ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما می‌خواستیم بدانیم که تفاوتی در اثربخشی و بی‌خطری (safety) کاشت لنز که دارای سه ناحیه بوده و دید دور، بینابینی، و نزدیک (سه کانونی) را در چشم‌ها حین جراحی آب مروارید اصلاح می‌کند، در مقایسه با کاشت لنز که شامل دو ناحیه برای اصلاح دید دور و نزدیک (دو کانونی) در افراد مبتلا به آب مروارید است، وجود دارد یا خیر.
پیام‌های کلیدی
ما دریافتیم افرادی که پس از جراحی آب مروارید لنزهای سه کانونی را در مقایسه با دو کانونی دریافت می‌کنند، ممکن است در یک سال بهبودی را در وضوح بینایی اصلاح نشده بینابینی (حدت بینایی) داشته باشند، اما به شواهد اعتماد کمی داریم. هیچ شواهدی دال بر تفاوت بین لنزهای سه کانونی و دو کانونی برای حدت بینایی اصلاح نشده فاصله دور، حدت بینایی اصلاح نشده فاصله نزدیک و بهترین حدت بینایی تصحیح شده فاصله دور در یک سال وجود نداشت. تاثیرات لنزهای سه کانونی و دو کانونی بر کیفیت زندگی و توانایی تمایز بین افزایش‌های ظریف نور و تاریکی (حساسیت کنتراست) نامشخص است.
پیرچشمی چیست، و چگونه درمان می‌شود؟
پیرچشمی (presbyopia) عبارت است از تغییرات ایجاد شده در لنز ناشی از افزایش سن که باعث از بین رفتن تدریجی توانایی تمرکز روی اشیا نزدیک می‌شود. ایجاد تغییرات بیشتر روی لنز ناشی از افزایش سن ممکن است منجر به از دست دادن وضوح لنز (آب مروارید یا کاتاراکت) شود که به از بین رفتن حدت بینایی و حساسیت کنتراست می‌انجامد. لنزهای دارای سه یا دو ناحیه (به ترتیب سه‌کانونی یا دو کانونی) فناوری جدیدی هستند که به منظور کاهش وابستگی به استفاده از عینک پس از جراحی آب مروارید طراحی شده‌اند.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
به دنبال مطالعاتی بودیم که لنزهای سه کانونی را در مقابل دو کانونی در افراد مبتلا به پیرچشمی بررسی کردند. نتایج این مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اطمینان خود را به این شواهد بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
هفت مطالعه مرتبط را پیدا کردیم که در اروپا و ترکیه، با مجموع 331 فرد مبتلا به پیرچشمی انجام شدند.
ما دریافتیم که کاشت لنز سه کانونی در زمان عمل جراحی آب مروارید ممکن است حدت بینایی فاصله میانی را در یک سال بهبود بخشد. هیچ شواهدی را دال بر تفاوت بین لنزهای سه کانونی و دو کانونی برای حدت بینایی اصلاح نشده فاصله دور، حدت بینایی اصلاح نشده فاصله نزدیک، و بهترین حدت بینایی تصحیح شده فاصله دور در یک سال نیافتیم. مشخص نیست که کاشت لنز سه کانونی در مقایسه با لنز دو کانونی تاثیری بر کیفیت زندگی یا حساسیت کنتراست داشته باشد.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
اعتماد کمی به شواهد داریم زیرا نحوه انجام مطالعات مشخص نبوده، و فقط تعداد کمی را از مطالعات مرتبط پیدا کردیم.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
مطالعاتی را که تا 31 مارچ 2022 منتشر شدند جست‌وجو کردیم.
شواهدی با قطعیت پائین وجود داشت که کاشت IOL سه کانونی در مقایسه با IOL دو کانونی، ممکن است حدت بینایی اصلاح نشده فاصله متوسط را در یک سال بهبود بخشد. با این حال، هیچ شواهدی مبنی بر وجود تفاوت میان IOL سه کانونی و دو کانونی برای حدت بینایی اصلاح نشده فاصله دور، حدت بینایی اصلاح نشده فاصله نزدیک، و بهترین حدت بینایی اصلاح شده در یک سال به دست نیامد. تحقیقات آینده باید شامل مقایسه IOL سه کانونی و IOLهای دو کانونی خاص باشند که حدت بینایی اصلاح شده فاصله میانی را برای ارزیابی پیامدهای مهم مانند حساسیت کنتراست، کیفیت زندگی، و عوارض جانبی مرتبط با بینایی ارزیابی کنند.
