سوال مطالعه مروری
مداخلات رژیم غذایی، فعالیتی و رفتاری مخصوص والدین در کاهش وزن کودکان مبتلا به اضافه-وزن و چاقی تا چه اندازه موثر است؟
پیشینه
در سراسر جهان تعداد کودکان مبتلا به اضافه-وزن و چاق در حال افزایش است. این کودکان به احتمال بیشتری در همان دوران کودکی یا در آینده دچار مشکلات سلامت خواهند شد. والدین می‌توانند نقش مهمی در مشخص کردن تغذیه کودک داشته باشند. در مورد اینکه کمک به والدین برای ایجاد تغییر در رژیم خانواده و سبک زندگی می‌تواند این مشکل را برطرف کند یا خیر، مطالعات بیشتری مورد نیاز است.
ویژگی‌های مطالعه
20 کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (مطالعات بالینی که افراد در آنها به طور تصادفی در یکی از دو یا چند گروه درمانی قرار می‌گیرند) را گرد آوردیم که درمان‌های رژیمی، فعالیتی و رفتاری (عادت‌های تغییر یا بهبود یافته) را با انواع گروه‌های کنترل (افرادی که هیچ درمانی نگرفتند) در ارتباط با والدین 3057 کودک (با سن 5 تا 11 سال) مقایسه کردند. شباهت‌های کمی بین کارآزمایی‌ها از لحاظ ماهیت و نوع مداخله مورد استفاده وجود داشت. کارآزمایی‌ها را بر اساس نوع مقایسه گروه‌بندی کردیم. مرور سیستماتیک ما تاثیرات مداخلات مخصوص والدین را در مقایسه با مداخلات والدین و کودک، کنترل‌های فهرست انتظار (یعنی مداخله تا زمان پایان کارآزمایی به تعویق انداخته می‌شود)، دیگر مداخلات دارای ارتباط یا اطلاعات حداقلی و انواع دیگر مداخلات مخصوص والدین گزارش کرد. کودکان تحت‌نظر در کارآزمایی‌های وارد شده برای شش ماه تا دو سال تحت کنترل بودند (که پیگیری نامیده می‌شود). این شواهد تا مارچ 2015 به‌روز است.
نتایج کلیدی
بیشترین پیامد گزارش شده به صورت شاخص توده بدنی (body mass index; BMI) بود. BMI معیاری از میزان چربی بدن است و با اندازه‌گیری وزن (بر حسب کیلوگرم) تقسیم بر قد به توان دو (به متر) به دست می‌آید (kg/m2). این مطالعات، BMI را با محاسبه جنس، وزن و قد با بزرگ شدن کودک اندازه‌گیری کردند (مانند نمره z در BMI و صدک BMI).
در مقایسه با کنترل لیست انتظار، شواهد محدودی وجود داشت که نشان می‌داد مداخلات والدین به کاهش BMI کمک می‌کرد. در بررسی طولانی‌ترین دوره‌های پیگیری کارآزمایی‌های وارد شده، شواهد محکمی مبنی بر مزیت یا مضرات مداخلات فقط والدین در مقایسه با مداخلات والدین و کودک، یا در مقایسه با اطلاعات محدود، پیدا نکردیم. این مرور داده بسیار کمی در مورد چگونگی مقایسه انواع مختلف مداخلات والدین یافت. هیچ کارآزمایی، مرگ‌ومیر به هر علتی، بیماری و تاثیرات اجتماعی‌اقتصادی را گزارش نکرد (مثلا اینکه هزینه مداخلات مخصوص والدین نسبت به مداخلات کودک و والدین کمتر است یا خیر). دو کارآزمایی عوارض جانبی نه چندان جدی را گزارش کردند و بقیه کارآزمایی‌ها هیچ موردی از عوارض جانبی را گزارش نکردند. اطلاعات در مورد روابط والدین و کودک و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت به ندرت گزارش شد.
کیفیت شواهد
کیفیت کلی شواهد پائین بود، به دلیل اینکه کارآزمایی‌های کمی به ازای هر ارزیابی وجود داشت یا تعداد کودکانی که گردآوری شدند، کم بود. علاوه بر این، بسیاری از کودکان پیش از پایان کار، کارآزمایی را ترک کردند.
مداخلات مخصوص والدین می‌تواند گزینه درمانی موثری برای کودکان مبتلا به اضافه-وزن یا چاقی با سن 5 تا 11 سال باشد، وقتی که با کنترل‌های فهرست انتظار مقایسه می‌شود. مداخلات مخصوص والدین در مقایسه با مداخلات مخصوص کودکان و در مقایسه با حداقل کنترل‌های تماس تاثیرات مشابهی دارد. با این حال، شواهد در حال حاضر محدود است؛ برخی از کارآزمایی‌ها خطر سوگیری بالایی داشتند و از دست دادن پیگیری موضوعی خاص بود و شواهدی برای چندین پیامد مهم وجود نداشت. این مرور سیستماتیک، 10 کارآزمایی در حال انجام را شناسایی کرده است که دارای یک بازوی فقط والدین هستند که به نسخه‌های به‌روز بعدی کمک خواهند کرد. این کارآزمایی‌ها می‌تواند اعتبار آنالیزها را با نوع مقایسه کننده بهبود ببخشد و به وسیله مولفه مداخله و موقعیت اجازه تجزیه‌وتحلیل زیر-گروه داده شود. گزارش‌های کارآزمایی باید جزئیات مناسبی را درباره مداخلاتی که قرار است توسط دیگران تکرار شوند، ارائه دهند. انجام و گزارش آنالیز هزینه-اثربخشی در کارآزمایی‌های آتی به جهت تعیین اینکه مداخلات مخصوص والدین نسبت به مداخلات مخصوص کودکان هزینه-اثربخش‌تر است یا خیر، ضروری است.
