این مرور کارآزمایی‌هایی را خلاصه می‌کند که اقدامات مختلف را برای پیشگیری از بروز لیشمانیوز ارزیابی کردند. پس از جست‌وجو برای یافتن کارآزمایی‌های مربوطه تا ژانویه 2015، تعداد 14 کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را یافتیم.
کنترل ناقل و مخزن چیست و چگونه می‌توانند از بروز لیشمانیوز پیشگیری کنند؟
سالک یا لیشمانیوز (leishmaniasis) گروهی از بیماری‌های عفونی ناشی از انگل لیشمانیا (Leishmania) است که از طریق نیش پشه خاکی فلبوتومین (phlebotomine) آلوده بین انسان و حیوان منتقل می‌شود. دو بیماری بالینی اصلی وجود دارد: لیشمانیوز جلدی (cutaneous leishmaniasis; CL)، که در آن انگل‌ها پوست را، و لیشمانیوز احشایی (visceral leishmaniasis; VL) که در آن اندام‌های داخلی را آلوده می‌کنند.
بروز لیشمانیوز را می‌توان با کاهش تماس انسان با پشه خاکی فلبوتومین آلوده (ناقل)، یا با کاهش تعداد حیوانات آلوده (مخزن) کاهش داد.
آنچه این تحقیق به ما می‌گوید
لیشمانیوز جلدی
استفاده از حشره‌کش‌ها برای کاهش تعداد پشه خاکی ممکن است در کاهش تعداد موارد جدید لیشمانیوز جلدی موثر باشد (شواهد با کیفیت پائین). با این حال، شواهد کافی وجود ندارد که بدانیم بهتر است دیوارهای داخلی خانه‌ها با حشره‌کش اسپری شوند یا توری، پرده، ملحفه یا لباس آغشته به حشره‌کش شوند.
حفاظت شخصی با استفاده از لباس‌های آغشته به حشره‌کش نیز در دو کارآزمایی کوچک در سربازان مورد ارزیابی قرار گرفت، اما کارآزمایی‌ها برای دانستن اثربخش بودن این مداخله بسیار کوچک بودند (شواهد با کیفیت پائین).
لیشمانیوز احشایی
تورهای آغشته به حشره‌کش ممکن است در پیشگیری از ابتلا به لیشمانیوز احشایی موثر نباشند، اما این موضوع فقط در یک کارآزمایی از هند و نپال آزمایش شد (شواهد با کیفیت پائین).
اگرچه گاهی اوقات از کشتن سگ‌ها به عنوان یک راه بالقوه برای کاهش ابتلا به لیشمانیوز احشایی صحبت می‌شود، این مداخله در کارآزمایی‌هایی که ابتلا به بیماری بالینی را اندازه‌گیری کردند، بررسی نشد.
استفاده از حشره‌کش‌ها برای کاهش تعداد پشه خاکی فلبوتومین ممکن است در کاهش بروز CL موثر باشد، اما شواهد کافی از کارآزمایی‌ها وجود ندارد که بدانیم بهتر است دیوارهای داخلی خانه‌ها با حشره‌کش اسپری شود یا توری، پرده، ملحفه یا لباس به حشره‌کش آغشته شوند.
لیشمانیوز (leishmaniasis) توسط انگل لیشمانیا (Leishmania) ایجاد شده و توسط پشه خاکی فلبوتومین (phlebotomine) آلوده منتقل می‌شود. از میان دو سندرم بالینی متمایز، لیشمانیوز جلدی (cutaneous leishmaniasis; CL) بر پوست و غشاهای مخاطی، و لیشمانیوز احشایی (visceral leishmaniasis; VL) بر اندام‌های داخلی تاثیر می‌گذارد. رویکردهای پیشگیری از انتقال شامل کنترل ناقل (vector) از طریق کاهش تماس انسان با پشه خاکی آلوده، و کنترل مخزن (reservoir) با کاهش تعداد حیوانات آلوده است.
ارزیابی اثرات مداخلات کنترل ناقل و مخزن برای لیشمانیوز جلدی و احشایی.
