در این مرور چه موضوعی را مطالعه کردیم؟
گلوکوم (glaucoma) گروهی از بیماری‌های چشم است که موجب آسیب به عصب بینایی می‌شوند. اگر گلوکوم درمان نشود، می‌تواند منجر به نابینایی شود. گلوکوم زاویه بسته اولیه نوعی گلوکوم است که در آن کانال‌های درناژ («زاویه‌ها») در چشم‌ها مسدود شوند، مانند یک سینک (sink) که محل تخلیه آن با چیزی پوشیده شود. این انسداد ممکن است منجر به افزایش فشار داخل چشم شده، از این رو کل ناحیه‌ای که می‌توان اشیا را در دید جانبی مشاهده کرد («میدان دید»)، کاهش می‌یابد.
ایریدوتومی شامل استفاده از لیزر برای ایجاد سوراخ در عنبیه چشم، دیسک رنگی اطراف مردمک، است. این سوراخ به مایع اجازه می‌دهد تا دوباره جریان پیدا کند، که به‌نوبه‌خود کمک می‌کند تا فشار داخل چشم کنترل شده و ممکن است پیشرفت زوال میدان دید را کندتر کند.
هدف از انجام این مرور چه بود؟
هدف از این مرور کاکرین آن بود که پی ببریم ایریدوتومی (iridotomy) در مقایسه با عدم استفاده از آن می‌تواند باعث کند شدن زوال میدان دید در (1) افراد مبتلا به گلوکوم زاویه بسته اولیه، (2) افراد با زاویه بسته اولیه، و (3) افرادی که مشکوک به زاویه بسته اولیه هستند، شود یا خیر.
نتایج اصلی این مرور چه بودند؟
همه کارآزمایی‌های بالینی مربوطه را جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل کرده و چهار کارآزمایی واجد شرایط (3086 چشم از 1543 شرکت‌کننده) را شناسایی کردیم که ایریدوتومی را با عدم انجام آن مقایسه کرده و به سوال مرور ما پرداخت.
این چهار کارآزمایی شامل شرکت‌کنندگانی از چین، سنگاپور، یا بریتانیا بودند که مشکوک به ابتلا به زاویه بسته اولیه بودند. یک چشم از هر شرکت‌کننده، ایریدوتومی دریافت کرد و چشم دیگر با ایریدوتومی درمان نشد.
دو مطالعه بزرگ نشان دادند که چشم‌های تحت درمان با ایریدوتومی احتمالا در یک سال و پنج سال پس از درمان زوایای بازتری داشته، و زخم‌های کمتری در کانال‌های درناژ پیدا کردند، که ممکن است خروجی مایع زلالیه (مایع شفاف داخل قسمت جلوی چشم) را نسبت به چشم‌هایی که در پنج سال ایریدوتومی دریافت نکردند، کاهش دهد. شواهد برای تاثیر ایریدوتومی بر کانال‌های درناژ در یک سال نامشخص بود. به دلیل نگرانی در مورد طراحی مطالعه، اعتماد ما به شواهد مربوط به فشار چشم و حدت بینایی در حد متوسط است. تاثیرات ناخواسته مربوط به درمان، اگرچه نادر است، به نظر می‌رسد در چشم‌های تحت درمان با ایریدوتومی بیشتر از چشم‌های درمان نشده دیده شود.
هیچ یک از مطالعات موارد زیر را اندازه‌گیری نکردند:
• چگونه میدان بینایی تحت تاثیر قرار گرفت؛
• تعداد داروهای مورد نیاز برای کنترل فشار چشم؛ یا
• بهزیستی (well-being) (کیفیت زندگی) افراد.
پیام‌های کلیدی
(1) ایریدوتومی احتمالا ساختار داخلی چشم (به عنوان مثال زوایای بازتر) را در افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به زاویه بسته اولیه هستند، تغییر می‌دهد. با این حال، تاثیرات ایریدوتومی بر فشار چشم و بینایی محدود است. هیچ شواهدی مبنی بر تغییر میدان بینایی وجود ندارد، زیرا هیچ مطالعه‌ای این پیامد را گزارش نکرد.
