سوال مطالعه مروری
آیا تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (transcutaneous electrical nerve stimulation; TENS) درد را در بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژی (fibromyalgia) تسکین می‌بخشد؟
پیشینه
فیبرومیالژی یک وضعیت پزشکی طولانی‌مدت است که با درد طولانی در سراسر بدن مشخص می‌شود. TENS یک روش درمانی است که شامل عبور دادن پالس جریان‌های الکتریکی در سطح پوست با استفاده از دو یا چهار الکترود است. این درمان برای مدیریت شرایط دردناک استفاده می‌شود. TENS ارزان است، می‌تواند برای افراد مبتلا به فیبرومیالژی توسط خود بیمار استفاده شود، و با هیچ یک از عوارض جانبی خاص مرتبط نیست. این روش باعث کاهش درد حین حرکت می‌شود به طوری که ممکن است علاوه بر درمان‌های دیگر برای کمک به افراد برای بازگشت به زندگی عادی خود مفید باشد.
ویژگی‌های مطالعه
در ژانویه 2017؛ هشت مطالعه بالینی را یافتیم که 315 نفر را مورد بررسی قرار دادند. ما تجویز TENS را برای ایجاد حس «سوزن سوزن شدن» غیر-دردناک در محل درد به عنوان یک درمان به تنهایی یا در ترکیب با درمان ورزشی وارد کردیم. تمام مطالعات از TENS در مقایسه با TENS «جعلی» (دارونما (placebo) یا داروی ساختگی نامیده می‌شود)، عدم درمان، یا سایر درمان‌ها مانند دارو یا هیدروتراپی (hydrotherapy) (درمان در آب) استفاده کردند.
نتایج کلیدی
مطالعات با کیفیت بالای کافی پیدا نکردیم تا بتوانیم در مورد اثربخشی TENS برای درد فیبرومیالژی نتیجه‌گیری کنیم. هرچند هفت مطالعه نتیجه گرفتند که TENS درد مرتبط با فیبرومیالژی را کاهش می‌دهد، مطالعات دارای کیفیت پائینی بودند و یافته‌های مربوط به اندازه‌گیری درد نامتناقض گزارش شدند. مطالعات اغلب پیامدهای ما را اندازه‌گیری نکردند و اینکه چه جنبه‌هایی از درد گزارش شده همیشه مشخص نبود (مثلا درد موجود، درد به یاد مانده، شدت درد، و غیره). فقط یک مطالعه پایلوت کوچک نشان داد که یک درمان 30 دقیقه‌ای با TENS باعث کاهش درد هنگام حرکت و بلافاصله پس از درمان شد؛ با این حال، تعداد شرکت‌کنندگان بیش از حد کم بودند و معلوم نیست که این تاثیر در طول دوره‌های طولانی‌تر درمان TENS حفظ خواهد شد یا خیر. به طور کلی، قضاوت در مورد اینکه TENS درد مرتبط با فیبرومیالژی را کاهش می‌دهد یا خیر، امکان‌پذیر نیست. عوارض جانبی جدی در هیچ یک از مطالعات گزارش نشده بود.
کیفیت شواهد
ما کیفیت شواهد به دست آمده از مطالعات را با استفاده از چهار سطح رتبه‌بندی کردیم: بسیار پائین، پائین، متوسط، یا بالا. شواهد با کیفیت بسیار پائین نشان می‌دهد که ما در مورد نتایج بسیار نامطمئن هستیم. شواهد با کیفیت بالا به این معنی است که ما در مورد نتایج بسیار مطمئن هستیم. به طور کلی کیفیت شواهد به دلیل فقدان داده بسیار پائین بود.
شواهد با کیفیت بالا برای حمایت یا رد استفاده از TENS برای فیبرومیالژی وجود نداشت. تعداد اندکی مطالعه با توان ناکافی با گزارش روش‌شناسی و مداخلات درمانی ناقص یافتیم.
