در این مرور چه موضوعی بررسی شد؟
اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئید عبارتند از اسکارهای برجسته، ناهموار و برآمده‌ای که وقتی زخم به درستی بهبود نمی‌یابد، ایجاد می‌شوند. این اسکارها ممکن است تغییر رنگ داده یا قرمز شوند و هم‌چنین باعث درد و خارش شوند. طیف وسیعی از درمان‌ها از جمله ژل‌های سیلیکونی و استروئیدها در دسترس هستند.
لیزر-درمانی ممکن است یک درمان جایگزین برای این نوع اسکارها باشد. در طول لیزر-درمانی، نواحی پوست توسط یک پرتو و اشعه قدرتمند نور هدف قرار می‌گیرد که می‌تواند بافت آسیب‌دیده را تجزیه کند. انواع مختلفی از لیزر-درمانی، بسته به نوع پوست بیمار و ماهیت اسکار، موجود است. لیزر-درمانی گران است و عوارض جانبی بالقوه مضری دارد، بنابراین مهم است که مشخص شود این درمان بی‌خطر و موثر است یا خیر.
هدف از انجام این مرور چیست؟
هدف از این مرور، بررسی این نکته بود که لیزر-درمانی یک درمان موثر برای افراد مبتلا به اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئید است یا خیر. پژوهشگران کاکرین تمام مطالعات مرتبط را برای پاسخ به این سوال گردآوری و آنالیز کردند و 15 کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده را یافتند.
نتایج اصلی این مرور چه هستند؟
تعداد 15 مطالعه مربوط به سال‌های 1999 تا 2019 را شامل 604 شرکت‌کننده (کودکان و بزرگسالان از هر دو جنس) وارد کردیم. حجم نمونه مطالعه کوچک بود (10 تا 120 شرکت‌کننده)، طول مدت پیگیری شرکت‌کنندگان از 12 هفته تا 12 ماه متغیر بود. این مطالعات تغییر را در شدت اسکارهای ارزیابی‌شده توسط متخصصان سلامت یا شرکت‌کنندگان آنالیز کردند.
در مطالعات انجام‌شده، انواع مختلفی از دستگاه‌های لیزر با عدم-درمان و با دیگر روش‌های درمانی مقایسه شدند. لیزر-درمانی همراه با درمان دیگر نیز با این درمان به‌تنهایی مقایسه شد.
ما نمی‌توانیم مطمئن باشیم که لیزر-درمانی به‌تنهایی یا همراه با دیگر درمان‌ها، شدت اسکارهای هیپرتروفیک یا کلوئید را در مقایسه با عدم-درمان یا دیگر درمان‌ها بهبود می‌بخشد یا خیر، زیرا قطعیت تمام شواهد موجود پائین یا بسیار پائین است. این به دلیل تعداد کم مطالعات، مقایسه‌های مختلف، نتایج متناقض، تعداد کم شرکت‌کنندگان و کمبود داده‌های موجود است.
بروز برخی از عوارض لیزر-درمانی مانند آسیب به پوست یا رگ‌های خونی زیرین، قرمزی و بی‌حسی گزارش شدند. با این حال، قطعیت شواهد بسیار پائین‌تر از آن است که مطمئن شویم این عوارض جانبی چقدر شایع هستند.
پیام‌های کلیدی
در مجموع، نتایج این مطالعات به ما اجازه نمی‌دهند مطمئن شویم که استفاده از هر نوع لیزر-درمانی کم‌وبیش موثرتر از دیگر درمان‌های موجود برای اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئید است یا خیر. از آنجایی که مطالعات فقط شواهدی را با قطعیت بسیار پائین در مورد عوارض جانبی احتمالی ارائه کردند، در حال حاضر به نتایج مطالعات موجود خیلی مطمئن نیستیم و نمی‌توانیم مطمئن باشیم که آسیب ناشی از هر نوع لیزر-درمانی در مقایسه با عدم-درمان یا درمان‌های دیگر، بیشتر از مزیت آن است یا خیر.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
مطالعاتی را که تا 23 مارچ 2021 منتشر شدند جست‌وجو کردیم.
شواهد کافی برای حمایت یا رد اثربخشی لیزر-درمانی برای درمان اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئید وجود ندارد. اطلاعات موجود هم‌چنین برای انجام آنالیز دقیق‌تر در مورد عوارض جانبی مربوط به درمان مرتبط با لیزر-درمانی کافی نیست. با توجه به ناهمگونی مطالعات، نتایج متناقض، مسائل و مشکلات مربوط به طراحی مطالعه و حجم نمونه کوچک، انجام کارآزمایی‌های بیشتر و با کیفیت بالا، با مقیاس‌های معتبر و مجموعه‌های پیامد اصلی باید توسعه یابند. این کارآزمایی‌ها باید نظر و ارزش‌های مصرف‌کنندگان، نیاز به پیگیری طولانی-مدت و لزوم گزارش نرخ عود اسکارها را در نظر بگیرند تا مشخص شود که لیزر می‌تواند در مقایسه با دیگر روش‌های درمانی برای معالجه اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئید نتایج بهتری به دست آورد یا خیر.
اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئید (hypertrophic and keloid scars) از مشکلات پوستی شایعی هستند که در نتیجه بهبود غیر-طبیعی زخم‌ها به وجود می‌آیند. آنها می‌توانند باعث خارش، درد شده و تاثیرات جسمانی و روانی منفی بر زندگی بیماران وارد آوردند. رویکردهای مختلفی با هدف بهبود این اسکارها مورد استفاده قرار می‌گیرند، از جمله کورتیکواستروئیدهای داخل-ضایعه‌ای، جراحی، و اخیرا لیزر-درمانی. از آنجایی که لیزر-درمانی گران است و ممکن است عوارض جانبی داشته باشد، ارزیابی مزایا و مضرات بالقوه این درمان برای اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئید بسیار مهم و ضروری است.
ارزیابی تاثیرات لیزر-درمانی برای درمان اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئید.
در مارچ 2021، پایگاه ثبت تخصصی گروه زخم در کاکرین، CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ CINAHL EBSCO Plus و LILACS را جست‌وجو کردیم. هم‌چنین پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های بالینی را برای یافتن مطالعات بیشتر، مطالعات در حال انجام و منتشر نشده جست‌وجو کرده، و فهرست منابع مطالعات وارد شده مرتبط را هم‌چنین مرورها، متاآنالیزها و گزارش‌های فناوری سلامت را غربالگری کردیم. هیچ محدودیتی از نظر زبان، تاریخ انتشار، یا محیط انجام مطالعه وجود نداشت.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را با موضوع درمان اسکارهای هیپرتروفیک یا کلوئید (یا هر دو)، برای مقایسه لیزر-درمانی با دارونما (placebo)، عدم-مداخله یا مداخله دیگر وارد کردیم.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم مطالعات را برای ورود انتخاب و داده‌های مطالعه را استخراج کردند، خطر سوگیری (bias) مطالعات وارد شده را ارزیابی کرده و رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) را برای بررسی قطعیت شواهد به کار بردند. در صورت بروز اختلاف نظر، نویسنده سوم مرور داوری کرد.
تعداد 15 RCT را شامل 604 شرکت‌کننده (کودکان و بزرگسالان) با حجم نمونه مطالعه از 10 تا 120 شرکت‌کننده (میانگین 40.27) وارد کردیم. در جایی که مطالعات قسمت‌های مختلف یک اسکار را تصادفی‌سازی کردند، هر بخش اسکار یک واحد آنالیز بود (906 بخش اسکار). طول دوره پیگیری شرکت‌کنندگان از 12 هفته تا 12 ماه متغیر بود. همه کارآزمایی‌های وارد شده دارای خطر بالای سوگیری (bias) حداقل در یک حوزه بودند: همه مطالعات به دلیل عدم کورسازی شرکت‌کنندگان و پرسنل در معرض خطر بالای سوگیری در نظر گرفته شدند. تنوع در انواع مداخله، کنترل‌ها، دوره‌های پیگیری و محدودیت‌ها در گزارش داده‌ها به این معنی است که داده‌ها را برای یک مقایسه (و فقط دو پیامد در این مورد) تجمیع کردیم. چندین پیامد ثانویه مرور - زیبایی، تحمل، ترجیح روش‌های مختلف درمان، پایبندی، و تغییر در کیفیت زندگی - در هیچ یک از مطالعات وارد شده گزارش نشدند.
لیزر در برابر عدم-درمان:
شواهدی را با قطعیت پائین پیدا کردیم که نشان می‌دهد ممکن است در اسکارهای درمان‌شده با لیزر رنگی-پالسی (pulsed-dye laser; PDL) 585 نانومتری در مقایسه با عدم-درمان، بهبود اسکار هیپرتروفیک و کلوئید (یعنی اسکارها شدت کمتری دارند) بیشتر باشد (خطر نسبی (RR): 1.96؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.11 تا 3.45؛ دو مطالعه، 60 بخش اسکار).
مشخص نیست که لیزر فرکشنال غیر-ابلاتیو (non-ablative fractional laser; NAFL) در مقایسه با عدم-درمان بر شدت اسکار هیپرتروفیک تاثیر می‌گذارد یا خیر (شواهد با قطعیت بسیار پائین).
