هدف این مطالعه مروری چیست؟
ما شواهد مربوط به تاثیر مواد غذایی را با منشاء حیوانی بر رشد و تکامل کودکان بین 6 و 59 ماه بررسی کردیم.
دلیل منطقی برای مطالعه این موضوع چیست؟
تغذیه کودک طی پنج سال اول زندگی برای رشد و تکامل او اهمیت زیادی دارد. مواد غذایی با منشاء حیوانی مانند گوشت، ماهی، تخم‌مرغ یا لبنیات مواد مغذی حیاتی را برای کودک فراهم می‌کنند. در مقایسه با غذاهایی مانند محصولات غلات غنی شده با آهن، مواد مغذی موجود در مواد غذایی با منشاء حیوانی ممکن است بهتر جذب شده و در بدن استفاده شوند.
چه مطالعاتی انتخاب شدند؟
ما 6 مطالعه را با مجموع 3036 کودک وارد کردیم که در زمان ورود 5 تا 50 ماه سن داشتند. این مداخلات در چین، جمهوری دموکراتیک کنگو، اکوادور، گواتمالا، پاکستان، ایالات متحده آمریکا، و زامبیا انجام شدند، و بین 5 و 12 ماه طول کشیدند.
سه مطالعه مواد غذایی را با منشاء حیوانی با یک محصول حاوی غلات غنی شده (غنی شده با آهن یا غنی شده با آهن و زینک) یا غنی نشده مقایسه کردند. دو مطالعه به مقایسه مواد غذایی با منشاء حیوانی با عدم مداخله پرداختند. یک مطالعه گوشت را با لبنیات مقایسه کرد. انواع مواد غذایی با منشاء حیوانی عبارت بودند از گوشت گاو، گوشت خوک، تخم‌مرغ، ماست، پنیر و پروتئین آب پنیر پودر شده.
سه مطالعه قسمتی را از حمایت مالی خود از نهادهای دولتی و قسمتی را از یک نمایندگی با علاقه تجاری به نتایج مطالعات دریافت کردند؛ این مطالعات را در معرض خطر نامشخص سوگیری‌های (bias) دیگر رتبه‌بندی کردیم. یک مطالعه توسط یک سازمان غیر-انتفاعی پشتیبانی شد. دو مطالعه منابع مالی خود را گزارش نکردند.
نتایج اصلی چه بودند؟
مواد غذایی با منشاء حیوانی در مقابل مواد غذایی بر پایه غلات یا عدم مداخله
پنج مطالعه (2972 کودک) داده‌های مربوط به رشد (بر اساس معیارهای قد-برای-سن (height-for-age) یا طول-برای-سن (length-for-age)) و افزایش وزن (وزن-برای-سن (بر اساس معیار weight-for-age)) را گزارش کردند. سه مطالعه (592 کودک) به ارائه داده‌های مربوط به افزایش در وزن-برای-سن و قد-برای-سن یا طول-برای-سن در گروه مداخله، در مقایسه با گروه کنترل، پرداختند. از دو مطالعه باقی‌مانده، یک مطالعه (1062 کودک) نشان داد که در هر دو گروه، وزن-برای-سن و طول-برای-سن، بدون هیچ تفاوتی بین گروه‌ها، کاهش یافت. در مطالعه دیگر (1318 کودک)، هر دو گروه نیز برای این پیامدها کاهش نشان دادند، اما کاهش در گروه مداخله در مقایسه با گروه کنترل کم‌تر بود.
سه مطالعه (1612 کودک) داده‌های مربوط به بیماری را گزارش کردند. یک مطالعه در مورد ماست (402 کودک) نشان داد که کودکان مصرف کننده ماست با احتمال کم‌تری دچار اسهال و عفونت تنفسی شده و در صورت ابتلا به این عوارض سریع‌تر بهبود یافتند. یک مطالعه در مورد تخم‌مرغ (148 کودک) افزایش بروز اسهال را در کودکان مصرف کننده تخم‌مرغ نشان داد، اما این ممکن است به دلیل ارتباط‌های فرهنگی میان بین تخم‌مرغ و مشکلات گوارشی باشد. تفاوتی از نظر تب، عفونت‌های تنفسی، یا بیماری‌های پوستی بین گروه‌ها وجود نداشت. مطالعه سوم (1062 کودک) هیچ تفاوتی را بین گروه‌های مداخله و کنترل برای هر معیاری از بیماری نیافت.