فیبرومیالژی (fibromyalgia) با درد مداوم و گسترده، مشکلات خواب، و خستگی شناخته می‌شود. تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (transcutaneous electrical nerve stimulation; TENS) ارسال پالس‌های الکتریکی به سطح سالم پوست است که باعث تحریک اعصاب محیطی می‌شود و به طور گسترده‌ای برای کنترل شرایط دردناک استفاده می‌شود. TENS یک روش ارزان و ایمن است و می‌تواند توسط خود فرد اجرا شود. درد را هنگام حرکت در برخی از افراد کاهش می‌دهد، بنابراین می‌تواند برای کمک به شرکت‌کنندگان در انجام ورزش و فعالیت‌های روزمره زندگی مفید باشد. تا به امروز، فقط یک مرور سیستماتیک در سال 2012 وجود داشت که میان درمان‌های دیگر، برای فیبرومیالژی، TENS را وارد کرد و نویسندگان نتیجه گرفتند که TENS موثر نبوده است.
ارزیابی اثربخشی ضد-درد و حوادث جانبی TENS به تنهایی یا همراه با مراقبت‌های معمول (از جمله ورزش) در مقایسه با TENS دارونما (placebo) (ساختگی)، عدم درمان، ورزش به تنهایی، یا درمان دیگر از جمله دارو، طب سوزنی الکتریکی (electroacupuncture)، گرما درمانی (warmth therapy)، یا هیدروتراپی (hydrotherapy) برای فیبرومیالژی در بزرگسالان.
ما بانک‌های اطلاعاتی زیر را تا 18 ژانویه 2017 جست‌وجو کردیم: CENTRAL (CRSO)؛ MEDLINE (Ovid)؛ Embase (Ovid)؛ CINAHL (EBSCO)؛ PsycINFO (Ovid)؛ LILACS؛ PEDRO؛ Web of Science (ISI)؛ AMED (Ovid)؛ و SPORTDiscus (EBSCO). سه پایگاه ثبت کارآزمایی را نیز جست‌وجو کردیم. هیچ محدودیتی از نظر زبان اعمال نشد.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) یا کارآزمایی‌های شبه-تصادفی‌سازی شده مربوط به درمان با TENS برای درد مرتبط با فیبرومیالژی در بزرگسالان را وارد کردیم. طرح کارآزمایی‌های متقاطع و گروه-موازی را وارد کردیم. مطالعاتی را وارد کردیم که انجام TENS را با استفاده از تکنیک‌های غیر-تهاجمی در شدت‌هایی که تاثیر قابل توجهی از TENS را هنگام تحریک محل درد یا روی نوار عصب پروگزیمال (یا نزدیک آن) در محل درد ایجاد کردند، ارزیابی کردند. تجویز TENSرا به عنوان یک درمان واحد یا در ترکیب با سایر درمان‌ها و ارائه شده به عنوان یک درمان واحد یا به عنوان یک دوره درمانی وارد کردیم.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم، واجد شرایط بودن مطالعه را با ارزیابی هر رکورد و دستیابی به توافق از طریق بحث تعیین کردند. نویسنده سوم مرور به عنوان داور عمل کرد. رکورد مطالعات را پیش از ارزیابی شناسایی نکردیم. دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم داده‌ها را استخراج و خطر سوگیری (bias) مطالعات وارد شده را پیش از وارد کردن اطلاعات به جدول «مشخصات مطالعات وارد شده» ارزیابی کردند. پیامدهای اولیه عبارت بود از تسکین درد گزارش شده توسط شرکت‌کننده از خط پایه به میزان 30% یا بیشتر یا 50% یا بیشتر، و درک کلی بیمار از تغییر (Patient Global Impression of Change; PGIC). شواهد را با استفاده از سیستم درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کرده و به جداول «خلاصه یافته‌ها» اضافه کردیم.
هشت مطالعه را وارد کردیم (هفت RCT؛ یک شبه-RCT؛ 315 بزرگسال (299 زن)؛ در سن 18 تا 75 سال): شش مطالعه از یک طرح گروه-موازی و دو مطالعه از یک طرح متقاطع استفاده کردند. حجم نمونه در بازوهای مداخله پنج تا 43 شرکت‌کننده بود.