(2) مطالعات وارد شده فقط افرادی را که مشکوک به ابتلا به زاویه بسته اولیه بودند، بررسی کردند. هیچ شواهدی برای دیگر جمعیت‌ها در دسترس نیست.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
مطالعاتی را جست‌وجو کردیم که تا 10 اکتبر 2021 منتشر شدند.
شواهد کافی را برای نتیجه‌گیری معنی‌دار در مورد استفاده از ایریدوتومی به منظور کند کردن پیشرفت از دست دادن میدان بینایی پیدا نکردیم. هیچ مطالعه‌ای در مورد از دست دادن پیشرونده میدان بینایی، پیامد اولیه این مرور، گزارش نشد. اگرچه شواهدی با قطعیت متوسط وجود دارد که ایریدوتومی منجر به بهبود یافته‌های گونیوسکوپی می‌شود، مشخص نیست که این یافته‌ها به معنای مزایای بالینی معنادار هستند یا خیر.
گلوکوم اولیه زاویه بسته (primary angle-closure glaucoma) نوعی گلوکوم مرتبط با زاویه اتاق قدامی است که از نظر فیزیکی مسدود است. به عنوان مثال، تماس بین عنبیه و عدسی در حاشیه مردمک، یک بلوک مردمک ایجاد می‌کند که مقاومت را در برابر خروج آب افزایش می‌دهد. انسداد زاویه اتاق قدامی از درناژ مایعات (مایع زلالیه (aqueous humor)) درون چشم جلوگیری کرده و ممکن است فشار داخل چشم (intraocular pressure; IOP) را افزایش دهد. افزایش IOP با آسیب عصب بینایی گلوکوماتوز (glaucomatous) و از دست دادن میدان دید همراه است. ایریدوتومی محیطی با لیزر («ایریدوتومی (iridotomy)») پروسیجری برای از بین بردن بلوک مردمک و اجازه دادن به مایع زلالیه برای عبور مستقیم از محفظه خلفی به قدامی است، که با ایجاد سوراخی در عنبیه با استفاده از لیزر انجام می‌شود. این روش معمولا برای درمان بیماران مبتلا به گلوکوم اولیه زاویه بسته، بیمارانی با زاویه بسته اولیه (زوایای باریک و بدون علائم نوروپاتی گلوکوماتوز اپتیک (glaucomatous optic neuropathy))، و بیماران مشکوک به زاویه بسته اولیه (بیماران مبتلا به انسداد برگشت‌پذیر) مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، اثربخشی ایریدوتومی در کاهش سرعت پیشرفت از دست دادن میدان دید، نامطمئن است.
ارزیابی تاثیرات ایریدوتومی در مقایسه با عدم انجام آن در مدیریت درمانی گلوکوم اولیه زاویه بسته، زاویه بسته اولیه، و افراد مشکوک به زاویه بسته اولیه.
پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL؛ 2021؛ شماره 10) را جست‌وجو کردیم، که شامل پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه چشم و بینایی در کاکرین؛ MEDLINE Ovid؛ Embase Ovid؛ PubMed؛ LILACS؛ ClinicalTrials.gov؛ و WHO ICTRP بود. تاریخ آخرین جست‌وجو 10 اکتبر 2021 بود.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی یا شبه-تصادفی‌سازی و کنترل شده‌‌ای واجد شرایط برای ورود به این مرور بودند که ایریدوتومی را با عدم انجام آن در افراد مشکوک به زاویه بسته اولیه، بیماران مبتلا به زاویه بسته اولیه، یا بیماران مبتلا به گلوکوم زاویه بسته اولیه در یک یا هر دو چشم مقایسه کردند.
از متدولوژی (methodology) استاندارد کاکرین استفاده کرده و با استفاده از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE)، قطعیت مجموعه شواهد را برای پیامدهای از پیش تعیین شده ارزیابی کردیم.