هیچ مطالعه‌ای داده‌های مربوط به کم‌خونی را گزارش نکرد.
رژیم غذایی با پایه گوشت در مقابل رژیم غذایی با پایه لبنیات
یک مطالعه (64 کودک) داده‌های مربوط به رشد (معیار طول-برای-سن) و افزایش وزن (معیار وزن-برای-سن) را گزارش کرد. نوزادانی که از یک رژیم غذایی با پایه گوشت استفاده کردند، در مقایسه با نوزادانی که رژیم غذایی با پایه لبنیات مصرف کردند و دچار کاهش در معیار طول-برای-سن شدند، افزایش معنی‌داری را در معیار طول-برای-سن نشان دادند. هر دو گروه افزایش در معیار وزن-برای-سن داشتند اما تفاوتی بین آن‌ها دیده نشد.
این مطالعه بیماری یا کم‌خونی را اندازه‌گیری نکرد.
نتایج کلی
با توجه به وجود شواهد کلی محدود شده و با کیفیت بسیار پائین، در مورد اثرات استفاده کودکان از مواد غذایی با منشاء حیوانی در مقابل محصولات غلات یا عدم مداخله بر رشد و تکامل آن‌ها مطمئن نیستیم.
کیفیت شواهد چگونه بود؟
کیفیت شواهد را در سطح بسیار پائین رتبه‌بندی کردیم. ما شواهدی را یافتیم که نشان داد مواد غذایی با منشاء حیوانی رشد و وزن‌گیری را در کودکان افزایش می‌دهد، در حالی که شواهد دیگر این یافته را تائید نمی‌کنند. هم‌چنین مقدار رشد و افزایش وزن بین مطالعات بسیار متفاوت بودند. علاوه بر این، نگرانی‌های جدی در مورد وجود سوگیری‌ها، از جمله نقش نامشخص حامیان صنعتی آن‌ها، داشتیم. یافته‌های آینده به احتمال زیاد اطمینان ما را به برآورد خود در مورد اثرات مواد غذایی با منشاء حیوانی بر رشد و افزایش وزن تغییر می‌دهند.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
نویسندگان مرور به جست‌وجوی منابع علمی تا آگوست 2018 پرداختند.
با توجه به کیفیت محدود شواهد، از اثرات مصرف مواد غذایی با منشاء حیوانی در مقابل محصولات غلات یا عدم مداخله بر رشد و تکامل کودکان مطمئن نیستیم. انجام کارآزمایی‌هایی با توان آماری کافی در مورد مواد غذایی با منشاء حیوانی که به‌طور هدفمند انتخاب شوند، مورد نیاز است.
مصرف کافی مواد مغذی در اوایل زندگی تکامل شناختی را افزایش داده و برای رشد و عملکرد مناسب ضروری هستند. تاثیر مواد مغذی فردی مصرف شده از طریق غذا به دلیل «سینرژی (هم‌افزایی) غذایی»، که همان تعاملات بیولوژیکی و شیمیایی بین مواد غذایی هستند، اغلب همانند مصرف همان مواد مغذی در قالب مکمل نیست. مواد غذایی با منشاء حیوانی، مانند تخم‌مرغ، گوشت، ماهی و لبنیات، دارای انرژی متراکم بوده و حاوی مقادیر زیادی از ریز-مغذی‌ها و اسیدهای چرب ضروری با فراهمی‌زیستی بالا هستند. مزایای غذاهایی با منشاء حیوانی ممکن است شامل سینرژی بالاتر غذا نسبت به غذاهای غنی شده و نیز کاهش وابستگی به تامین کنندگان خارجی غذاهای غنی شده باشد.
ارزیابی اثربخشی مواد غذایی با منشاء حیوانی در مقایسه با هر نوع مداخله تغذیه‌ای دیگر یا عدم مداخله در بهبود پیامدهای رشد و تکامل در کودکان 6 تا 59 ماه.