مشخص نیست که لیزر دی‌اکسید کربن فرکشنال (CO2) در مقایسه با عدم-درمان تاثیری بر شدت اسکار هیپرتروفیک و کلوئید می‌گذارد یا خیر (شواهد با قطعیت بسیار پائین).
هشت مطالعه عوارض جانبی مرتبط با درمان را گزارش کردند اما داده‌های کافی را برای آنالیز بیشتر ارائه نکردند.
لیزر در برابر درمان‌های دیگر:
ما مطمئن نیستیم که درمان با 585-نانومتری PDL در مقایسه با کورتیکواستروئید داخل-ضایعه‌ای تریامسینولون استوناید (triamcinolone acetonide; TAC)، فلوئورواوراسیل داخل-ضایعه‌ای (Fluorouracil; 5-FU) یا استفاده ترکیبی از TAC به علاوه 5-FU تاثیری بر شدت اسکار هیپرتروفیک و کلوئید می‌گذارد یا خیر (شواهد با قطعیت بسیار پائین). هم‌چنین مشخص نیست لیزر اربیوم (erbium laser) در مقایسه با TAC بر شدت اسکار هیپرتروفیک تاثیر می‌گذارد یا خیر (شواهد با قطعیت بسیار پائین).
مقایسه‌های دیگر شامل 585-نانومتری PDL در برابر ورقه‌های ژل سیلیکونی، لیزر CO2 فرکشنال در برابر TAC و لیزر CO2 فرکشنال در برابر وراپامیل (verapamil) بودند. با این حال، نویسندگان داده‌های کافی را در مورد شدت زخم‌ها برای مقایسه مداخلات گزارش نکردند.
از آنجایی که فقط شواهدی با قطعیت بسیار پائین در مورد عوارض جانبی مربوط به درمان، از جمله درد، زغال‌زدگی (charring) (سوختن پوست به‌گونه‌ای که سطح آن سیاه شود)، تلانژکتازی (telangiectasia) (شرایطی که در آن رگ‌های خونی کوچک باعث ایجاد خطوط قرمز نخ-مانند روی پوست می‌شوند)، آتروفی پوست (نازک شدن پوست)، تغییر رنگ‌های پورپوریک، هیپوپیگمانتاسیون (روشن‌تر شدن رنگ پوست) و اروژن (erosion) (از بین رفتن بخشی از لایه بالایی پوست، ایجاد یک سطح برهنه) ثانویه به تاول زدن در دسترس است، نمی‌توانیم در مورد اینکه چگونه این درمان‌ها با هم مقایسه می‌شوند، نتیجه‌گیری کنیم.
لیزر به علاوه درمان دیگر در برابر درمان دیگر:
مشخص نیست 585-نانومتری PDL به همراه TAC به علاوه FU-5 در مقایسه با TAC به علاوه 5-FU منجر به درصد بالاتری از بهبود خوب تا عالی در شدت اسکار هیپرتروفیک و کلوئید می‌شود یا خیر، زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین ارزیابی شد.
به دلیل وجود شواهدی با قطعیت بسیار پائین، اینکه لیزر CO2 به علاوه TAC در مقایسه با کرایوسرجری (cryosurgery) به اضافه TAC بر شدت اسکار کلوئید تاثیر می‌گذارد یا خیر نیز نامطمئن است.
هم‌چنین شواهد در مورد تاثیر لیزر ایتریم آلومینیوم گارنت دوپ‌شده با نئودیمیوم (neodymium-doped yttrium aluminium garnet; Nd:YAG) به همراه کورتیکواستروئید داخل-ضایعه‌ای دیپروسپان (diprospan) به اضافه 5-FU بر شدت اسکار در مقایسه با دیپروسپان به همراه 5-FU و در مورد تاثیر لیزر هلیوم-نئون (helium-neon; He-Ne) به همراه دکامتیل تتراسیلوکسان (decamethyltetrasiloxane)، پلی‌دی‌متیل‌سیلوکسان (polydimethylsiloxane) و کرم سیکلوپنتازیلوکسان (cyclopentasiloxane) بر شدت اسکار در مقایسه با کرم دکامتیل تتراسیلوکسان، پلی‌دی‌متیل‌سیلوکسان و سیکلوپنتازیلوکسان بسیار نامطمئن است.
فقط شواهدی با قطعیت بسیار پائین در مورد عوارض جانبی مرتبط با درمان، از جمله درد، آتروفی، اریتم، تلانژکتازی، هیپوپیگمانتاسیون، رشد مجدد، هیپرپیگمانتاسیون (رنگ پوست تیره‌تر می‌شود) و دپیگمانتاسیون (از دست دادن رنگ پوست) در دسترس است. بنابراین، نمی‌توانیم نتیجه‌گیری کنیم که چگونه این درمان‌ها مقایسه می‌شوند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.