محققان کاکرین با انجام یک مرور به بررسی تاثیرات مکمل‌های ریز-مغذی بر افراد مبتلا به HIV پرداختند. این یک به‌روزرسانی از مرور کاکرین است که پیش از این در سال 2010 منتشر شد. پس از جست‌وجو برای یافتن کارآزمایی‌های مرتبط تا 18 نوامبر 2016، نویسندگان مرور 33 کارآزمایی را وارد کردند. سیزده مورد از این کارآزمایی‌ها افرادی را انتخاب کردند که درمان HIV را دریافت نکرده و در تایلند، پرو، و هشت کشور آفریقایی انجام شدند. نوزده کارآزمایی، افرادی را انتخاب کردند که درمان HIV دریافت کرده و در آمریکای شمالی، اروپا، برزیل، سنگاپور، تایلند، بوتسوانا و اوگاندا انجام گرفتند. یک کارآزمایی در چین مشخص نکرد که افراد مبتلا بهHIV در حال درمان بودند یا خیر. برخی از کارآزمایی‌ها، اثرات مصرف مکمل‌ها را به همراه ریز-مغذی‌های چند-گانه مورد بررسی قرار دادند، در حالی که سایر کارآزمایی‌ها، مکمل‌ها را به همراه ویتامین‌ها یا مواد معدنی تکی بررسی کردند.
مکمل‌های ریز-مغذی چه هستند و چگونه به افراد مبتلا به HIV کمک می‌کنند؟
مکمل‌های ریز-مغذی حاوی ویتامین‌ها یا مواد معدنی، یا هر دو، هستند که مصرف آنها برای سلامت خوب فرد ضرورت دارند. بسیاری از این ویتامین‌ها نقش مهمی را در حفظ سیستم ایمنی بدن انسان، که به مبارزه با عفونت‌ها می‌پردازند، بازی می‌کنند.
ابتلا به HIV باعث تخریب گسترده سیستم ایمنی بدن می‌شود، که افراد را مستعد ابتلا به عفونت‌های مکرر می‌کند. بسیاری از افراد مبتلا به HIV، به ویژه در کشورهای کم-درآمد، دچار سوء‌تغذیه نیز بوده و بسیاری از رژیم‌های غذایی از نظر این ریز-مغذی ضروری دچار کمبود هستند. بنابراین، مصرف مکمل‌ها با تقویت سیستم ایمنی بدن یا با کمک به بهبودی در برابر عفونت، می‌توانند به افراد مبتلا به HIV کمک کند تا برای مدت طولانی‌تری سالم باقی بمانند.
این تحقیق چه می‌گوید؟
ریز-مغذی‌های چند-گانه
تجویز روزانه مکمل حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی چند-گانه ممکن است تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر کاهش مرگ‌ومیر در افراد مبتلا به HIV، و اینکه داروهای آنتی‌رتروویروسی را مصرف کنند یا خیر، داشته باشد (شواهد با قطعیت پائین). مصرف روزانه مکمل‌ها می‌تواند تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر پیشرفت بیماری HIV، با توجه به تعداد سلول‌های CD4 (شواهد با قطعیت پائین) یا بار ویروسی HIV (شواهد با قطعیت پائین یا متوسط) داشته باشد.
ریز-مغذی‌های تکی یا دو-تایی
ما نمی‌دانیم که مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین‌ها یا مواد معدنی تکی، مرگ‌ومیر (شواهد با قطعیت بسیار پائین) یا پیشرفت آرام بیماری (شواهد با قطعیت پائین/بسیار پائین) را در افراد مبتلا به HIV کاهش می‌دهند یا خیر. مکمل‌ها همراه با ویتامین A ،D، روی یا سلنیوم ممکن است سطح هر ویتامین را در خون فرد بهبود ببخشند، به خصوص در افرادی که قبل از دریافت مکمل‌ها، سطح پائینی را از این ویتامین‌ها داشتند (شواهد با قطعیت پائین/متوسط).
