پیام‌های کلیدی
برای اندازه‌گیری مسافتی که یک فرد مبتلا به لنگش متناوب می‌تواند بدون درد راه برود و حداکثر مسافتی که می‌تواند راه برود، به انجام مطالعات بزرگ و با طراحی خوب در زمینه فناوری‌های سلامت سیار (mhealth) نیاز است.
این بیماری چیست؟
در بیماری شریانی محیطی (peripheral arterial disease; PAD)، عروق خونی بزرگ پاها باریک یا مسدود می‌شوند، که رسیدن اکسیژن از خون به عضلات را هنگام نیاز با مشکل مواجه می‌کند. PAD ممکن است نشانه‌ای نداشته باشد یا باعث درد عضلانی به نام لنگش متناوب (intermittent claudication; IC) شود که معمولا هنگام راه رفتن روی پاها تاثیر می‌گذارد و با ایستادن متوقف می‌شود. در برخی موارد، درد آنقدر شدید است که فرد نمی‌تواند راه برود.
شرایطی که فرد را بیشتر در معرض ابتلا به PAD و IC قرار می‌دهند، عبارتند از فشار خون بالا، قند خون بالا، کلسترول بالا، چاقی و سیگاری بودن. لنگش می‌تواند منجر به مشکلات جدی قلبی و گردش خون شود، بنابراین رویکردهای پیشگیرانه برای برطرف کردن خطرات مرتبط، معمولا اساس درمان را تشکیل می‌دهند. این رویکردها به جلوگیری از بروز عوارض احتمالی مانند زخم پا یا قانقاریا کمک می‌کنند، که گاهی اوقات می‌تواند منجر به ضرورت انجام آمپوتاسیون شود.
این وضعیت چگونه درمان می‌شود؟
1. اقدامات پیشگیرانه، مانند ورزش منظم، حفظ وزن مناسب، مصرف یک رژیم غذایی سالم، اجتناب از مصرف دخانیات، و کاهش اضطراب و استرس، ممکن است به محدود کردن دفعات ابتلا به IC و کاهش شدت درد در افراد کمک کند.
2. ورزش درمانی، بخش مهمی از مدیریت IC است؛ ورزش پیاده‌روی تحت نظارت، موجب بهبود توانایی راه رفتن و کیفیت زندگی می‌شود. با وجود این، فقط درصد کمی از بیماران به‌طور منظم ورزش می‌کنند.
3. اغلب برای درمان IC از دارو استفاده می‌شود. این داروها معمولا به بهبود گردش خون یا پیشگیری از مشکلات جدی ناشی از لنگش کمک می‌کنند.
4. پروسیجرهای جراحی، مانند مداخلات ریواسکولاریزاسیون (revascularisation) (راه‌های پاک‌سازی، باز کردن یا بای‌پس عروق خونی)، می‌توانند به بازگرداندن جریان خون طبیعی کمک کنند. این ممکن است درد ناشی از IC را تسکین یا کاهش دهد.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
در زمانی که فناوری‌ها به سرعت در حال توسعه هستند و گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند، فناوری سلامت سیار روش جدیدی برای تشویق افراد به راه رفتن است. فناوری‌های سلامت سیار (mhealth) شامل دستگاه‌ها و حسگرهای بدون سیم است که می‌توانند از طریق اینترنت یا شبکه‌های رایانه‌ای مانند تلفن‌های همراه، تلفن‌های هوشمند، تبلت‌ها، سرویس‌های پیام کوتاه (SMS) یا پیام‌های متنی، برنامه‌های کاربردی نرم‌افزار تخصصی، و فناوری‌های پوشیدنی منتقل شوند. ما خواستیم بدانیم که فناوری‌های mhealth می‌توانند مسافتی را که افراد مبتلا به IC می‌توانند طی کنند، افزایش دهند یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
در جست‌وجوی مطالعاتی بودیم که فناوری‌های mhealth را در برابر مراقبت‌های معمول (عدم انجام مداخله یا عدم توصیه به ورزش)، توصیه‌های ورزشی، یا یک برنامه ورزشی تحت نظارت در افراد مبتلا به IC مقایسه کردند. نتایج مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده، و سطح اعتماد خود را به شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
چهار مطالعه را پیدا کردیم که شامل 614 فرد مبتلا به IC با میانگین سنی 68 سال بودند. این مطالعات در ایالات متحده آمریکا انجام شدند. دو مطالعه به مدت سه ماه، یک مطالعه به مدت نه ماه و یک مطالعه به مدت 12 ماه به طول انجامیدند.
