برای اینکه خدمات و سیستم‌های سلامت عملکرد خوبی داشته باشند، مدیران به یک سیستم روتین اطلاعات نیاز دارند تا اطلاعات موثقی را در مورد چگونگی عملکرد این سیستم‌ها ارائه کند و از استفاده از این اطلاعات برای بهبود خدمات حمایت کند. هدف از انجام این مرور کاکرین این بود که بدانیم روش‌های مختلف بهبود سیستم روتین اطلاعات می‌توانند باعث بهبود کیفیت اطلاعات و استفاده از آن‌ها و بهبود کیفیت خدمات سلامت و استفاده از آن‌ها شوند یا خیر. نویسندگان این مرور تمام مطالعات مرتبط را برای پاسخ به این سوال گردآوری و تجزیهوتحلیل کردند و شش مطالعه را پیدا کردند.
پیام‌های کلیدی
انتقال از سیستم‌های اطلاعات مبتنی بر کاغذ به سیستم‌های الکترونیکی و دیجیتال شاید این امکان را برای کارکنان مراکز مراقبت‌های سلامت فراهم کند تا بتوانند برخی از انواع اطلاعات روتین سلامت را سریع‌تر و با اشتباهات کمتری گردآوری کنند. اما شکاف‌های زیادی در شواهد وجود دارد، و ما هنوز هم باید در مورد تاثیر رویکردهای مختلف بر کیفیت اطلاعات و استفاده از آن‌ها و بر کیفیت خدمات مراقبت سلامت و سیستم‌های گسترده‌تر سلامت بیشتر بدانیم.
چه چیزی در این مرور مورد بررسی قرار گرفت؟
کارمندان مراکز مراقبت سلامت معمولا به‌طور روتین اطلاعاتی را در مورد خدماتی که ارائه می‌دهند، گردآوری می‌کنند. این اطلاعات، اغلب شامل اطلاعاتی در مورد سلامت بیماران و نوع درمان‌ها و آزمایش‌هایی است که بیماران دریافت می‌کنند. مدیران سطوح مختلف سیستم سلامت نیز اطلاعاتی را جمع‌آوری می‌کنند، به‌عنوان مثال در مورد منابع انسانی، مالی، داروها و سیستم‌های تأمین مالی. سپس مدیران می‌توانند از این اطلاعات برای تصمیم‌گیری در مورد نحوه سازماندهی و بهبود خدمات استفاده کنند. به این سیستم، «سیستم روتین اطلاعات سلامت» گفته می‌شود. این سیستم، اغلب یک سیستم مبتنی بر کاغذ است، اما اطلاعات را می‌توان از طریق سیستم‌های الکترونیکی نیز گرد هم آورد.
در بسیاری از کشورها، این سیستم‌های روتین خوب کار نمی‌کنند. این امر اغلب به دلیل کیفیت پائین اطلاعات یا مفید نبودن آن‌ها است. اگر هم اطلاعات با کیفیت خوب در دسترس باشد، مدیران همیشه از این اطلاعات به‌طور موثری برای بهبود خدمات استفاده نمی‌کنند. این موضوع ممکن است به این دلیل باشد که مدیران در دسترسی به اطلاعات با مشکلاتی مواجه هستند، فاقد مهارت لازم برای استفاده صحیح از این اطلاعات هستند، یا برای استفاده از این اطلاعات تشویق یا حمایت نمی‌شوند.
در این مرور، به بررسی روش‌های مختلف بهبود سیستم‌های روتین اطلاعات سلامت و تاثیر این روش‌ها بر کیفیت اطلاعات و استفاده از آن‌ها و کیفیت خدمات مراقبت سلامت و سیستم‌های گسترده‌تر سلامت پرداختیم.
نتایج اصلی این مرور چه هستند؟
نویسندگان این مرور شش مطالعه مرتبط را از کشورهای آفریقا و آمریکای جنوبی پیدا کردند. برخی از مطالعات به ارزیابی این موضوع پرداختند که سیستم‌های الکترونیکی بهتر از سیستم‌های مبتنی بر کاغذ هستند یا خیر. برخی از مطالعات نیز به بررسی روش‌های دیگر بهبود این سیستم پرداختند، به‌عنوان مثال استفاده از سیستم‌های پیام کوتاه تلفن همراه برای کمک به کارکنان بخش سلامت و سایر سیستم‌های مرکزی اطلاع‌رسانی به کارکنان در مورد سطوح تامین، ثبت بیماران، یا نظارت بر سلامت بیماران.