پیرچشمی (presbyopia) هنگامی رخ می‌دهد که لنز چشم خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده و منجر به از بین رفتن تطابق می‌شود. هم‌چنین ممکن است تغییرات لنز پیشرفت کرده و به کاتاراکت تبدیل شود، که روی حدت بینایی و حساسیت کنتراست تاثیر می‌گذارد. یکی از گزینه‌های مراقبت از افراد مبتلا به پیرچشمی و کاتاراکت استفاده از لنز داخل چشمی (intraocular lens; IOL) چند کانونی یا عمق فوکوس گسترده (extended depth of focus) پس از جراحی کاتاراکت است. گرچه IOL های سه کانونی و دو کانونی به ترتیب برای بازگرداندن سه و دو نقطه کانونی طراحی شده‌اند، لنز سه کانونی ممکن است ترجیح داده شود زیرا بینایی نزدیک، میانی و دور را بازیابی کرده و هم‌چنین می‌تواند دامنه بیشتری را از دید مفید فراهم آورده و عدم وابستگی بیشتری را به عینک در افراد مبتلا به پیرچشمی ایجاد کند.
ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری (safety) کاشت IOLهای سه کانونی در مقابل دو کانونی طی عمل جراحی کاتاراکت میان شرکت‌کنندگان مبتلا به پیرچشمی.
پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL) (شامل پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه چشم و بینایی در کاکرین) (شماره 3؛ 2022)؛ Ovid MEDLINE؛ Embase.com؛ PubMed؛ ClinicalTrials.gov؛ و پلتفرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت (WHO) را جست‌وجو کردیم. از هیچ محدودیت تاریخی یا زبانی در جست‌وجوی الکترونیکی برای یافتن کارآزمایی‌ها استفاده نکردیم. آخرین بار در 31 مارچ 2022 به جست‌وجو در بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی پرداختیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای را وارد کردیم که IOLهای سه کانونی و دو کانونی را بین شرکت‌کنندگان 30 سال یا بالاتر مبتلا به پیرچشمی مقایسه کردند که تحت عمل جراحی کاتاراکت قرار گرفتند.
از متدولوژی (methodology) استاندارد کاکرین استفاده کرده و قطعیت مجموعه شواهد را با استفاده از طبقه‌بندی درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE)، درجه‌بندی کردیم.
هفت مطالعه انجام شده را در اروپا و ترکیه با مجموع 331 شرکت‌کننده شناسایی کردیم. همه مطالعات وارد شده، حدت بینایی را با استفاده از لگاریتمی از حداقل زاویه تفکیک (resolution) (چارت LogMAR) ارزیابی کردند. از میان آنها، شش مطالعه (86%) حدت بینایی اصلاح نشده فاصله دور (پیامد اولیه) را ارزیابی کردند. برخی از مطالعات پیامدهای ثانویه را از جمله حدت بینایی اصلاح نشده فاصله نزدیک، متوسط، و بهترین فاصله دور اصلاح شده، هم‌چنین حساسیت کنتراست را بررسی کردند.
ویژگی‌های مطالعه
همه شرکت‌کنندگان مبتلا به کاتاراکت دو طرفه بوده و هیچ موردی از پاتولوژی چشمی یا جراحی چشم از قبل وجود نداشت. میانگین سنی شرکت‌کنندگان بین 55 و 74 سال متغیر بود. سه مطالعه در مورد جنسیت شرکت‌کنندگان گزارش داده، و آنها اکثرا زن بودند. تمام مطالعات وارد شده را در معرض خطر نامشخص سوگیری (bias) برای بیشتر دامنه‌ها ارزیابی کردیم. دو مطالعه از تولید كنندگان لنزهایی كه در این مرور ارزیابی شدند، حمایت مالی دریافت كردند، و حداقل یکی از نویسندگان مطالعه دیگر، دریافت پول را برای ارائه سخنرانی با تولید كنندگان لنز گزارش کرد.