آنالیزها نشان دادند که هیچ تاثیر آشکاری از فناوری‌های mhealth بر حداکثر مسافتی که افراد می‌توانند راه بروند، وجود ندارد.
ما نمی‌دانیم که تفاوتی در مسافت پیاده‌روی بدون درد وجود دارد یا خیر، زیرا هیچ یک از مطالعات در این مورد گزارشی را ارائه نکرد. هیچ یک از مطالعات، تغییر در مدت زمان زنده ماندن افراد بدون آمپوتاسیون («بقا (survival) بدون آمپوتاسیون») یا دریافت پروسیجری را برای بهبود گردش خون آنها («بقا بدون ریواسکولاریزاسیون») گزارش نکرد. فقط یک مطالعه، بروز عوارض جانبی قلبی‌عروقی شدید (که به صورت رویدادهای سکته مغزی، انفارکتوس میوکارد (حمله قلبی) یا مرگ‌ومیر مرتبط با قلب تعریف شد) را گزارش کرد و هیچ تفاوت بارزی میان گروه‌ها مشاهده نشد. هیچ یک از مطالعات واردشده، بروز عوارض جانبی شدید اندام (که به صورت ایسکمی شدید اندام (کاهش ناگهانی و قابل توجه جریان خون در اندام) منجر به مداخله یا آمپوتاسیون عضو اصلی تعریف شد) یا آمپوتاسیون بالای مچ پا را گزارش نکرد.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
میزان اطمینان ما به شواهد پائین است، زیرا تعداد کل افرادی که در این مطالعات تست شدند، کم بوده و افرادی که شرکت کردند نیز می‌دانستند کدام مداخله را دریافت کردند، و این امر می‌توانست بر میزان پایبندی آنها به برنامه ورزشی تاثیر بگذارد. همه مطالعات اطلاعاتی را در مورد همه موضوعاتی که به آنها علاقه‌مند بودیم، ارائه ندادند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا 19 دسامبر 2022 به‌روز است.
از فناوری‌های سلامت سیار می‌توان برای ارائه مداخلات سبک زندگی به افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند IC استفاده کرد. تعداد محدودی از مطالعات را شناسایی کردیم که با معیارهای ورود مطابقت داشتند. هیچ تفاوت بارزی را میان mhealth و مراقبت معمول از نظر بهبود مسافت مطلق پیاده‌روی در افراد مبتلا به IC پیدا نکردیم؛ با این حال، قطعیت شواهد را پائین قضاوت کردیم. انجام RCTهای بزرگتر، با طراحی خوب و قدرت آماری کافی برای ارزیابی قابل اعتماد تاثیرات فناوری‌های mhealth بر مسافت پیاده‌روی در افراد مبتلا به IC مورد نیاز است.
بیماری شریانی محیطی (peripheral arterial disease; PAD) به تنگ یا مسدود شدن شریان‌های بزرگ اندام تحتانی گفته می‌شود که می‌تواند حین ورزش یا حتی در موارد شدیدتر، در حالت استراحت منجر به اختلال در اکسیژن‌رسانی به عضلات و دیگر بافت‌ها شود. PAD به پنج دسته طبقه‌بندی می‌شود (طبقه‌بندی Fontaine). این بیماری ممکن است بدون نشانه بوده یا سطوح مختلفی از درد ناشی از لنگش وجود داشته باشد؛ در مراحل بعدی، ممکن است زخم یا قانقاریای اندام ایجاد شود و در برخی موارد انجام آمپوتاسیون ضروری باشد. حدود 20% از افراد مبتلا به PAD از لنگش متناوب (intermittent claudication; IC) رنج می برند، این عارضه نوعی ناراحتی عضلانی در اندام‌های تحتانی است که در اثر فعالیت ایجاد شده و طی 10 دقیقه استراحت برطرف می‌شود؛ IC منجر به محدودیت حرکت در زندگی روزمره می‌شود.
درمان افراد مبتلا به IC شامل بررسی عوامل خطر در سبک زندگی است. ورزش بخش مهمی از درمان است، اما برنامه‌های ورزشی تحت نظارت برای افراد مبتلا به IC، سطح مشارکت پائین و نرخ بالای ریزش نمونه دارند. استفاده از فناوری‌های سیار به عنوان روشی جدید برای مشارکت افراد مبتلا به IC در مداخلات ورزش پیاده‌روی پیشنهاد شده است. جدید بودن مداخله، هزینه کم برای کاربر، اتوماسیون، و سهولت دسترسی، برخی از مزایای فناوری‌های سلامت سیار (mobile health; mhealth) هستند که به آنها پتانسیل موثری در تقویت فعالیت بدنی در بزرگسالان می‌دهد.