این نوع سیستم‌ها چه تاثیری بر کیفیت اطلاعات گردآوری شده و استفاده از آن‌ها و بر کیفیت خدمات و سیستم‌های سلامت دارند؟
- هنگامی که کارکنان مراقبت سلامت از سیستم‌های اطلاعات الکترونیک و دیجیتال برای مستند-سازی و ارتباط نتایج تست‌های آزمایشگاهی بیماری سل (tuberculosis; TB) در مقایسه با سیستم‌های مبتنی بر کاغذ استفاده می‌کنند، نتایج آزمایش احتمالا سریع‌تر و به‌طور کلی با اشتباهات کمتری گزارش می‌شوند. اما نمی‌دانیم که این سیستم‌های جدید منجر به اشتباهات جدی کمتری می‌شوند یا خیر (مانند دادن نتایج اشتباه آزمایش به بیمار هنگام انتقال اطلاعات از سیستم آزمایشگاهی به سیستم کلینیک)، زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین است.
- هنگامی که پیامک‌های (SMS) مکرر انگیزشی برای گردآوری اطلاعات مربوط به بارداری‌ها، زایمان‌ها و مرگ‌ومیر نوزادان برای کارکنان بخش سلامت در جامعه فرستاده می‌شوند، ممکن است در مقایسه با پیام‌هایی با تکرار کمتر، تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در کیفیت اطلاعاتی که گزارش می‌شود، ایجاد کنند.
ما نمی‌دانیم که سایر رویکردهای بهبود سیستم چه تاثیری بر کیفیت اطلاعات و استفاده از آن‌ها یا بر کیفیت خدمات دارند زیرا شواهدی وجود ندارد یا از قطعیت بسیار پائینی برخوردار است.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
نویسندگان این مرور به جست‌وجوی مطالعاتی پرداختند که تا می 2019 منتشر شدند.
این مرور تاثیرات متفاوتی را از مداخلات عمدتا تکنیکی (فنی) برای بهبود کیفیت اطلاعات، و شکاف موجود در شواهد مربوط به مداخلات با هدف تقویت مدیریت اطلاعات سیستم سلامت نشان می‌دهد. شکافی در مداخلات حمایت کننده از اطلاعات فراتر از مدیریت بالینی، مانند منابع انسانی، مالی، تأمین دارو و حکومت، وجود دارد. برای آگاهی یافتن از روش‌های قوی در طراحی مداخله و روش‌های ارزیابی، نیاز به درک بهتری از مکانیسم‌های علیتی داریم، که توسط آن‌ها حمایت اطلاعاتی می‌تواند بر تغییر در مدیریت تصمیم‌گیری تاثیر بگذارد.
یک سیستم روتین اطلاعات سلامت (routine health information system; RHIS) با عملکرد مناسب می‌تواند اطلاعات مورد نیاز را برای مدیریت سیستم سلامت، برای حکومت، مسوولیت‌پذیری، برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری، نظارت و بهبود کیفیت ارائه کند، اما حمایت ضعیف از اطلاعات یک مانع اصلی برای بهبود مدیریت سیستم سلامت به شمار می‌رود.
ارزیابی تاثیرات مداخلات به منظور بهبود سیستم‌های روتین اطلاعات سلامت از لحاظ عملکرد RHIS، و هم‌چنین، از لحاظ بهبود عملکرد مدیریت سیستم سلامت و بهبود پیامدهای سلامت بیمار و جمعیت.
پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL) در کتابخانه کاکرین؛ MEDLINE Ovid و Embase Ovid را در تاریخ می 2019 جست‌وجو کردیم. در اپریل 2016 به جست‌وجو در Global Health؛ Ovid و PsycInfo پرداختیم. در ژانویه 2020 برای یافتن منابع علمی خاکستری به جست‌وجو در Grey Literature Report و در OpenGrey پرداخته، و برای پیدا کردن کارآزمایی‌های در حال انجام با استفاده از پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) و ClinicalTrials.gov جست‌وجو کردیم. در اکتبر 2019 با استفاده از Web of Science، و جست‌وجوی «مقالات مشابه» در PubMed، جست‌وجویی را در منابع استناد شده نیز انجام دادیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده و غیر-تصادفی‌سازی شده، مطالعات کنترل شده قبل-بعد و مطالعات سری زمانی که به مقایسه مداخلات سیستم روتین اطلاعات سلامت، با کنترل‌کننده‌ها، در مراکز مراقبت‌های اولیه سلامت، بیمارستان یا در سطح جامعه پرداختند. شرکت‌کنندگان عبارت بودند از کارکنان بالینی و مدیریتی، مدیریت محلی و کارکنان بخش سلامت در جامعه که از سیستم‌های روتین اطلاعات استفاده می‌کنند.