ما CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ CINAHL؛ 18 بانک اطلاعاتی دیگر، و سه پایگاه ثبت کارآزمایی‌ها را تا آگوست 2018 جست‌وجو کردیم. هم‌چنین با نویسندگان و متخصصین شناخته شده در این زمینه برای شناسایی مطالعات در حال انجام یا داده‌های منتشرنشده تماس گرفتیم، و فهرست منابع مطالعات و مرورهای وارد شده، و وب‌سایت‌های سازمان‌های مربوطه را، برای یافتن مطالعات دیگری که ممکن است توسط جست‌وجو‌های الکترونیکی ما به دست نیامده باشند، جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده و کارآزمایی‌های شبه-تصادفی‌سازی شده و کنترل شده‌ای را با هر طول دوره‌ای وارد کردیم، که در آن به کودکان 5 تا 59 ماه (6 سال) غذاهایی با منشاء حیوانی (مانند مصرف شیر، گوشت، یا تخم‌مرغ)، آماده شده با هر روش پخت، ارائه شده و با هر نوع مداخله دیگر یا عدم مداخله مقایسه شدند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم واجد شرایط بودن کارآزمایی را با استفاده از معیارهای از پیش مشخص شده ارزیابی کرده، داده‌ها را استخراج کرده، خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کرده، و کیفیت شواهد را با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) مورد بررسی قرار دادند.
ویژگی‌های مطالعه
ما 6 مطالعه را وارد کردیم که داده‌های به دست آمده را از 3036 کودک 5 تا 50 ماه تجزیهوتحلیل کردند. این مطالعات در چین، جمهوری دموکراتیک کنگو، اکوادور، گواتمالا، پاکستان، ایالات متحده آمریکا، و زامبیا انجام شده، و بین 5 تا 12 ماه طول کشیدند. سه مطالعه، به‌طور جزئی، از نهادهای دولتی حمایت مالی دریافت کرد؛ یک مطالعه توسط یک سازمان غیر-انتفاعی حمایت شد. دو مطالعه منابع مالی خود را گزارش نکردند.
سه مطالعه به مقایسه اثرات تغذیه با مواد غذایی دارای منشاء حیوانی همراه با غلات غنی شده (آهن یا آهن و زینک)، یا غلات غنی‌نشده پرداختند؛ دو مطالعه از گروه کنترل با عدم مداخله استفاده کردند؛ یک مطالعه رژیم غذایی با پایه گوشت را با رژیم غذایی با پایه لبنیات مقایسه کرد. انواع مواد غذایی با منشاء حیوانی که بررسی شدند، عبارت بودند از ماست، تخم‌مرغ، پنیر، گوشت گاو منجمد و خشک (lyophilized)، گوشت خوک آسیاب شده و منجمد، گوشت گاو خالص و خرد شده با آب گوشت یا خوک، و پروتئین آب پنیر پودر شده.
چهار مطالعه را در معرض خطر نامشخص سوگیری کلی قضاوت کردیم؛ سه مطالعه به دلیل اینکه توسط صنعت حمایت مالی شدند که سود محتمل در پیامد مداخله داشت؛ و یک مطالعه به دلیل عدم وجود اطلاعات کافی برای ارزیابی پنج مورد از هفت حوزه «خطر سوگیری». دو مورد را از شش مطالعه در معرض خطر بالای سوگیری کلی قرار دادیم؛ یک مطالعه به دلیل عدم وجود تعادل معنی‌دار در ابتدای مطالعه در نمرات z طول-برای-سن (length-for-age z score; LAZ) بین گروه‌ها و شواهد مربوط به گزارش‌دهی انتخابی؛ مطالعه دیگر هم به دلیل عدم وجود تعادل معنی‌دار در ابتدای مطالعه در LAZ و نمرات z وزن-برای-سن (weight-for-age z score; WAZ) بین گروه‌ها، و یک کمپین رسانه‌های اجتماعی در مقیاس بزرگ که ممکن است مراقبت‌های دریافت شده را در منزل در گروه کنترل تحت تاثیر قرار دهد.