ارزیابی مزایا و آسیب‌های فناوری‌های سلامت سیار (mhealth) برای بهبود مسافت پیاده‌روی در افراد مبتلا به لنگش متناوب.
متخصص اطلاعات گروه عروق در کاکرین، جست‌وجوهای سیستماتیکی را در پایگاه ثبت تخصصی گروه عروق در کاکرین، پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE؛ Embase؛ و CINAHL انجام داد؛ از سوی دیگر پلتفرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت (WHO ICTRP) و ClinicalTrials.gov را جست‌وجو کرد. آخرین جست‌وجوها در 19 دسامبر 2022 انجام شدند.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) را شامل افراد 18 سال یا بالاتر مبتلا به PAD علامت‌دار و با تشخیص بالینی IC در این مرور گنجاندیم. RCTهایی را وارد کردیم که به مقایسه مداخلات سلامت سیار برای بهبود مسافت پیاده‌روی در برابر مراقبت معمول (عدم انجام مداخله یا توصیه غیرورزشی)، توصیه‌های ورزشی، یا برنامه‌های ورزشی تحت نظارت پرداختند. افراد مبتلا به ایسکمی مزمن تهدید کننده اندام (Fontaine III and IV) را حذف کردیم.
از روش‌های استاندارد کاکرین بهره بردیم. پیامدهای اولیه شامل تغییر در مسافت مطلق پیاده‌روی نسبت به ابتدای مطالعه، تغییر در مسافت لنگش نسبت به ابتدای مطالعه، بقا (survival) بدون آمپوتاسیون، بقا بدون ریواسکولاریزاسیون (revascularisation) بودند. پیامدهای ثانویه نیز عبارت بودند از عوارض جانبی قلبی‌عروقی شدید، عوارض جانبی شدید اندام، آمپوتاسیون بالای مچ پا، کیفیت زندگی و عوارض جانبی. برای ارزیابی قطعیت شواهد از سیستم درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) استفاده کردیم.
چهار RCT را با مجموع 614 شرکت‌کننده با تشخیص بالینی IC وارد کردیم. طول مدت مداخله در چهار RCT گنجانده‌شده از 3 تا 12 ماه متغیر بود. شرکت‌کنندگان به صورت تصادفی در دو گروه mhealth یا کنترل (مراقبت معمول یا برنامه ورزشی تحت نظارت) قرار گرفتند. هر چهار مطالعه، خطر نامشخص یا بالای سوگیری (bias) در یک یا چند حوزه داشتند. شایع‌ترین خطر سوگیری در حوزه سوگیری عملکرد (performance bias) بود، که به دلیل عدم امکان کورسازی شرکت‌کنندگان و پرسنل در این نوع کارآزمایی، در سطح بالا رتبه‌بندی شد. بر اساس معیارهای GRADE، به دلیل نگرانی در مورد خطر سوگیری، عدم دقت (imprecision) و ناهمگونی بالینی، سطح قطعیت شواهد را به پائین کاهش دادیم.
در مقایسه mhealth با مراقبت معمول، شواهد بارزی مبنی بر تاثیر آن بر مسافت مطلق پیاده‌روی وجود نداشت (تفاوت میانگین (MD): 9.99 متر؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 27.96- تا 47.93؛ 2 مطالعه، 503 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین). هیچ‌یک از مطالعات واردشده گزارشی را از تغییر در مسافت پیاده‌روی با لنگش، بقا بدون آمپوتاسیون، یا بقا بدون ریواسکولاریزاسیون ارائه نکردند.
فقط یک مطالعه بروز عوارض جانبی قلبی‌عروقی شدید (major adverse cardiovascular events; MACE) را گزارش کرد و هیچ تفاوت بارزی را میان گروه‌ها نیافت (خطر نسبی (RR): 1.37؛ 95% CI؛ 0.07 تا 28.17؛ 1 مطالعه، 305 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین). هیچ یک از مطالعات واردشده گزارشی را از عوارض جانبی شدید اندام (major adverse limb events; MALE) یا آمپوتاسیون بالای مچ پا ارائه نکردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.