بسیاری از بیماریهای پُرهزینه و ناتوانکننده مانند بیماریهای قلبیعروقی، سرطان یا دیابت با عوامل خطر شایع قابل پیشگیری مانند مصرف دخانیات، تغذیه ناسالم، عدم تحرک بدنی و مصرف زیاد الکل مرتبط هستند. بااینحال، پیشگیری هنوز در بسیاری از سیستمهای سلامت نقش ثانویه را ایفا میکند، زیرا اغلب کارکنان مراکز مراقبتهای سلامت از تعامل (interaction) با بیمار بهعنوان فرصتی برای اطلاعرسانی به آنها در مورد ارتقای سلامت و استراتژیهای پیشگیری از بیماری شکست میخورند. این مرور بررسی کرد که برنامههای کاربردی تلفن همراه مانند سرویس پیام کوتاه (Short Message Service; SMS) و سرویس پیام چندرسانهای (Multimedia Message Service; MMS) میتوانند از مداخلات سلامت پیشگیرانه اولیه، پشتیبانی کرده و آنها را تقویت کنند یا خیر.
شواهدی با کیفیت متوسط از یک مطالعه نشان داد زنان بارداری که پیامهای متنی حمایتی و آموزنده را دریافت کردند نسبت به زنانی که این پیامها را دریافت نکردند، رضایت و اعتمادبهنفس بالاتری داشته و دچار اضطراب کمتری در دوره پیش از زایمان شدند. شواهدی با کیفیت پائین نشان داد هیچ تفاوتی در پیامدهای بارداری وجود نداشت.
ما یک کارآزمایی را با شواهدی با کیفیت بالا پیدا کردیم مبنی بر اینکه ارسال منظم پیامهای پشتیبانی از طریق پیامک میتواند به افراد کمک کند تا حداقل در کوتاهمدت سیگار را ترک کنند. یک مطالعه که ارزیابی کرد پیامهای تلفن همراه باعث ترویج استفاده از داروهای پیشگیرانه میشوند یا خیر، شواهدی را با کیفیت متوسط از پایبندی بیشتر افرادی که پیامها را دریافت کردند، براساس گزارش خود آنها، ارائه داد. چهارمین مطالعه در زمینه رفتارهای سالم در کودکان، شواهدی را با کیفیت بسیار پائین پیدا کرد که مداخلات هیچ تاثیری نداشتند.
شواهدی با کیفیت بسیار پائین از یک مطالعه وجود داشت مبنی بر اینکه ارزیابی افراد از مداخله میان گروهها مشابه بود. شواهدی با کیفیت متوسط از یک مطالعه مبنی بر عدم وجود تفاوت در آسیبهای ناشی از مداخله وجود داشت، که بهصورت میزان درد در مفاصل انگشت شست یا انگشت و میزان تصادفات اتومبیل اندازهگیری شد. هیچ مطالعهای شناسایی نشد که پیامدهای مربوط به استفاده از خدمات سلامت یا هزینهها را گزارش کرده باشد.
اگرچه ما متوجه شدیم که، بهطور کلی، ارسال پیام از طریق تلفن همراه میتواند برای برخی از جنبههای مراقبتهای سلامت پیشگیرانه مفید باشد، هنوز اطلاعات زیادی در مورد تاثیرات طولانیمدت یا پیامدهای منفی بالقوه آن وجود ندارد.
ما شواهد بسیار محدودی را پیدا کردیم مبنی بر اینکه در موارد خاص، مداخلات ارسال پیام از طریق تلفن همراه ممکن است از مراقبتهای سلامت پیشگیرانه برای بهبود وضعیت سلامت و پیامدهای رفتار سلامت حمایت کنند. بااینحال، بهدلیل تعداد کم شرکتکنندگان در سه مطالعه واردشده، همراه با محدودیتهای خطر سوگیری (bias) در مطالعه و عدم وجود علیّت اثباتشده، شواهد برای این تاثیرات از کیفیت پائین تا متوسط برخوردار است. شواهد فقط برای مداخلات با هدف ترک سیگار از کیفیت بالایی برخوردار است. علاوهبر این، شکافهای اطلاعاتی معنیداری در رابطه با تاثیرات طولانیمدت، خطرات و محدودیتها و رضایت کاربر از چنین مداخلاتی وجود دارند.