نتایج کلیدی
مواد غذایی با منشاء حیوانی در مقابل مواد غذایی بر پایه غلات یا عدم مداخله
پنج مطالعه (2972 کودک) تغییر در رشد خطی را با نمرات z قد-برای-سن (height-for-age z score; HAZ) یا LAZ اندازه‌گیری کردند. در سه مطالعه (592 کودک) افزایش قابل توجهی در HAZ و LAZ در گروه مداخله نسبت به گروه کنترل گزارش شد. دو مطالعه (2380 کودک) کاهش LAZ را در هر دو گروه گزارش کردند. در یک مطالعه (1062 کودک) هیچ تفاوتی در نرخ افت بین گروه‌ها وجود نداشت؛ در مطالعه دیگر (1318 کودک) کاهش LAZ در گروه مداخله به‌طور قابل توجهی کم‌تر بود.
پنج مطالعه (2972 کودک) افزایش وزن را با استفاده از WAZ اندازه‌گیری کردند. سه مطالعه (592 کودک) افزایش قابل توجهی را در WAZ در گروه مداخله در مقایسه با گروه کنترل نشان دادند. در دو مطالعه (2380 کودک)، WAZ در هر دو گروه کاهش یافت. در یکی از این مطالعات (1318 کودک)، کاهش در گروه مداخله به‌طور قابل توجهی کم‌تر از گروه کنترل بود. در مطالعه دیگر (1062 کودک)، هیچ تفاوتی بین گروه‌ها دیده نشد.
سه مطالعه (1612 کودک) تأثیرات مداخله را بر موربیدیتی به هر علتی گزارش کردند، اما معیارهای مورد استفاده بین مطالعات هم‌سو و سازگار نبودند. یک مطالعه با ماست (402 کودک) کاهش قابل توجهی را در طول مدت و بروز اسهال و عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی در گروه مداخله گزارش کرد. یک مطالعه در مورد تخم‌مرغ (148 کودک) افزایش معنی‌داری را در بروز اسهال میان کودکان مصرف کننده تخم‌مرغ نشان داد، اما این ممکن است به دلیل ارتباط‌های فرهنگی بین تخم‌مرغ و مشکلات گوارشی باشد. تفاوت‌های معنی‌دار دیگری از نظر تب، عفونت‌های تنفسی، یا بیماری‌های پوستی بین گروه‌ها به دست نیامد. مطالعه سوم (1062 کودک) هیچ تفاوتی را بین گروه‌های مداخله و کنترل در طول معیارهای موربیدیتی نیافت.
هیچ مطالعه‌ای داده‌های مربوط به کم‌خونی را گزارش نکرد.
رژیم غذایی با پایه گوشت در مقابل رژیم غذایی با پایه لبنیات
یک مطالعه (64 کودک) تغییر LAZ و WAZ را در نوزادانی که با رژیم غذایی با پایه گوشت یا با رژیم لبنی تغذیه شدند، اندازه‌گیری کرد. افزایش قابل توجهی در LAZ میان نوزادان مصرف کننده رژیم غذایی با پایه گوشت و کاهش قابل توجهی در LAZ بین نوزادان مصرف کننده رژیم غذایی با پایه لبنیات وجود داشت. WAZ در هر دو گروه افزایش یافت، بدون تفاوت معنی‌دار بین گروه‌ها.
این مطالعه موربیدیتی به هر علتی یا کم‌خونی را ارزیابی نکرد.
کیفیت شواهد
کیفیت شواهد را به دلیل عدم تعادل در ابتدای مطالعه بین گروه‌های مداخله و کنترل، ناهمگونی زیاد در متاآنالیز، و عدم دقت به دلیل فواصل اطمینان گسترده و جهت ناسازگار اثرات مداخله، در کل در سطح بسیار پائین ارزیابی کردیم. اعتماد چندانی به نتایج نداریم؛ انجام تحقیقات بیشتر احتمالا تخمین اندازه و جهت تاثیر درمانی ناشی از مداخله را تغییر می‌دهد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.