سوال مطالعه مروری
کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی ( mindfulness-based stress reduction; MBSR) در کاهش مشکلات مرتبط با استرس مراقبین خانواده از افراد مبتلا به دمانس چقدر موثر است؟
پیشینه
دمانس تبدیل به یک بار (burden) سلامت عمومی در سراسر جهان شده است. مراقبت از افراد مبتلا به دمانس بسیار استرس زا است، به این ترتیب مراقبین نسبت به جمعیت عمومی، به احتمال زیاد از مشکلات روانی، مانند افسردگی و اضطراب رنج می‌برند. کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی یک مداخله بالقوه امیدوار کننده است که این مسائل را مورد هدف قرار می‌دهد. در مورد اینکه MBSR می‌تواند به مراقبین خانواده از افراد مبتلا به دمانس کمک کند یا خیر، اطلاعات بیشتری مورد نیاز است.
ویژگی‌های مطالعه
ما شواهد را تا سپتامبر 2017 جست‌وجو کردیم و پنج کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده (کارآزمایی‌های بالینی که افراد به‌طور تصادفی به یک یا دو گروه درمان اختصاص داده شدند) یافتیم که به مقایسه MBSR با انواع دیگر مداخلات پرداختند. ما تاثیرات برنامه‌های MBSR را در مقایسه با کنترل کننده‌های فعال (مداخلاتی که در آن شرکت‌کنندگان مقدار توجه مشابه با گروه MBSR دریافت کردند، از جمله حمایت اجتماعی یا آرام‌سازی پیشرونده عضلات) یا کنترل کننده‌های غیر-فعال (مداخلاتی که در آن شرکت‌کنندگان توجه کمتری نسبت به افراد گروه MBSR دریافت کردند، مانند آموزش کمک به خود) گزارش کردیم.
نتایج کلیدی
ما قادر به تجزیه‌وتحلیل داده‌های مطالعه که از پنج کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده شامل 201 مراقب به دست آمد، نبودیم. یافته‌های حاصل از سه مطالعه (135 مراقب) نشان داد که مراقبین دریافت کننده MBSR ممکن است در پایان درمان، سطح پائین‌تری از نشانه‌های افسردگی را نسبت به مراقبین دریافت کننده درمان با کنترل کننده فعال داشته باشند. با این وجود، هنگام مقایسه MBSR با یک درمان کنترل کننده غیر-فعال، هیچ شواهد روشنی برای تاثیر بر افسردگی نیافتیم. هم‌چنین کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی ممکن است منجر به کاهش نشانه‌های اضطراب مراقبین در پایان درمان شود. کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی ممکن است احساس مراقبین از تحمیل بار را کمی افزایش دهد. با این حال، نتایج مربوط به اضطراب و بار، بسیار نامطمئن بودند. به دلیل کیفیت بسیار پائین شواهد، ما نتوانستیم در مورد استراتژی‌های مقابله مراقبین و خطر ترک درمان نتیجه‌گیری کنیم.
هیچ کدام از مطالعات کیفیت زندگی مراقبین و افراد مبتلا به دمانس، یا نرخ پذیرش افراد مبتلا به دمانس را در خانه‌های مراقبت یا بیمارستان‌ها اندازه‌گیری نکردند.
فقط یک مطالعه وارد شده حوادث جانبی را با اشاره به یک حادثه جانبی جزئی (کشیدگی عضلات گردن در یک شرکت‌کننده تمرین کننده یوگا در منزل) گزارش کرد.
کیفیت شواهد
کیفیت شواهد را، عمدتا به این دلیل که مطالعات کوچک بوده و روش طراحی یا انجام آنها را در معرض خطر سوگیری (bias) نتایج قرار می‌دهد، پائین یا بسیار پائین در نظر گرفتیم. در نتیجه، اطمینان محدودی به این نتایج داریم.
