سوال مطالعه مروری
تاثیرات استاتین‌ها بر تاخیر در شروع و پیشرفت دژنراسیون ماکولار وابسته به سن (AMD) چیست؟
پیشینه
AMD یک بیماری پیش‌رونده مربوط به ماکولا (ماکولا بخشی است در پشت چشم که بر دید مرکزی تاثیر می‌گذارد) است. AMD، علت اصلی نابینایی در افراد بالای 65 سال در کشورهای صنعتی است. مطالعات نشان داده‌اند که برخی از عواملی که ممکن است به بیماری قلبی و سکته‌های مغزی منجر شوند با آنهایی که ممکن است به AMD بی‌انجامند، یکسان هستند. استاتین‌ها، نوعی از داروها هستند که هدفشان کاهش سطح کلسترول خون است. از آنجایی که استاتین‌ها در پیشگیری از سکته‌های مغزی بسیار موثر هستند، این احتمال وجود دارد که برای AMD نیز نقش محافظتی داشته باشند.
ویژگی‌های مطالعه
دو کارآزمایی (با مجموع 144 شرکت‌کننده) را در این مطالعه مروری انتخاب کردیم. شرکت‌کنندگان شامل مردان و زنانی بودند که، اغلب آنان بیش از 50 سال سن، و حدت بینایی خوبی داشتند. شرکت‌کنندگان با تشخیص AMD یا مشکوک به ابتلا به مراحل اولیه AMD بودند. هر دو کارآزمایی، سیمواستاتین را با دارونما مقایسه کردند. کارآزمایی بزرگ‌تر با 114 شرکت‌کننده، که در استرالیا انجام شد، از دوز بالاتر 40 میلی‌گرم در روز استفاده کرده و دوره درمان سه ساله داشت. کارآزمایی کوچک‌تر، با 30 شرکت‌کننده که در ایتالیا صورت گرفت، از دوز پائین‌تر 20 میلی‌گرم در روز استفاده کرده و دوره درمان سه ماهه داشت. شواهد ارائه شده در این مطالعه مروری تا مارچ 2016 به‌روزرسانی شد.
نتایج کلیدی
هیچ یک از کارآزمایی‌ها، برای تعیین اینکه استاتین‌ها در تاخیر در شروع یا پیشرفت AMD موثر هستند یا خیر، شواهد کافی را ارائه ندادند. اطلاعاتی درباره پیامدهای مرتبط با بینایی، کیفیت زندگی، و عوارض جانبی وجود نداشت.
کیفیت شواهد
کیفیت کلی شواهد، پائین بود. در کارآزمایی کوچک‌تر، تعداد شرکت‌کنندگان وارد شده و دوره درمانی کوتاه‌مدت، ممکن است برای تشخیص تاثیرات استاتین‌ها بر AMD که در طول زمان ایجاد می‌شود، کافی نباشند. در کارآزمایی بزرگ‌تر، 30% از شرکت‌کنندگان در ملاقات پیگیری سه ساله شرکت نکردند و این میزان از داده‌های ازدست‌رفته، مانع از گرفتن هرگونه نتیجه‌گیری قابل اعتماد برای این کارآزمایی شد.
شواهد به دست آمده از RCTهای موجود کنونی، برای نتیجه‌گیری درباره نقش داشتن استاتین‌ها در پیشگیری یا تاخیر در شروع یا پیشرفت AMD، ناکافی هستند.
دژنراسیون ماکولار وابسته به سن (age-related macular degeneration; AMD)، یک اختلال پیش‌رونده و با شروع دیرهنگام مربوط به ماکولا (macula) است که دید مرکزی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری، علت اصلی نابینایی را در افراد بالای 65 سال در کشورهای صنعتی تشکیل می‌دهد. شواهد جدید اپیدمیولوژیکی، ژنتیکی، و آسیب‌شناختی نشان داده‌اند که AMD در تعدادی از عوامل خطر با تصلب شرایین (atherosclerosis) مشترک است، و منجر به این فرضیه شده که استاتین‌ها ممکن است تاثیرات محافظتی در AMD داشته باشند.
هدف این مرور، ارزیابی اثربخشی استاتین‌ها در مقایسه با دیگر درمان‌ها، عدم درمان، یا دارونما (placebo) در به تاخیر انداختن شروع و پیشرفت AMD بود.
در پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL) (شامل پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه چشم و بینایی در کاکرین (شماره 3؛ 2016)، MEDLINE Ovid؛ Ovid MEDLINE In-Process and Other Non-Indexed Citations؛ Ovid MEDLINE Daily؛ Ovid OLDMEDLINE (ژانویه 1946 تا مارچ 2016)، EMBASE (ژانویه 1980 تا مارچ 2016)، پایگاه اطلاعاتی منابع علمی سلامت آمریکای لاتین و کارائیب (LILACS) (ژانویه 1982 تا مارچ 2016)، PubMed (ژانویه 1946 تا مارچ 2016)، متا رجیستری از کارآزمایی‌های کنترل شده ( m RCT)؛ ( www.controlled-trials.com ) (آخرین جست‌وجو در 5 جون 2014)، ClinicalTrials.gov؛ ( www.clinicaltrials.gov) ، و پلتفرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت (ICTRP) ( www.who.int/ictrp/search/en ) جست‌وجو کردیم. از هیچ محدودیت زمانی یا زبانی در جست‌وجوهای الکترونیکی برای یافتن کارآزمایی‌ها استفاده نکردیم. آخرین بار بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی را در 31 مارچ 2016 جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) و کارآزمایی‌های شبه-تصادفی‌سازی شده مربوط به مقایسه استاتین‌ها با دیگر درمان‌ها، عدم درمان، یا دارونما، در افرادی که مبتلا به مراحل اولیه AMD تشخیص داده شدند.
از روش‌های استاندارد روش‌شناسی (methodology) مورد نظر کاکرین استفاده کردیم. دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم نتایج جست‌وجو را از نظر معیارهای ورود به مطالعه بررسی کرده، داده‌ها را خلاصه کرده، و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کردند. به دلیل وجود ناهمگونی (heterogeneity) در مداخلات و پیامدها میان مطالعات وارد شده، متاآنالیز (meta-analysis) را انجام ندادیم.
دو RCT با مجموع 144 شرکت‌کننده، دارای معیارهای ورود به مطالعه بودند. هر دو کارآزمایی، سیمواستاتین (simvastatin) را با دارونما در افراد مسن (بالاتر از 50 یا 60 سال) با خطر بالای ابتلا به AMD (وجود دروسن (drusen) در معاینه) مقایسه کردند. به‌طور کلی، سطح کیفیت شواهد پائین بود، زیرا سطح کیفیت تمام پیامدها را به خاطر محدودیت‌ها در طراحی کارآزمایی‌ها و ارائه گزارش ناکافی از پیامدها، کاهش دادیم. کارآزمایی بزرگ‌تر، با 114 شرکت‌کننده، در استرالیا انجام شده و از دوز بالاتر سیمواستاتین (40 میلی‌گرم روزانه) به مدت سه سال استفاده کرد. شرکت‌کنندگان و کارکنان مطالعه در این کارآزمایی به میزان کافی ماسکه (masked) شدند، اگرچه داده‌های 30% از شرکت‌کنندگان ظرف سه سال پیگیری از دست رفته بودند. کارآزمایی کوچک‌تر، با 30 شرکت‌کننده، در ایتالیا انجام گرفته و از دوز پائین‌تر سیمواستاتین (20 میلی‌گرم) به مدت سه ماه استفاده کرد. این کارآزمایی، جزئیات کافی را برای ارزیابی خطر سوگیری گزارش نکرد.
هیچ یک از کارآزمایی‌ها، تغییر را در حدت بینایی گزارش نکردند. شواهدی با کیفیت پائین از کارآزمایی کوچک‌تر، با 30 شرکت‌کننده، تفاوت آماری معنی‌داری را میان گروه‌های سیمواستاتین و دارونما در مقادیر حدت بینایی ظرف سه ماه از درمان (اعشار حدت بینایی در گروه سیمواستاتین: 0.21 ± 0.56 و در گروه دارونما: 0.19 ± 0.40) یا 45 روز پس از تکمیل درمان (اعشار حدت بینایی در گروه سیمواستاتین: 0.20 ± 0.50 و در گروه دارونما 0.19 ± 0.48 بود) نشان نداد. عدم وجود تفاوت در حدت بینایی، به وسیله وضعیت عدسی یا شبکیه قابل توضیح نبود، زیرا حین و پس از دوره درمان برای هر دو گروه، بدون تغییر باقی ماندند.
آنالیزهای مقدماتی از 42 شرکت‌کننده‌ای که پیگیری 12 ماه را در کارآزمایی بزرگ‌تر کامل کردند، تفاوت آماری معنی‌داری را بین گروه‌های سیمواستاتین و دارونما از نظر حدت بینایی، نمره دروسن یا عملکرد بصری نشان نداد (تخمین اثر و فاصله‌های اطمینان در دسترس نبودند). داده‌های کامل برای این پیامدها در طول پیگیری سه‌سال، گزارش نشدند. پس از سه سال، شواهدی با کیفیت پائین نشان دهنده تاثیر نامعلوم سیمواستاتین بر کاهش پیشرفت AMD در قیاس با دارونما بود که البته نامطمئن است (نسبت شانس (OR): 0.51؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.23 تا 1.09).
یک کارآزمایی، پیامدهای عوارض جانبی را گزارش نکرد. کارآزمایی دوم هیچ تفاوتی را میان گروه‌ها از لحاظ عوارض جانبی مانند مرگ‌ومیر، دردهای عضلانی، و هپاتیت حاد گزارش نکرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.