یافته‌ها
همه مطالعات کاشت IOL سه کانونی را در مقابل دو کانونی برای بررسی پیامدهای حدت بینایی در مقیاس LogMAR مقایسه کردند. در یک سال، IOL سه کانونی هیچ شواهدی را مبنی بر تاثیر بر حدت بینایی تصحیح نشده فاصله دور (تفاوت میانگین (MD): 0.00؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.04- تا 0.04؛ I2 = 0%؛ 2 مطالعه، 107 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) و حدت بینایی تصحیح نشده فاصله نزدیک (MD: 0.01؛ 95% CI؛ 0.04- تا 0.06؛ I2 = 0%؛ 2 مطالعه، 107 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) نشان نداد. کاشت IOL سه کانونی ممکن است حدت بینایی اصلاح نشده فاصله متوسط را در یک سال بهبود ببخشد (MD؛ 0.16-؛ 95% CI؛ 0.22- تا 0.10-؛ I2 = 0%؛ 2 مطالعه، 107 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین)، اما هیچ شواهدی از تاثیر آن بر بهترین حدت بینایی اصلاح شده فاصله دور در یک سال به دست نیامد (MD: 0.00؛ 95% CI؛ 0.03- تا 0.04؛ I2 = 0%؛ 2 مطالعه، 107 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). هیچ مطالعه‌ای گزارشی را در مورد حساسیت کنتراست یا کیفیت زندگی در پیگیری یک سال ارائه نداد. داده‌های یک مطالعه در سه ماه نشان می‌دهد که حساسیت کنتراست بین گروه‌ها در شرایط فتوپیک (photopic) تفاوتی نداشت، اما ممکن است در گروه سه کانونی در یکی از چهار فرکانس تحت شرایط مزوپیک (mesopic) بدتر باشد (MD؛ 0.19-؛ 95% CI؛ 0.33- تا 0.05-؛ 1 مطالعه؛ I2 = 0%؛ 25 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). یک مطالعه کیفیت زندگی مرتبط با بینایی را با استفاده از پرسشنامه عملکرد بینایی 25 آیتمی موسسه ملی چشم (25-item National Eye Institute Visual Function Questionnaire; NEI-VFQ-25) در شش ماه مورد بررسی قرار داد و هیچ شواهدی را مبنی بر وجود تفاوت بین IOLهای سه کانونی و دو کانونی نیافت (MD: 1.41؛ 95% CI؛ 1.78- تا 4.60؛ 1 مطالعه، 40 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین).
عوارض جانبی
نحوه گزارش‌دهی عوارض جانبی میان مطالعات متفاوت بود. از پنج مطالعه‌ای که اطلاعات مربوط به عوارض جانبی را گزارش کردند، دو مطالعه بروز هیچ عارضه‌ای را حین و پس از جراحی یا عدم کدورت کپسولی خلفی را در شش ماه مشاهده نکردند. یک مطالعه گزارش داد که خیرگی (glare) و هاله (halo) مشابه موارد پیش از جراحی بودند. یک مطالعه گزارش داد که در 6 ماه، 4 (20%) و 10 (50%) شرکت‌کننده به ترتیب در گروه لنز سه کانونی و دو کانونی از خیرگی شکایت داشتند (خطر نسبی (RR): 0.40؛ 95% CI؛ 0.15 تا 1.07؛ 40 شرکت‌کننده). یک مطالعه گزارش داد که چهار چشم (11.4%) در گروه دو کانونی و سه چشم (7.5%) در گروه سه کانونی دچار کدورت قابل‌توجه کپسول خلفی شدند که نیاز به کپسولوتومی YAG در یک سال داشتند. سطح قطعیت شواهد برای عوارض جانبی، پائین بود.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.