczne finansowały 72 ze 185 włączonych badań (40%).

Dane naukowe są aktualne do lutego 2015 r.

Główne wyniki

Wyniki sugerują, że metylofenidat może wpływać na poprawę niektórych z głównych objawów ADHD – zmniejszając nadpobudliwość i impulsywność oraz pomagając dzieciom w koncentracji. Metylofenidat może również przyczynić się do ogólnej poprawy zachowania oraz jakości życia dzieci z ADHD. Jednak nie możemy stwierdzić z całą pewnością, że wyniki dokładnie odzwierciedlają wymiar korzyści wynikających ze stosowania tego leku.

Dane naukowe z włączonych RCTs sugerują, że metylofenidat nie zwiększa ryzyka poważnych działań niepożądanych (zagrażających życiu), jeżeli jest stosowany przez okres do 6 miesięcy. Jednak przyjmowanie metylofenidatu wiąże się ze zwiększonym ryzykiem mniejszych skutków ubocznych, takich jak: zaburzenia snu i zmniejszenie apetytu.

Jakość danych naukowych

Jakość danych naukowych była bardzo niska dla wszystkich analizowanych wyników. Ponadto istnieje taka możliwość, że osoby biorące udział w badaniach wiedziały, jakie leczenie otrzymywały dzieci, opisywane wyniki były często niekompletne, a w niektórych przypadkach różniły się istotnie pomiędzy poszczególnymi badaniami. Powyższe uwagi ograniczają nasze zaufanie względem ogólnych wyników przeglądu.

Wnioski

Na obecną chwilę jakość dostępnych danych naukowych powoduje, że nie możemy stwierdzić z całą pewnością, że przyjmowanie metylofenidatu wpłynie na poprawę życia dzieci i młodzieży z ADHD. Przyjmowanie tego leku wiąże się z mniejszymi działaniami niepożądanymi, takimi jak: zaburzenia snu i zmniejszenie apetytu. Chociaż nie odnaleźliśmy danych naukowych wskazujących, że istnieje zwiększone ryzyko poważnych zdarzeń niepożądanych, konieczne są dalsze badania z dłuższym okresem obserwacji, aby lepiej ocenić ryzyko ich wystąpienia u osób przyjmujących metylofenidat przez dłuższy czas.

Zważywszy na fakt, że stosowanie metylofenidatu jest związane z występowaniem skutków ubocznych, projektowanie wysokiej jakości badań pozostaje wyzwaniem. Zarówno dla lekarzy, badaczy, jak i uczestników badania może być łatwe do oceny, czy dziecko jest w grupie eksperymentalnej (przyjmującej metylofenidat), czy też w grupie kontrolnej (otrzymującej placebo). Może się to wiązać z ryzykiem błędu systematycznego (brak stronniczości), co ogranicza nasze zaufanie względem otrzymanych wyników. Jedynym sposobem na uniknięcie takiego błędu jest zaprojektowanie badań, które porównują metylofenidat z placebo, przy czym substancja ta powinna dawać podobne skutki uboczne pomimo braku aktywnego składnika. Badania takie są znane jako 'badania z nocebo'. Ze względów etycznych badania z nocebo powinny być w pierwszej kolejności przeprowadzane w grupie osób dorosłych. Tylko wtedy, gdyby wyniki wskazywały na skuteczność metylofenidatu u dorosłych, badacze mogliby rozważać rekrutację dzieci do takich badań.