دو نویسنده به‌طور مستقل از هم برای شناسایی مطالعات جهت ورود به مرور رکوردها را بررسی کردند، دادهها را از مطالعات وارد شده استخراج کرده و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کردند. مداخلات و پیامدها در طول مطالعات متفاوت‌تر از آن بودند که امکان تجزیهوتحلیل خطر تجمعی فراهم شود. جدول «خلاصه‌ای از یافته‌ها» را برای مقایسه‌های مربوط به هر مداخله ارائه می‌دهیم که به‌طور گسترده‌ای به مداخله‌های تکنیکی (Technical) و سازمانی (Organisational) (یا ترکیبی از هر دو) طبقه‌بندی می‌شوند، و پیامدهای مربوط به کیفیت دادهها و کیفیت خدمات را گزارش می‌کنیم. از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) برای ارزیابی قطعیت شواهد استفاده کردیم.
شش مطالعه را وارد کردیم: چهار مورد کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده خوشه‌ای و دو مورد مطالعات کنترل شده قبل-بعد، از آفریقا و آمریکای جنوبی. سه مطالعه مداخلات تکنیکی را ارزیابی کردند، یک مطالعه مداخله سازمانی، و دو مطالعه ترکیبی را از مداخلات تکنیکی و سازمانی ارزیابی کردند. چهار مطالعه کیفیت دادهها و شش مطالعه کیفیت خدمات را گزارش کردند.
از نظر کیفیت دادهها، یک سیستم الکترونیکی اطلاعات آزمایشگاهی TB مبتنی بر وب احتمالا مدت زمان سپری شده را برای گزارش نتایج آزمایش TB کاهش می‌دهد، و شاید نرخ کلی خطاهای ثبتی را در نتایج تست TB، در مقایسه با سیستم مبتنی بر کاغذ، کاهش دهد (شواهد با قطعیت متوسط). ما در مورد تاثیر سیستم الکترونیکی اطلاعات آزمایشگاهی، در مقایسه با سیستم مبتنی بر کاغذ، بر نرخ ثبت خطاهای جدی (شناسایی غلط) برای نتایج آزمایش TB مطمئن نیستیم (شواهد با قطعیت بسیار پائین). خطاهای شناسایی غلط عبارتند از عدم دقت در انتقال نتایج آزمایش بین پایگاه ثبت الکترونیکی و نمودارهای بالینی بیماران. هم‌چنین در مورد تاثیر مداخله بر کیفیت خدمات (به موقع بودن شروع درمان بیماری سل برای فرد بیمار یا تغییر آن) مطمئن نیستیم (شواهد با قطعیت بسیار پائین).
یک ابزار الکترونیکی دستی احتمالا مدت زمان سپری شده را تا گزارش نتایج آزمایش TB بهبود می‌بخشد، و ممکن است فراوانی کلی خطاهای ثبت شده را در نتایج آزمایش TB بین نوت‌بوک آزمایشگاهی و سیستم الکترونیکی ثبت اطلاعات در مقایسه با سیستم مبتنی بر کاغذ کاهش دهد (شواهد با قطعیت متوسط). با این حال، در مورد تاثیر مداخله بر فراوانی خطاهای جدی (شناسایی غلط) در موارد ثبت شده بین نوت‌بوک آزمایشگاهی و ثبت الکترونیکی اطلاعات، در مقایسه با سیستم مبتنی بر کاغذ، مطمئن نیستیم (شواهد با قطعیت بسیار پائین).
در مورد تاثیر سیستم الکترونیکی اطلاعات سلامت بیمارستان بر کیفیت خدمات (مدت زمان سپری شده به‌صورت سرپایی در بیمارستان، طول مدت بستری در بیمارستان و گردآوری اطلاعات مربوط به درآمد بیمارستان) در مقایسه با سیستم مبتنی بر کاغذ مطمئن نیستیم (شواهد با قطعیت بسیار پائین).
ارسال پیام متنی (SMS) کوتاه با تعداد بالا در مقایسه با ارسال پیام متنی کوتاه با تعداد پائین ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت را در کیفیت دادهها (از نظر کامل بودن مستندات پیامدهای بارداری) ایجاد کند (شواهد با قطعیت پائین).
در مورد تاثیر اعلان الکترونیکی موجودی دارویی (با حمایت از سوی مدیریت داده یا حمایت از انتقال محصول) بر کیفیت خدمات (از لحاظ انتقال موجودی و سطوح موجودی)، در مقایسه با اعلان موجودی مبتنی بر کاغذ مطمئن نیستیم (شواهد با قطعیت بسیار پائین).
در مورد تاثیر تقویت اطلاعات سلامت (که بخشی از مداخله جامع برای بهبود کیفیت خدمات است) بر کیفیت خدمات (انگیزه کارکنان بخش سلامت، دریافت آموزش توسط کارکنان بخش سلامت، نمرات شاخص اطلاعات سلامت، کیفیت مشاهدات بالینی کودکان و بزرگسالان) مطمئن نیستیم (شواهد با قطعیت بسیار پائین).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.