سوال مطالعه مروری
این مطالعه مروری کاکرین برای ارزیابی اثرات استفاده از خمیردندان حاوی تری‌کلوزان (triclosan) (یک ترکیب ضدباکتریایی) به‌علاوه‌ی کوپلیمر (copolymer) (ترکیبی برای کاهش میزان تری‌کلوزان که با شست‌وشو یا بزاق شسته می‌شود) همراه با فلوراید (یک ماده معدنی که از پوسیدگی دندان پیشگیری می‌کند) در مقایسه با استفاده از خمیردندان فلوراید (بدون تری‌کلوزان/کوپلیمر) برای سلامت دهان و دندان انجام شده است.
پیشینه
بیماری لثه و پوسیدگی دندان دلایل اصلی از دست دادن دندان هستند. درصورت مسواک نزدن، پلاک (یک فیلم چسبنده حاوی باکتری) می‌تواند روی دندان‌ها تشکیل شود. این موضوع می‌تواند منجر به التهاب لثه (ژینژیویت) (تورم و قرمزی لثه‌ها که بیشتر بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهد) شود، که اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به شکل جدی‌تری از بیماری لثه به نام پریودونتیت (periodontitis) (که یک نفر از هر پنج نفر بزرگسال 35 تا 44 ساله را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد) شود. پریودونتیت می‌تواند موجب درد، مشکلات در غذا خوردن، ظاهر ناخوشایند صورت و در نهایت از دست دادن دندان شود. تشکیل پلاک هم‌چنین می‌تواند منجر به پوسیدگی دندان شود، مشکلی که تا 90% از دانش‌آموزان را در کشورهای صنعتی و اکثر بزرگسالان را متاثر می‌کند. منابع گسترده‌ای از مراقبت‌های سلامت در سراسر جهان صرف درمان بیماری لثه و پوسیدگی دندان، که هر دو قابل پیشگیری هستند، می‌شود. در حال حاضر، تحقیقات در حال انجام بسیاری به بررسی ارتباط‌های احتمالی بین پریودونتیت و دیگر شرایط پزشکی مانند دیابت، آرتریت روماتوئید، بیماری‌های قلبی و هم‌چنین تولد زودرس (خیلی زود) نوزادان کم وزن می‌پردازند.
اضافه کردن یک ترکیب ضدباکتریایی موثر و ایمن به خمیردندان‌ها می‌تواند پاسخ آسان و کم‌هزینه‌ای به این مشکلات باشد. تصور می‌شود که تری‌کلوزان می‌تواند با باکتری‌های مضر در پلاک مبارزه کند و در عین حال موجب کاهش تورم شود که به بیماری شدید لثه می‌انجامد. مهم است که افزودن تری‌کلوزان به خمیردندان‌های حاوی فلوراید، اثرات مفید فلوراید را در پیشگیری از پوسیدگی دندان کاهش نمی‌دهد.
ویژگی‌های مطالعه
نویسندگان از گروه سلامت دهان در کاکرین این مطالعه مروری را با مطالعات موجود انجام دادند و شواهد تا 19 آگوست 2013 به‌روز است. این مرور 30 مطالعه منتشرشده را از 1990 تا 2012 انتخاب کرد که در آن ,14,83 شرکت‌کننده برای دریافت یک خمیردندان فلوراید حاوی تری‌کلوزان/کوپلیمر یا خمیردندان فلوراید فاقد تری‌کلوزان/کوپلیمر تصادفی‌سازی شدند. خمیردندانی که در بسیاری از مطالعات مورد استفاده قرار گرفت توسط شرکت سازنده Colgate به‌فروش می‌رسید.
نتایج کلیدی
شواهد به‌دست آمده منافعی را در استفاده از یک خمیردندان فلوراید حاوی تری‌کلوزان/کوپلیمر در مقایسه با یک خمیردندان فلوراید (بدون تری‌کلوزان/کوپلیمر) نشان می‌دهند. %22 کاهش در پلاک، 22% کاهش در التهاب لثه، 48% کاهش در خونریزی لثه‌ها و 5% کاهش پوسیدگی دندان وجود داشت. شواهد کافی برای نشان دادن تفاوت بین این دو خمیردندان در پیشگیری از پریودونتیت وجود نداشت. هیچ شواهدی مبنی بر وجود هرگونه اثرات مضر در ارتباط با استفاده از خمیردندان تری‌کلوزان/کوپلیمر در مطالعات تا سه سال پیگیری وجود نداشت.
کیفیت شواهد
شواهد مربوط به پلاک و التهاب لثه با کیفیت متوسط در نظر گرفته شدند. شواهد در رابطه با پوسیدگی دندان کیفیت بالایی داشتند، درحالی که شواهد مربوط به پریودونتیت کیفیت پائینی داشتند.