دو مطالعه، که یکی از آنها یک طرح متقاطع بود، TENS را با TENS دارونما مقایسه کردند (82 شرکت‌کننده)، یک مطالعه TENS را با عدم درمان (43 شرکت‌کننده)، و چهار مطالعه TENS را با سایر روش‌های درمان مقایسه کردند (دارو (دو مطالعه، 74 شرکت‌کننده)، طب سوزنی الکتریکی (یک مطالعه، 44 شرکت‌کننده)، گرمای سطحی (یک مطالعه متقاطع، 32 شرکت‌کننده)، و هیدروتراپی (یک مطالعه، 10 شرکت‌کننده)). دو مطالعه، TENS به همراه ورزش را با ورزش به تنهایی مقایسه کردند (98 شرکت‌کننده، 49 شرکت‌کننده در هر بازوی درمان). هیچ یک از مطالعات، تسکین درد گزارش شده توسط شرکت‌کننده را از 50% یا بیشتر یا PGIC اندازه‌گیری نکرد. به طور کلی، مطالعات در معرض خطر نامشخص یا بالای سوگیری قرار داشتند، و به ویژه تمام مطالعات از نظر حجم نمونه در معرض خطر بالای سوگیری قرار داشتند.
فقط یک مطالعه (14 شرکت‌کننده) پیامد اولیه میزان تسکین درد گزارش شده توسط شرکت‌کننده را از 30% یا بیشتر اندازه‌گیری کرد. کاهش درد 30% یا بیشتر با استفاده از TENS و ورزش در مقایسه با 13% با ورزش به تنهایی به دست آمد. یک مطالعه، 10/28 شرکت‌کننده، تسکین درد را از 25% یا بیشتر با TENS در مقایسه با 10/24 شرکت‌کننده با استفاده از گرمای سطحی (42 درجه سانتیگراد) گزارش کردند. ما قضاوت کردیم که تجمیع آماری امکان‌پذیر نبود زیرا داده‌های کافی وجود نداشت و پیامدها همگون نبودند.
هیچ داده‌ای برای پیامدهای اولیه تسکین درد گزارش شده توسط شرکت‌کننده از خط پایه (baseline) به میزان 50% یا بیشتر و PGIC وجود نداشت.
برای پیامدهای ثانویه با کمبود داده مواجه بودیم. یک مطالعه پایلوت متقاطع با 43 شرکت‌کننده نشان داد که میانگین (95% فاصله اطمینان (CI)) کاهش شدت درد هنگام حرکت (مقیاس آنالوگ بصری (VAS) 100 میلی‌متری) طی یک درمان 30 دقیقه‌ای، 11.1 میلی‌متر (95% CI؛ 5.9 تا 16.3) برای TENS و 2.3 میلی‌متر (95% CI؛ 2.4 تا 7.7) برای TENS دارونما بود. تفاوت معنی‌داری بین TENS و دارونما برای درد در حالت استراحت وجود نداشت. یک مطالعه گروه موازی با 39 شرکت‌کننده نشان داد که میانگین ± انحراف معیار (standard deviation; SD) شدت درد (VAS 100 میلی‌متر) از 20 ± 85 میلی‌متر در خط پایه تا 20 ± 43 میلی‌متر بعد از یک هفته از TENS دو-طرفه کاهش یافت؛ از 10 ± 85 میلی‌متر در خط پایه تا 10 ± 60 میلی‌متر بعد از TENS یک طرفه کاهش یافت؛ و از 20 ± 82 میلی‌متر در ابتدا تا 20 ± 80 میلی‌متر پس از یک هفته از TENS دارونما کاهش یافت. نویسندگان هفت مطالعه نتیجه گرفتند که TENS درد را تسکین داد اما یافته‌های یک مطالعه کوچک واحد بعید به نظر می‌رسد که درست باشد.
یک مطالعه، بهبودی بالینی مهمی را در پرسشنامه تاثیر فیبرومیالژی (Fibromyalgia Impact Questionnaire; FIQ) برای عملکرد کار، خستگی، سفتی عضلات، اضطراب، و افسردگی برای TENS با ورزش در مقایسه با ورزش به تنهایی یافت. یک مطالعه هنگامی که TENS به سه هفته اول یک برنامه ورزشی تحت نظارت 12 هفته‌ای اضافه شد، بهبودی بیشتری در نمرات FIQ نیافت.
هرچند گزارش‌هایی وجود داشت که نشان داد TENS در کل منجر به ناراحتی جزئی در 3 شرکت‌کننده شده، اما هیچ موردی از حوادث جانبی جدی در هیچ مطالعه‌ای گزارش نشد.
کیفیت شواهد بسیار پائین بود. به دلیل فقدان داده، رتبه‌بندی GRADE را به طور عمده کاهش دادیم؛ بنابراین، در صورت وجود داده، اطمینان کمی به تخمین اثرگذاری داریم.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.