چاقی و اضافه-وزن دوران کودکی و نوجوانی در سراسر جهان افزایش یافته و با عوارض سلامت کوتاه-مدت و طولانی-مدت همراه است.
بررسی اثربخشی رژیم غذایی، فعالیت فیزیکی و مداخلات رفتاری مخصوص والدین برای درمان چاقی و اضافه-وزن در کودکان با سن 5 تا 11 سال.
یک جست‌وجوی سیستماتیک در منابع علمی بانک‌های اطلاعاتی شامل کتابخانه کاکرین (Cochrane Library)؛ MEDLINE؛ EMBASE؛ PsycINFO؛ CINAHL و LILACS و نیز پایگاه‌های ثبت کارآزمایی، انجام دادیم. منابع کارآزمایی‌های شناسایی شده و مرورهای سیستماتیک را بررسی کردیم. هیچ محدودیت زبانی اعمال نکردیم. تاریخ آخرین جست‌وجو برای تمامی بانک‌های اطلاعاتی، مارچ 2015 بود.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را در مورد رژیم غذایی، فعالیت فیزیکی و مداخلات رفتاری مخصوص والدین برای درمان اضافه-وزن یا چاقی در کودکان با سن 5 تا 11 سال وارد کردیم.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم کارآزمایی‌ها را برای خطر سوگیری (bias) بررسی کرده و به طور کلی کیفیت مطالعه را با استفاده از روش‌های درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردند. در صورت لزوم، برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر با نویسندگان تماس گرفتیم.
RCT 20 با 3057 شرکت‌کننده را وارد مرور کردیم. تعداد شرکتکنندگان به ازای هر کارآزمایی بین 15 تا 645 نفر بود. مدت پیگیری بین 24 هفته تا دو سال بود. هجده کارآزمایی RCTهای موازی و دو کارآزمایی، RCTهای خوشه‌ای بودند. دوازده RCT، دو مورد مقایسه و هشت RCT، سه مورد مقایسه داشتند. مداخلات به طور گسترده‌ای متفاوت بودند و مدت، محتوی و پیگیری مداخلات ناهمگون بود. مقایسه کننده‌ها نیز متفاوت بودند. این مرور، مقایسه‌ها را به چهار دسته تقسیم کرد: والد به تنهایی در برابر والد-کودک، والد به تنهایی در برابر کنترل‌های لیست انتظار، والد به تنهایی در برابر حداقل مداخلات تماسی و والد به تنهایی در برابر دیگر مداخلات والد به تنهایی.
کیفیت کارآزمایی به طور کلی پائین در نظر گرفته شد و بخش بزرگی از کارآزمایی‌ها، خطر سوگیری بالایی در خطر معیارهای تکی سوگیری داشت.
در کارآزمایی‌هایی که مداخله مخصوص والدین با مداخله والدین-کودک مقایسه شد، تغییر امتیاز Z شاخص توده بدنی (body mass index; BMI)، تفاوت میانگین (MD) به اندازه 0.04- را در طولانی‌ترین دوره پیگیری (10 تا 24 ماه) نشان داد (95% فاصله اطمینان (CI): 0.15- تا 0.08؛ P = 0.56؛ 267 شرکت‌کننده؛ 3 کارآزمایی؛ شواهد با کیفیت پائین). در کارآزمایی که مداخله مخصوص والدین را با کنترل فهرست انتظار مقایسه می کرد، تغییر امتیاز Z در BMI به نفع مداخله مخصوص والدین در طولانی‌ترین دوره پیگیری (10-12 ماه)، MD برابر 0.10- بود (95% CI؛ 0.19- تا 0.01)؛ 0.04 = P؛ 136 شرکت‌کننده؛ 2 کارآزمایی؛ شواهد با کیفیت پائین). تغییر امتیاز Z در BMI در مداخلات مخصوص والدین وقتی که با حداقل مداخلات کنترل تماس در طولانی‌ترین دوره پیگیری (9 تا 12 ماه) مقایسه شدند، MD برابر 0.01 را نشان داد (95% CI؛ 0.07- تا 0.09؛ 0.81 = P؛ 165 شرکت‌کننده؛ 1 کارآزمایی؛ شواهد با کیفیت پائین). شباهت‌های کمی بین مداخلات و مقایسه‌ها در کارآزمایی‌های وارد شده در مداخلات مخصوص والدین در برابر دیگر مداخلات مخصوص والدین وجود داشت و این داده‌ها را با هم یکی نکردیم. به طور کلی، این کارآزمایی‌ها هیچ تفاوت چشم‌گیری بین گروه‌های مربوطه مخصوص والدین در پیامدهای BMI نشان ندادند.
پیامدهای دیگر از قبیل ارزیابی‌های رفتاری، ارتباط والدین و کودک و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت به صورت متناقض گزارش شدند. عوارض جانبی این مداخلات به طور کلی گزارش نشد و دو کارآزمایی نشان دادند که هیچ عارضه جانبی جدی وجود ندارد. هیچ کارآزمایی مورتالیتی به هر علتی، موربیدیتی یا تاثیرات اجتماعی‌اقتصادی را گزارش نکرد.
به دلیل کیفیت پائین، مقایسه کننده‌ها و مداخلات ناهمگون و نرخ‌های بالای عدم تکمیل، ضروری است که همه نتایج با احتیاط تفسیر شوند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.