شواهدی با کیفیت متوسط نشان داد که خمیردندان‌های حاوی تری‌کلوزان/کوپلیمر، به‌علاوه فلوراید، موجب کاهش پلاک، التهاب لثه و خونریزی لثه، در مقایسه با خمیردندان‌های فلوراید بدون تری‌کلوزان/کوپلیمر، می‌شوند. این کاهش‌ها ممکن است از نظر بالینی مهم بوده یا شاید هم مهم نباشند، و صرف‌نظر از پلاک اولیه و سطوح التهاب لثه، یا اینکه پروفیلاکسی پایه دهانی اتفاق افتاده یا خیر، مشهود هستند. شواهدی با کیفیت بالا نشان داد که خمیردندان‌های حاوی تری‌کلوزان/کوپلیمر منجر به کاهش اندکی در پوسیدگی‌های کرونال می‌شوند. شواهد ضعیف‌تری وجود داشت که نشان می‌داد، خمیردندان‌های حاوی تری‌کلوزان/کوپلیمر ممکن است پوسیدگی‌های ریشه و کلکولوس را کاهش دهند، اما شواهد برای نشان دادن اینکه آنها مانع از وقوع پریودونتیت شدند یا خیر، کافی نبودند. به نظر نمیرسد که هیچ نگرانی جدی در رابطه با ایمنی استفاده از خمیردندان‌های حاوی تری‌کلوزان/کوپلیمر در مطالعات، تا مدت سه سال وجود داشته باشد.
بیماری پریودونتال و پوسیدگی دندان، بیماری‌های دهان و دندان بسیار شایعی هستند که می تواند موجب درد و ناراحتی، مشکلات بهداشت دهان و دندان و مشکلات زیبایی و در نهایت از دست دادن دندان شوند، که همه آنها می‌توانند با هزینه زیادی درمان شوند و باری را بر دوش سیستم‌های مراقبت سلامت باقی بگذارند. تری‌کلوزان (triclosan) یک عامل ضدباکتریایی با سمیت پایین است، که همراه با یک کوپلیمر (copolymer) برای کمک به نگهداری، می‌توانند به خمیردندان‌ها اضافه شود تا پلاک و التهاب لثه یا ژینژیویت (gingivitis) را کاهش دهند. مهم است که این ترکیبات اضافی با اثر ضدپوسیدگی فلوراید موجود در خمیردندان تداخل نداشته و اینکه این ترکیبات ایمن هستند.
ارزیابی اثرات تری‌کلوزان/کوپلیمر در خمیردندان‌های حاوی فلوراید، در مقایسه با خمیردندان‌های فلوراید، برای کنترل بلندمدت پوسیدگی‌ها، پلاک و ژینژیویت در کودکان و بزرگسالان.
ما پایگاه ثبت کارآزمایی‌های سلامت دهان در کاکرین (تا 19 آگوست 2013)؛ پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین (CENTRAL) (کتابخانه کاکرین 2013، شماره 7)؛ MEDLINE via OVID (1946 تا 19 آگوست 2013)؛ Embase via OVID (1980 تا 19 آگوست 2013)؛ و پایگاه ثبت کارآزمایی‌های موسسات ملی سلامت ایالات متحده؛ clinicaltrials.gov) (تا 19 آگوست 2013) را جست‌وجو کردیم. ما بدون اعمال هیچ محدودیتی از نظر زبان یا تاریخ انتشار در جست‌وجوهای بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی، این ارزیابی را انجام دادیم.
ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را انتخاب کردیم که به ارزیابی اثرات خمیردندان‌های حاوی تری‌کلوزان/کوپلیمر بر بهداشت دهان پرداخته بودند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم نتایج جست‌وجو را در برابر معیارهای ورود برای این مطالعه مروری ارزیابی کردند، داده‌ها را استخراج کرده و ارزیابی‌های خطر سوگیری (bias) را انجام دادند. ما سعی کردیم برای اطلاعات از دست رفته یا شفاف‌سازی درصورت امکان، با نویسندگان مطالعه تماس بگیریم. ما مطالعات کاملا مشابه را در متاآنالیزها با استفاده از مدل‌های اثرات تصادفی، زمانی‌که حداقل چهار مطالعه وجود داشت (مدل‌های اثر ثابت زمانی‌که کمتر از چهار مطالعه وجود داشتند، استفاده شدند)، با گزارشی از تفاوت‌های میانگین (MD) برای داده‌های پیوسته و خطرهای نسبی (RR) برای داده‌های دو حالتی، ترکیب کردیم.