بانک‌های اطلاعاتی زیر را تا 13 ژانویه 2015 جست‌وجو کردیم: پایگاه ثبت تخصصی گروه بیماری‌های عفونی در کاکرین، CENTRAL؛ MEDLINE؛ EMBASE؛ LILACS و WHOLIS؛ Web of Science؛ و RePORTER. هم‌چنین پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌ها را برای یافتن کارآزمایی‌های در حال انجام جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) که اثرات مداخلات کنترل ناقل و مخزن را در مناطق اندمیک لیشمانیوز ارزیابی کردند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم کارآزمایی‌ها را جست‌وجو کرده و داده‌ها را از RCTهای وارد شده به دست آوردند. اختلاف‌نظرها را از طریق بحث با نویسنده سوم مرور حل‌وفصل کردیم. کیفیت شواهد را با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) بررسی کردیم.
تعداد 14 RCT را وارد کردیم که طیفی را از مداخلات در شرایط مختلف ارزیابی کردند. روش‌های انجام مطالعه به‌طور کلی ضعیف توصیف شدند، و در نتیجه همه کارآزمایی‌های وارد شده در معرض خطر بالا یا نامشخص سوگیری انتخاب و گزارش‌دهی قرار داشتند. فقط هفت کارآزمایی داده‌های پیامد بالینی را گزارش کردند که توانایی ما را برای تعمیم گسترده نتایج به شرایط و فرهنگ‌های مختلف اپیدمیولوژیکی محدود می‌کند.
لیشمانیوز جلدی
یک RCT چهار-بازویی از افغانستان، اسپری باقی‌مانده داخل ساختمان (indoor residual spraying; IRS)، توری‌های آغشته به حشره‌کش (insecticide-treated bednets; ITNs)، و ملحفه‌های آغشته به حشره‌کش را با عدم انجام مداخله مقایسه کرد. طی 15 ماه پیگیری، هر سه مداخله مبتنی بر حشره‌کش شیوع کمتری را از CL نسبت به منطقه کنترل نشان دادند (IRS: خطر نسبی (RR): 0.61؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.38 تا 0.97، 2892 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت متوسط؛ ITN: RR: 0.32؛ 95% CI؛ 0.18 تا 0.56؛ 2954 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پائین؛ ITS: RR: 0.34؛ 95% CI؛ 0.20 تا 0.57؛ 2784 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پائین). تفاوتی بین سه مداخله مشاهده نشد (شواهد با کیفیت پائین). یک کارآزمایی دیگر از ITN از ایران برای نشان دادن تفاوت ضعیف بود.
در یک RCT از ونزوئلا، پرده‌های آغشته به حشره‌کش با عدم-مداخله مقایسه شدند، جایی که هیچ اپیزودی از CL در مناطق مداخله طی 12 ماه پیگیری در مقایسه با 142 مورد CL در نواحی گروه کنترل رخ نداد (RR: 0.00؛ 95% CI؛ 0.00 تا 0.49، یک کارآزمایی، 2938 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت پائین).
حفاظت شخصی با استفاده از لباس‌های آغشته به حشره‌کش توسط دو RCT در سربازان ارزیابی شد، اما کارآزمایی‌ها برای شناسایی تاثیرات قابل اعتماد این مداخله بر بروز CL ضعیف بودند (RR: 0.40؛ 95% CI؛ 0.13 تا 1.20، دو کارآزمایی، 558 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت پائین).
لیشمانیوز احشایی
در یک RCT منفرد از مقایسه ITN در مقابل عدم-مداخله از هند و نپال، بروز VL در هر دو گروه پائین بود و هیچ تفاوتی مشاهده نشد (RR: 0.99؛ 95% CI؛ 0.46 تا 2.15، یک کارآزمایی، 19,810 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت متوسط).
دو کارآزمایی از برزیل اثرات معدوم کردن سگ‌های آلوده را در مقایسه با عدم-مداخله یا IRS ارزیابی کردند. اگرچه آنها کاهش تبدیل سرمی منفی به مثبت (seroconversion) را طی 18 ماه پیگیری گزارش کردند، اثرات آن را بر بیماری بالینی اندازه‌گیری یا گزارش نکردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.