نتیجه‌گیری
به‌طور خلاصه، این مرور شواهد اولیه در مورد تاثیر MBSR در درمان برخی از مشکلات مربوط به استرس مراقبین خانواده از افراد مبتلا به دمانس را فراهم می‌کند. پیش از اینکه ما بتوانیم این نکته را تایید کنیم که MBSR برای مراقبین خانواده از افراد مبتلا به دمانس مفید است یا خیر، مطالعات زیادی با کیفیت خوب مورد نیاز هستند.
پس از محاسبه تاثیرات غیر-اختصاصی مداخله (یعنی مقایسه آن با یک کنترل کننده فعال)، شواهد با کیفیت پائین نشان می‌دهد که MBSR ممکن است نشانه‌های افسردگی و اضطراب مراقبین را حداقل در کوتاه-مدت کاهش دهد.
محدودیت‌های قابل توجهی در شواهد پایه مربوط به MBSR در این جمعیت وجود دارد. ارزیابی GRADE ما از شواهد دارای کیفیت پائین تا بسیار پائین بود. ما کیفیت شواهد را در درجه اول به دلیل خطر بالای سوگیری تشخیص یا عملکرد، و عدم دقت کاهش دادیم.
در نتیجه، MBSR توانایی رفع نیازهای مهم مراقب را دارد، اما مطالعات با کیفیت بالا برای تایید اثربخشی آن در این زمینه مورد نیاز هستند.
مراقبت از افراد مبتلا به دمانس بسیار چالش‌برانگیز است و مراقبین خانواده در معرض خطر بالای ابتلا به بیماری‌های فیزیکی و روانی شناخته شده قرار دارند. اکثر مداخلات فعلی در کاهش استرس مراقبین افراد مبتلا به دمانس موفقیت محدودی داشتند. کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی (mindfulness‐based stress reduction; MBSR) بر طیف وسیعی از تمرینات تمرکز دارد و ممکن است یک رویکرد امیدوار کننده برای کمک به مراقبین افراد مبتلا به دمانس باشد.
ارزیابی اثربخشی MBSR در کاهش استرس مراقبین خانواده از افراد مبتلا به دمانس.
ما ALOIS - پایگاه ثبت تخصصی گروه دمانس و بهبود شناختی در کاکرین، پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL) (کلیه سال‌ها تا شماره 9 از 12؛ 2017)، MEDLINE (Ovid SP از 1950 تا سپتامبر 2017)، Embase (Ovid SP از 1974 تا سپتامبر 2017)، Web of Science (ISI Web of Science از 1945 تا سپتامبر 2017)، PsycINFO (Ovid SP از 1806 تا سپتامبر 2017)، CINAHL (تمام تاریخ‌ها تا سپتامبر 2017)، LILACS (تمام تاریخ‌ها تا سپتامبر 2017)، پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت (WHO)؛ ClinicalTrials.gov و Dissertation Abstracts International (DAI) را تا 6 سپتامبر 2017، بدون اعمال محدودیت زبانی جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) در مورد MBSR برای مراقبین خانواده افراد مبتلا به دمانس.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم منابع را از نظر معیارهای ورود ارزیابی کرده، به استخراج داده‌ها، و ارزیابی خطر سوگیری (bias) کارآزمایی‌ها با استفاده از ابزار «خطر سوگیری» کاکرین پرداخته و کیفیت شواهد را با استفاده از ابزار درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردند. برای اطلاعات اضافی با نویسندگان مطالعه تماس گرفتیم، سپس متاآنالیزها را انجام دادیم، یا در صورت وجود داده‌های ناکافی، نتایج را به‌صورت روایت‌گونه (narrative) گزارش کردیم. از روش‌های استاندارد روش‌شناسی مورد انتظار کاکرین استفاده کردیم.