ما 30 مطالعه را وارد کردیم که به تجزیه‌وتحلیل 14,835 شرکت‌کننده در این مطالعه مروری پرداختند. ما 10 مطالعه (33%) را با خطر سوگیری پایین، 9 مطالعه (30%) را با خطر سوگیری بالا و 11 مطالعه (33%) را با خطر سوگیری نامشخص ارزیابی کردیم.
پلاک
در مقایسه با کنترل، پس از شش تا هفت ماه استفاده، خمیردندان حاوی تری‌کلوزان/کوپلیمر پلاک را تا 47% در یک مقیاس 0 تا 5 کاهش داد (MD: -0.47؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.60- تا 0.34-؛ 20 مطالعه؛ 2675 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت متوسط). میانگین گروه کنترل 2.17 بود، که 22% کاهش را در پلاک نشان می‌داد. پس از شش تا هفت ماه استفاده، خمیردندان حاوی تری‌کلوزان/کوپلیمر هم‌چنین نسبت امتیاز 3 تا 5 سایت‌ها را در یک مقیاس 0 تا 5، تا 0.15 کاهش داد (MD: -0.15؛ 95% CI؛ 0.20- تا 0.10-؛ 13 مطالعه؛ 1850 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت متوسط). میانگین گروه کنترل 0.37 بود، که 41% کاهش را در شدت پلاک نشان می‌داد.
التهاب لثه
پس از شش تا نه ماه استفاده، خمیردندان حاوی تری‌کلوزان/کوپلیمر التهاب را تا 0.27 در یک مقیاس 0 تا 3 کاهش داد (MD: -0.27؛ 95% CI؛ 0.33- تا 0.21-؛ 20 مطالعه؛ 2743 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت متوسط). میانگین گروه کنترل 1.22 بود، که 22% کاهش را در التهاب نشان می‌داد. پس از شش تا هفت ماه استفاده، این نوع خمیردندان نسبت سایت‌های خونریزی‌دهنده (مثلا، امتیاز 2 یا 3 در مقیاس 0 تا 3) را تا 0.13 کاهش داد (MD: -0.13؛ 95% CI؛ 0.17- تا 0.08-؛ 15 مطالعه؛ 1998 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت متوسط). میانگین گروه کنترل 0.27 بود، که 48% کاهش را در خونریزی نشان می‌داد.
پریودونتیت
پس از 36 ماه استفاده، هیچ شواهدی مبنی بر وجود تفاوت بین خمیردندان حاوی تری‌کلوزان/کوپلیمر و کنترل در پیشرفت پریودونتیت وجود نداشت (از دست رفتن چسبندگی) (RR: 0.92؛ 95% CI؛ 0.67 تا 1.27؛ یک مطالعه؛ 480 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پایین).
پوسیدگی‌ها
پس از 24 تا 36 ماه استفاده، خمیردندان حاوی تری‌کلوزان/کوپلیمر، پوسیدگی‌های کرونال را با استفاده از شاخص سطوح پرشده و پوسیده شده (DFS) اندکی کاهش داد (MD: -0.16؛ 95% CI؛ 0.31- تا 0.02-؛ چهار مطالعه؛ 9692 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بالا). میانگین گروه کنترل 3.44 بود، که 5% کاهش را در پوسیدگی‌های کرونال نشان می‌داد. پس از 36 ماه استفاده، خمیردندان حاوی تری‌کلوزان/کوپلیمر احتمالا پوسیدگی‌های ریشه را کاهش داد (MD: -0.31؛ 95% CI؛ 0.39- تا 0.23-؛ یک مطالعه؛ 1357 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت متوسط).
کلکولوس (calculus)
پس از شش ماه استفاده، خمیردندان حاوی تری‌کلوزان/کوپلیمر احتمالا میانگین کل کلکولوس (جرم دندانی) را به ازای هر شرکت‌کننده تا 2.12 میلی‌متر کاهش داده است (MD: -2.12 mm؛ 95% CI؛ 3.39- تا 0.84-؛ دو مطالعه، شواهد با کیفیت پایین). میانگین گروه کنترل 14.61 بود، که 15% کاهش را در کلکولوس نشان می‌داد.
عوارض جانبی
هیچ داده‌ای برای متاآنالیز در مورد عوارض جانبی وجود نداشت، اما 22 مطالعه (73%) گزارش دادند که هیچ موردی از عوارض جانبی ناشی از خمیردندان مورد بررسی یا کنترل وجود نداشت.
ناهمگونی قابل‌توجهی در متاآنالیزها برای پلاک، التهاب لثه و کلکولوس وجود داشت. پلاک و التهاب لثه چنین نتایج ثابتی را نشان دادند که روی نتیجه‌گیری‌های ما تاثیری نداشت، اما خواننده ممکن است بخواهد تا نتایج را با احتیاط بیشتری تفسیر کند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.