مراقبتهای سلامت پیشگیرانه با پرداختن به عواملی که منجر به شروع بیماری میشوند، و با شناسایی شرایط نهفته برای کاهش یا توقف پیشرفت آنها، سطح سلامت را ارتقا داده و از بروز بیماری یا صدمات پیشگیری میکنند. بسیاری از عوامل خطر برای شرایط پُرهزینه و ناتوانکننده (مانند بیماریهای قلبیعروقی، سرطان، دیابت و بیماریهای مزمن تنفسی) قابل پیشگیری هستند، با این حال سیستمهای مراقبت سلامت بهترین استفاده را از منابع موجود خود برای حمایت از این فرایند نمیکنند. برنامههای کاربردی ارسال پیام از طریق تلفن همراه، مانند سرویس پیام کوتاه (Short Message Service; SMS) و سرویس پیام چندرسانهای (Multimedia Message Service; MMS)، میتوانند راهی راحت و مقرونبهصرفه را برای حمایت از رفتارهای مطلوب سلامت برای مراقبتهای سلامت پیشگیرانه ارائه دهند.
ارزیابی تاثیرات مداخلات ارسال پیام از طریق تلفن همراه بهعنوان روشی برای ارائه مراقبتهای سلامت پیشگیرانه، بر وضعیت سلامت و پیامدهای رفتار سلامت.
ما در بانکهای اطلاعاتی زیر جستوجو کردیم: پایگاه مرکزی ثبت کارآزماییهای کنترلشده کاکرین (CENTRAL، کتابخانه کاکرین 2009، شماره 2)، MEDLINE (OvidSP) (ژانویه 1993 تا جون 2009)، EMBASE (OvidSP) (ژانویه 1993 تا جون 2009)، PsycINFO (OvidSP) (ژانویه 1993 تا جون 2009)، CINAHL (EbscoHOST) (ژانویه 1993 تا جون 2009)، LILACS (ژانویه 1993 تا جون 2009) و African Health Anthology (ژانویه 1993 تا جون 2009).
همچنین منابع علمی خاکستری (grey literature) (ازجمله پایگاههای ثبت کارآزمایی) و فهرست منابع مقالات را مرور کردیم.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (randomised controlled trials; RCTs)، کارآزماییهای شبه-تصادفیسازی و کنترلشده (quasi-randomised controlled trials; QRCT)، مطالعات کنترلشده قبل و بعد (controlled before-after; CBA) و مطالعات سری زمانی منقطع (interrupted time series; ITS) را با حداقل سه نقطه زمانی پیش و پس از مداخله وارد کردیم. مطالعات استفادهکننده از SMS یا MMS را بهعنوان یک روش ارائه هر نوع مراقبت سلامت پیشگیرانه وارد کردیم. فقط مطالعاتی را وارد کردیم که در آنها ارزیابی تاثیرات استفاده از سیستم ارسال پیام از طریق تلفن همراه، مستقل از دیگر فناوریها یا مداخلات، امکانپذیر بود.
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم تمامی مطالعات را بر اساس معیارهای ورود ارزیابی کردند، و هرگونه اختلافنظر توسط نویسنده سوم مرور حلوفصل شد. ویژگیهای طراحی مطالعه، ویژگیهای جمعیتهای هدف، مداخلات و کنترلها و دادههای نتایج توسط دو نویسنده مرور استخراج و توسط نویسنده سوم تایید شد. پیامدهای اولیه مورد نظر، وضعیت سلامت و پیامدهای رفتار سلامت بودند. ما همچنین ارزیابی بیماران و ارائهدهندگان را از مداخله، درک بیخطر بودن (safety) آنها، استفاده از خدمات سلامت و هزینهها، و آسیبهای احتمالی یا عوارض جانبی را در نظر گرفتیم. از آنجایی که مطالعات واردشده از نظر نوع شرایط پرداخته شده، ویژگیهای مداخله و اندازهگیریهای پیامد ناهمگن بودند، انجام یک متاآنالیز را برای استخراج اندازه تاثیرگذاری (effect size) کلی برای طبقهبندیهای پیامد اصلی مد نظر قرار ندادیم؛ در عوض، یافتهها را بهصورت نقل قول (narrative) ارائه میکنیم.
