پیام‌های کلیدی
پروبیوتیک‌ها ممکن است در پیشگیری از حداقل یک بار وقوع عفونت حاد دستگاه تنفسی فوقانی (upper respiratory tract infections; URTI) مفید باشند و احتمالا در پیشگیری از وقوع حداقل سه مورد از URTIها نیز مفید هستند. انجام مطالعات بیشتری در جمعیت افراد مسن مورد نیاز است. انجام مطالعات بزرگ‌تر، و با طراحی خوب الزامی است تا تخمین‌های بهتری از مزایا و مضرات استفاده از پروبیوتیک‌ها ارائه شود.
عفونت‌های حاد دستگاه تنفسی فوقانی چه هستند؟
URTIهای حاد شامل سرماخوردگی، آنفلوآنزا، و عفونت‌های گلو، بینی یا سینوس‌ها هستند. نشانه‌های آنها دربرگیرنده تب، سرفه، درد و سردرد است. بیشتر URTIهای حاد توسط ویروس‌ها ایجاد شده و معمولا طی سه تا هفت روز بهبود می‌یابند.
پروبیوتیک‌ها چه هستند؟
توصیف شایع از پروبیوتیک‌ها، میکروارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که در صورت مصرف به مقدار کافی، تاثیر مفیدی برای بدن دارند. باکتری‌های اسید لاکتیک و بیفیدوباکتری‌ها شایع‌ترین انواع آنها هستند و معمولا در غذاهای تخمیر شده، مانند ماست و ماست سویا، یا به عنوان مکمل‌های غذایی، مصرف می‌شوند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
می‌خواستیم بفهمیم که پروبیوتیک‌ها از بروز URTIهای حاد در افراد تمام سنین با سیستم ایمنی سالم پیشگیری می‌کنند یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
مطالعاتی را جست‌وجو کردیم که به بررسی تاثیر پروبیوتیک‌ها برای URTIها پرداختند. نتایج این مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اطمینان خود را نسبت به شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه، رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 24 مطالعه را یافتیم. داده‌های 6950 نفر را شامل کودکان (از 1 ماه تا 11 سال)، بزرگسالان (میانگین سنی 37.3 سال) و افراد مسن (میانگین سنی 84.6 سال) را از ایتالیا، ژاپن، ایالات متحده، کرواسی، انگلستان، فنلاند، سوئد، شیلی، چین، دانمارک، آلمان، تایلند و ترکیه آنالیز کردیم. مشخص نیست که دو کارآزمایی در کدام کشورها انجام شدند. بیشتر مطالعات در سطح جامعه، مراکز مراقبتی، مدارس، و بیمارستان‌ها به مدت سه ماه در طول زمستان/بهار انجام شدند. احتمال بیشتری وجود داشت که پروبیوتیک‌ها همراه با غذای حاوی شیر به کودکان داده شود؛ به صورت پودر برای بزرگسالان؛ و همراه با غذای حاوی شیر یا به صورت کپسول به افراد مسن ارائه شود. در اکثر مطالعات از یک یا دو گونه (برای مثال لاکتوباسیلوس پلانتاروم (Lactobacillus plantarum) HEAL9؛ لاکتوباسیلوس پاراکازی (Lactobacillus paracasei) (8700:2 یا N1115)) و 109یا 1011 واحد تشکیل دهنده کلونی (colony-forming units; CFU) پروبیوتیک‌ها/روز استفاده شد.
نتایج اصلی
پروبیوتیک‌ها ممکن است تعداد افرادی را با تشخیص حداقل یک URTI تا 24% کاهش دهند؛ احتمالا تعداد افراد مبتلا به حداقل سه URTI را تا 41% کاهش می‌دهند؛ ممکن است نرخ بروز URTIهای حاد (تعداد موارد جدید طی یک دوره زمانی مشخص) را تا حدود 18% کاهش دهند؛ ممکن است میانگین مدت یک اپیزود از URTIهای حاد را تا 1.22 روز کاهش دهند؛ احتمالا تعداد افرادی را که از آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان URTIها استفاده می‌کنند، تا 42% کاهش می‌دهند؛ و ممکن است تعداد افراد دچار عوارض جانبی (هر نوع آسیبی) را افزایش ندهند. شواهد حاکی از کاهش تعداد افراد غایب از مهدکودک، مدرسه، یا محل کار با پروبیوتیک‌ها به دلیل ابتلا به URTIهای حاد بسیار نامطمئن است.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
ما نسبتا مطمئن هستیم که پروبیوتیک‌ها تعداد افراد مبتلا به حداقل سه URTI و تعداد افرادی را که از آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان URTIها استفاده می‌کنند، کاهش می‌دهند، اطمینان کمی به شواهدی داریم که نشان می‌دهد پروبیوتیک‌ها تعداد افراد مبتلا به حداقل یک URTI، نرخ بروز URTIهای حاد، میانگین طول دوره یک اپیزود از URTIهای حاد را کاهش داده، و تعداد افرادی را افزایش می‌دهند که دچار عوارض جانبی (هر گونه آسیب) می‌شوند. شواهد حاکی از کاهش تعداد افراد غایب از مهدکودک، مدرسه، یا محل کار با پروبیوتیک‌ها به دلیل ابتلا به URTIهای حاد بسیار نامطمئن است. دلایل اصلی محدودیت‌های شواهد این بود که افراد در مطالعات احتمالا می‌دانستند کدام درمان را دریافت می‌کنند، و همه مطالعات داده‌هایی را درباره همه مواردی که به آنها علاقه‌مند بودیم، ارائه ندادند.
شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا 10 می 2022 به‌روز است.
به‌طور کلی، دریافتیم که پروبیوتیک‌ها در پیشگیری از ابتلا به URTIهای حاد بهتر از دارونما یا عدم-درمان هستند.
پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که ممکن است در مقادیر کافی تاثیر فیزیولوژیکی مفیدی داشته باشند. برخی از کارآزمایی‌ها نشان می‌دهند که گونه‌های پروبیوتیک می‌توانند از ابتلا به عفونت‌های تنفسی پیشگیری کنند. حتی با اینکه مرور قبلی منتشر شده ما مزایای پروبیوتیک‌ها را برای عفونت‌های حاد دستگاه تنفسی فوقانی (upper respiratory tract infections; URTIs) نشان داد، چندین مطالعه جدید در این زمینه منتشر شده‌اند. این یک نسخه به‌روز شده از مروری است که نخستین‌بار در سال 2011 منتشر و در سال 2015 به‌روز شد.
ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری (safety) تجویز پروبیوتیک‌ها (هر گونه یا دوز مشخص شده)، در مقایسه با دارونما (placebo) یا عدم-درمان، در پیشگیری از ابتلا به URTIهای حاد در افراد تمام سنین، و در معرض خطر ابتلا به URTIهای حاد.
CENTRAL (2022، شماره 6)؛ MEDLINE (1950 تا هفته 2 ماه می 2022)؛ Embase (1974 تا 10 می 2022)؛ Web of Science (1900 تا 10 می 2022)، بانک اطلاعاتی متون علمی زیست-پزشکی چین، شامل بانک اطلاعاتی پزشکی بیولوژیکی چین (1978 تا 10 می 2022)؛ Chinese Medicine Popular Science Literature Database (2000 تا 10 می 2022)؛ و Master's Degree Dissertation of Beijing Union Medical College Database (1981 تا 10 می 2022) را جست‌وجو کردیم. برای شناسایی کارآزمایی‌های کامل شده و در حال انجام، پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت (WHO) و ClinicalTrials.gov را نیز تا 10 می 2022 جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) مجزا و RCTهای خوشه‌ای را وارد کردیم که پروبیوتیک‌ها را با دارونما یا عدم-درمان برای پیشگیری از ابتلا به URTIها مقایسه کردند. شرکت‌کنندگان شامل کودکان، بزرگسالان، یا افراد مسن در جامعه، مراکز مراقبتی، مدارس، یا بیمارستان‌ها بودند. پیامدهای اصلی، تعداد شرکت‌کنندگانی بودند که مبتلا به URTIها تشخیص داده شدند (حداقل یک رویداد و حداقل سه رویداد)، نرخ بروز URTIهای حاد (تعداد موارد/فرد در سال)، و میانگین طول دوره یک اپیزود از بروز URTIها. پیامدهای ثانویه شامل تعداد شرکت‌کنندگانی بودند که به دلیل ابتلا به URTIهای حاد از مهدکودک، مدرسه، یا محل کار غایب بودند؛ تعداد شرکت‌کنندگانی که از آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده برای URTIهای حاد استفاده کردند؛ و تعداد شرکت‌کنندگانی که دچار حداقل یک عارضه جانبی ناشی از پروبیوتیک‌ها شدند. مطالعاتی را از مرور حذف کردیم که عفونت‌های تنفسی حاد را در ناحیه «فوقانی» مشخص نکردند؛ مطالعاتی که بیش از 50% از شرکت‌کنندگان طی 12 ماه گذشته علیه آنفلوآنزا یا دیگر URTIهای حاد واکسینه شدند؛ و مطالعاتی با نسبت‌های بسیار متفاوت از شرکت‌کنندگان واکسینه‌شده بین بازوی پروبیوتیک‌ها و دارونما یا بازوی عدم-درمان.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم واجد شرایط بودن کارآزمایی‌ها را ارزیابی کردند، و داده‌ها را با استفاده از پروسیجرهای روش‌شناسی استاندارد کاکرین استخراج کردند. داده‌های قصد درمان (intention-to-treat) و هر پروتکل را آنالیز کرده و از مدل اثرات-تصادفی استفاده کردیم. نتایج را به صورت خطرات نسبی (RRs) برای پیامدهای دو-حالتی و به صورت تفاوت‌های میانگین (MDs) برای پیامدهای پیوسته، هر دو با 95% فواصل اطمینان (CIs) بیان کردیم. قطعیت شواهد را با استفاده از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردیم.