چهار مطالعه (3086 چشم از 1543 شرکت‌کننده) را شناسایی کردیم که ایریدوتومی را با عدم انجام آن در شرکت‌کنندگان (محدوده متوسط سنی 59.6 تا 62.9 سال) مشکوک به زاویه بسته اولیه از چین، سنگاپور، یا بریتانیا، مقایسه کردند. محققین مطالعه یک چشم هر شرکت‌کننده را به ایریدوتومی و چشم دیگر را به عدم انجام آن تصادفی‌سازی کردند. دو مطالعه نتایج طولانی‌مدت (پنج سال یا بیشتر) را ارائه دادند. قطعیت شواهد را برای پیامدهای از پیش تعیین شده در سطح متوسط تا پائین ارزیابی کردیم، که به دلیل خطر بالای سوگیری (bias) (مثلا سوگیری‌های عملکرد (performance bias) و سوگیری تشخیص (detection bias)) و عدم دقت نتایج، رتبه‌بندی را کاهش دادیم.
متاآنالیز داده‌های دو مطالعه نشان می‌دهد که انجام ایریدوتومی در مقایسه با عدم انجام آن احتمالا در یک سال (تفاوت میانگین (MD): 0.04 میلی‌متر جیوه؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.17- تا 0.24؛ I2 = 65%؛ 2598 چشم از 1299 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) و پنج سال (MD؛ 0.12 میلی‌متر جیوه؛ 95% CI؛ 0.11- تا 0.35؛ I2 = 0%؛ 2016 چشم از 1008 شرکت‌کننده)، و در بهترین حدت بینایی تصحیح شده به صورت logMAR در یک سال (MD؛ 0.00؛ 95% CI؛ 0.01- تا 0.01؛ I2 = 69%؛ 2596 چشم از 1298 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) و پنج سال (MD؛ 0.01؛ 95% CI؛ 0.01- تا 0.03؛ I2 = 0%؛ 2002 چشم از 1001 شرکت‌کننده)، تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در IOP بر جای می‌گذارد. از نظر یافته‌های گونیوسکوپی (gonioscopic)، چشم‌های تحت درمان با ایریدوتومی احتمالا دارای زوایای وسیع‌تری در مقیاس درجه‌بندی شافر (Shaffer) بوده (MD؛ 4.93 واحد؛ 95% CI؛ 4.73 تا 5.12؛ I2 = 59%؛ 2598 چشم از 1299 شرکت‌کننده در یک سال؛ MD؛ 5.07؛ 95% CI؛ 4.78 تا 5.36؛ I2 = 97%؛ 2016 چشم از 1008 شرکت‌کننده در پنج سال؛ شواهد با قطعیت متوسط) و سینشیای قدامی محیطی (peripheral anterior synechiae; PAS) کمتری نسبت به چشم‌هایی داشتند که در پنج سال ایریدوتومی دریافت نکردند (خطر نسبی (RR): 0.41؛ 95% CI؛ 0.24 تا 0.67؛ I2 = 28%؛ 2 مطالعه، 2738 چشم از 1369 شرکت‌کننده)، اما شواهد در یک سال کمتر قطعی بودند (RR: 0.62؛ 95% CI؛ 0.25 تا 1.54؛ I2 = 57%؛ 3 مطالعه، 2896 چشم از 1448 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). هیچ مطالعه‌ای داده‌ای را در مورد نسبتی از شرکت‌کنندگان با از دست دادن پیشرونده میدان بینایی در طول دوره پیگیری (پیامد اولیه این مرور)، میانگین تعداد داروها برای کنترل فشار داخل چشم، یا پیامدهای کیفیت زندگی گزارش نکردند. شواهدی با قطعیت پائین نشان می‌دهد که ایریدوتومی ممکن است به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در بروز زاویه بسته حاد منجر شود (RR: 0.29؛ 95% CI؛ 0.07 تا 1.20؛ I2 = 0%؛ 3 مطالعه، 3006 چشم از 1503 شرکت‌کننده). اگرچه وقوع دیگر عوارض جانبی چشمی (مانند درد چشم، خشکی چشم، قرمزی چشم، و ناراحتی چشم) نادر است، در چشم‌هایی که تحت درمان با ایریدوتومی قرار گرفتند، بیشتر از چشم‌های گروه کنترل رخ دادند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.