پنج RCT را شامل 201 مراقب برای ارزیابی اثربخشی MBSR وارد کردیم. کنترل کننده‌های مورد استفاده در مطالعات وارد شده از نظر ساختار و محتوا متفاوت بودند. برنامه‌های کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی با کنترل کننده‌های فعال (که از نظر زمان و توجه با MBSR، یعنی آموزش، حمایت اجتماعی، یا آرام‌سازی پیشرونده عضلات همسان بودند)، یا کنترل کننده‌های غیر-فعال (که از نظر زمان و توجه به MBSR، یعنی آموزش کمک به خود یا مراقبت‌های استراحتی کوتاه-مدت همسان نبودند) مقایسه شدند. یک کارآزمایی از هر دو مقایسه کننده فعال و غیر-فعال با MBSR استفاده کرد. از لحاظ کورسازی ارزیابی پیامد، تمام مطالعات در معرض خطر بالای سوگیری قرار داشتند. اکثر مطالعات هیچ گونه اطلاعاتی را در مورد گزارش‌دهی انتخابی، داده‌های ناقص پیامد، یا پنهان‌سازی تخصیص ارائه ندادند.
1. در مقایسه با کنترل کننده‌های فعال، MBSR ممکن است نشانه‌های افسردگی مراقبین را در پایان مداخله کاهش دهد (3 کارآزمایی؛ 135 شرکت‌کننده؛ تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD): 0.63-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.98- تا 0.28-؛ 0.001 > P؛ شواهد با کیفیت پائین). ما نتوانستیم از هرگونه تاثیر بر نشانه‌های افسردگی قابل توجه بالینی مطمئن شویم (شواهد با کیفیت بسیار پائین).
کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی در مقایسه با کنترل کننده فعال می‌تواند اضطراب مراقب را در پایان مداخله کاهش دهد (1 کارآزمایی؛ 78 شرکت‌کننده؛ تفاوت میانگین (MD): 7.50-؛ 95% CI؛ 13.11- تا 1.89؛ 0.001 > P؛ شواهد با کیفیت پائین) و ممکن است بار (burden) مراقب را کمی افزایش دهد (3 کارآزمایی؛ 135 شرکت‌کننده؛ SMD: 0.24؛ 95% CI؛ 0.11- تا 0.58؛ 0.18 = P؛ شواهد با کیفیت پائین)، هر چند که هر دو نتیجه غیر-دقیق بودند، و ما نتوانستیم تاثیری اندک یا عدم تاثیر را حذف کنیم. با توجه به کیفیت بسیار پائین شواهد، نتوانستیم از هرگونه تاثیر بر نحوه برخورد مراقبین مطمئن باشیم، و هم‌چنین نتوانستیم تعیین کنیم احتمال زیاد یا کمی وجود دارد که مراقبین از درمان خارج شوند.
2. در مقایسه با کنترل کننده‌های غیر-فعال، MBSR هیچ شواهد شفافی در مورد تاثیر بر نشانه‌های افسردگی نشان نداد (2 کارآزمایی؛ 50 شرکت‌کننده؛ MD: -1.97؛ 95% CI؛ 6.89- تا 2.95؛ 0.43 = P؛ شواهد با کیفیت پائین). ما نتوانستیم از هرگونه تاثیر بر نشانه‌های افسردگی قابل توجه بالینی مطمئن شویم (شواهد با کیفیت بسیار پائین).
در این مقایسه، MBSR ممکن است در پایان مداخله اضطراب مراقب را نیز کاهش دهد (1 کارآزمایی؛ 33 شرکت‌کننده؛ MD: -7.27؛ 95% CI؛ 14.92- تا 0.38؛ 0.06 = P؛ شواهد با کیفیت پائین)، اگر چه ما قادر به حذف تاثیری اندک یا عدم تاثیر نبودیم. با توجه به کیفیت بسیار پائین شواهد، نتوانستیم از تاثیرات MBBS بر بار مراقب، استفاده از استراتژی‌های مثبت مقابله یا نرخ خروج از مطالعه مطمئن شویم.
هیچ مطالعه‌ای که به دنبال بررسی کیفیت زندگی مراقبین و دریافت کنندگان مراقبت، یا نهادینه سازی باشد نیافتیم.
تنها یک مطالعه وارد شده، حوادث جانبی را با ذکر یک حادثه جانبی مرتبط با تمرینات یوگا در منزل گزارش کرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.