چهار کارآزمایی تصادفیسازی و کنترلشده را شامل 1933 شرکتکننده وارد کردیم.
برای مقوله پیامد اولیه سلامت، شواهدی با کیفیت متوسط از یک مطالعه وجود داشت که زنانی که برنامههای حمایت از دوران بارداری را از طریق پیامهای تلفن همراه دریافت کردند، هم در دوره پیش از زایمان (تفاوت میانگین (MD): 1.25؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.78 تا 1.72) و هم در دوره پریناتال (MD: 1.19؛ 95% CI؛ 0.37 تا 2.01)، رضایت بسیار بیشتری نسبت به زنانی داشتند که پیامها را دریافت نکردند. سطح اطمینان آنها نسبت به گروه کنترل در دوره پیش از زایمان نیز بالاتر (MD: 1.12؛ 95% CI؛ 0.51 تا 1.73) و سطح اضطراب پائینتر (MD: -2.15؛ 95% CI؛ 3.42- تا 0.88-) بود. در این مطالعه، تفاوتهای بیشتری میان گروهها در دوره پریناتال مشاهده نشدند. شواهدی با کیفیت پائین وجود داشت مبنی بر اینکه مداخله ارسال پیام از طریق تلفن همراه بر پیامدهای بارداری (سن بارداری در بدو تولد، وزن نوزاد هنگام تولد، زایمان زودرس و مسیر زایمان) تاثیری نداشت.
برای گروه پیامد اولیه رفتار سلامت، شواهدی با کیفیت متوسط از یک مطالعه وجود داشت که ارسال یادآورها از طریق پیامهای تلفن همراه برای مصرف ویتامین C بهدلایل پیشگیرانه، منجر به پایبندی بالاتری شد (خطر نسبی (RR): 1.41؛ 95% CI؛ 1.14 تا 1.74). شواهدی با کیفیت بالا از مطالعه دیگر نشان داد شرکتکنندگانی که پشتیبانی ارسال پیام از طریق تلفن همراه را دریافت کردند، در 6 هفته (RR: 2.20؛ 95% CI؛ 1.79 تا 2.70) و در 12 هفته (RR: 1.55؛ 95% CI؛ 1.30 تا 1.84) پیگیری، احتمال بسیار بیشتری برای ترک سیگار نسبت به گروه کنترل داشتند. فقط درصورتی میان گروهها تفاوت معنیداری در هفته 26 دیده شد که برای شرکتکنندگانی با دادههای ازدسترفته، آخرین مقدار شناخته شده در نظر گرفته شد. شواهدی با کیفیت بسیار پائین از یک مطالعه وجود داشت مبنی بر اینکه مداخلات ارسال پیام از طریق تلفن همراه برای خود-پایشی (self-monitoring) رفتارهای سالم مرتبط با کنترل وزن در دوران کودکی، تاثیری با اهمیت آماری بر فعالیت بدنی، مصرف نوشیدنیهای شیرینشده با شکر یا زمان تماشای صفحه نمایش نداشتند.
برای پیامد ثانویه قابلیت پذیرش مداخله، شواهدی با کیفیت بسیار پائین از یک مطالعه نشان داد که ارزیابی کاربر از مداخله میان گروهها مشابه بود. شواهدی با کیفیت متوسط از یک مطالعه مبنی بر عدم وجود تفاوت در عوارض جانبی ناشی از مداخله وجود داشت، که بهصورت میزان درد در مفاصل انگشت شست یا انگشت، و میزان تصادفات اتومبیل اندازهگیری شد.
هیچیک از مطالعات، پیامدهای ثانویه استفاده از خدمات سلامت یا هزینههای مداخله را گزارش نکردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.