تعداد 23 RCT مجزا و یک RCT خوشه‌ای را وارد کردیم. از آنجا که یکی از RCTهای مجزا پیامدها را به روشی قابل استفاده گزارش نکرد، فقط توانستیم داده‌های 23 کارآزمایی را متاآنالیز کنیم که در مجموع شامل 6950 شرکت‌کننده کودک (در سنین یک ماه تا 11 سال)، بزرگسال (میانگین سنی 37.3 سال) و افراد مسن (میانگین سنی 84.6 سال) بودند. یک کارآزمایی گزارشی را از واکسینه شدن 22.5% از شرکت‌کنندگان با واکسن آنفلوآنزا طی 12 ماه گذشته و 25.4% از شرکت‌کنندگان در طول مداخله گزارش کرد. احتمال بیشتری وجود داشت که پروبیوتیک‌ها همراه با غذای حاوی شیر به کودکان داده شود؛ به صورت پودر برای بزرگسالان تجویز شود؛ و همراه با غذای حاوی شیر یا به صورت کپسول به افراد مسن ارائه شود. اکثر مطالعات از یک یا دو گونه (مانند لاکتوباسیلوس پلانتاروم (Lactobacillus plantarum) HEAL9؛ لاکتوباسیلوس پاراکازی (Lactobacillus paracasei) (8700:2 یا N1115)) و 109یا 1011 واحد تشکیل‌دهنده کلونی (colony-forming units; CFU) پروبیوتیک‌ها/روز برای بیش از سه ماه استفاده کردند.
ما دریافتیم که پروبیوتیک‌ها ممکن است تعداد شرکت‌کنندگان مبتلا به URTI (حداقل یک رویداد) را کاهش دهند (RR: 0.76؛ 95% CI؛ 0.67 تا 0.87؛ P < 0.001؛ 16 مطالعه، 4798 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین)؛ احتمالا تعداد شرکت‌کنندگان مبتلا به URTI (حداقل سه رویداد) را کاهش می‌دهند (RR: 0.59؛ 95% CI؛ 0.38 تا 0.91؛ P = 0.02؛ 4 مطالعه، 763 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط)؛ ممکن است نرخ بروز URTI (تعداد موارد/فرد در سال) را کم کنند (نسبت میزان (rate ratio): 0.82؛ 95% CI؛ 0.73 تا 0.92؛ P = 0.001؛ 12 مطالعه، 4364 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین)؛ ممکن است میانگین مدت یک اپیزود را از URTIهای حاد کاهش دهند (MD؛ 1.22- روز؛ 95% CI؛ 2.12- تا 0.33-؛ P = 0.007؛ 6 مطالعه، 2406 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین)؛ احتمالا تعداد شرکت‌کنندگانی را که از آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده برای URTIهای حاد استفاده کردند، کاهش می‌دهند (RR: 0.58؛ 95% CI؛ 0.42 تا 0.81؛ P = 0.001؛ 6 مطالعه، 1548 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط)؛ و ممکن است تعداد شرکت‌کنندگان دچار حداقل یک عارضه جانبی را افزایش ندهند (RR: 1.02؛ 95% CI؛ 0.90 تا 1.15؛ P = 0.79؛ 8 مطالعه، 2456 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). شواهد حاکی از کاهش تعداد افراد غایب از مهدکودک، مدرسه یا محل کار به دلیل ابتلا به URTIهای حاد با پروبیوتیک‌ها بسیار نامطمئن است (RR: 0.14؛ 95% CI؛ 0.03 تا 0.59؛ 1 مطالعه، 80 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین). عوارض جانبی ناشی از پروبیوتیک‌ها خفیف بوده و شایع‌ترین نشانه‌های گوارشی شامل استفراغ، نفخ، اسهال و درد روده بودند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.