این یافته‌ها به این معنا نیست که دریافت رژیم غذایی کافی برای افراد مبتلا به HIV مهم نیست. همچنین دلیلی برای نفی این موضوع نمی‌شود که مکمل‌های غذایی حاوی ریز-مغذی برای افرادی که کمبود آن را به صورت بالینی نشان داده‌اند، یا افرادی که بعید به نظر می‌رسد مقادیر توصیه شده روزانه ویتامین‌ها و مواد معدنی را دریافت کنند، فایده‌ای ندارند.
تجزیه‌وتحلیل‌های کارآزمایی‌های موجود، مزایای مهم بالینی هم‌سو و سازگاری را با مکمل‌های ریز-مغذی چند-گانه معمول را در افراد مبتلا بهHIV اثبات نکرد. کارآزمایی‌های بزرگتر ممکن است اثرات کوچک اما مهمی را اثبات کنند.
این یافته‌ها نباید به‌عنوان دلیلی برای انکار نقش مکمل‌های غذایی حاوی ریز-مغذی‌ها برای افراد مبتلا به HIV که در معرض کمبودهای خاص هستند یا در شرایطی که رژیم غذایی فرد از نظر مقدار روزانه توصیه شده ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی نیست، تفسیر شوند.
کمبود ریز-مغذی‌ها میان بزرگسالان مبتلا به بیماری HIV، به ویژه در مناطق کم-درآمد رایج است، که در آن مناطق رژیم غذایی ممکن است همراه با کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری باشد. برخی از ریز-مغذی‌ها نقش مهمی در حفظ سیستم ایمنی دارند، و بنابراین مصرف روتین مکمل می‌تواند مفید باشد. این یک به‌روزرسانی از مرور کاکرین است که پیش از این در سال 2010 منتشر شد.
ارزیابی اینکه مکمل‌های غذایی در کاهش مرگ‌ومیر و موربیدیتی مرتبط با HIV در بزرگسالان مبتلا به HIV-مثبت (به غیر از زنان باردار)، اثربخش و ایمن هستند یا خیر.
از آن‌جا که مرور قبلی، تمام کارآزمایی‌های شناسایی شده را از جست‌وجوهای قبل از سال 2010 وارد کرد، از ژانویه 2010 تا 18 نوامبر 2016، به دنبال کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) با محوریت مکمل‌های ریز-مغذی در متون علمی بودیم. پایگاه اطلاعاتی CENTRAL (کتابخانه کاکرین)؛ Embase، و PubMed را جست‌وجو کردیم. همچنین پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت (WHO) و پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های ClinicalTrials.gov را بررسی کردیم. فهرست منابع تمام کارآزمایی‌های جدید وارد شده را نیز ارزیابی کردیم.
RCTهایی را وارد کردیم که مکمل‌های حاوی یک، دو، یا چند ریز-مغذی را با دارونما (placebo)، عدم درمان، یا مکمل‌های دیگر مقایسه کردند. مطالعاتی را کنار گذاشتیم که عمدتا برای بررسی نقش ریز-مغذی‌ها در درمان شرکت‌کنندگان HIV-مثبت مبتلا به موربیدیتی متابولیکی مربوط با درمان آنتی‌رتروویروسی بسیار فعال (Highly Active Antiretroviral Therapy; HAART) طراحی شدند. پیامدهای اولیه شامل مورتالیتی به هر علتی، موربیدیتی، و پیشرفت بیماری بود.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم کارآزمایی‌ها را برای ورود انتخاب کرده، و کیفیت کارآزمایی را از نظر خطر سوگیری (bias) بررسی کردند. در صورت امکان، نتایج را به صورت خطر نسبی (RR) برای متغیرهای دو-حالتی، نسبت خطر (HR) برای داده‌های زمان-تا-رویداد (time-to-event)، و تفاوت میانگین (MD) برای متغیرهای پیوسته، هر کدام با 95% فاصله اطمینان (CIs)، ارائه کردیم. از آن‌جایی که اغلب قادر به ترکیب داده‌های پیامد نبودیم، آنها را برای هر مقایسه جدول‌بندی کردیم. قطعیت شواهد را با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردیم.
ما 33 کارآزمایی را با 10,325 شرکت‌کننده انتخاب کردیم، که از این میان 17 کارآزمایی جدید بودند. ده کارآزمایی، مکمل‌های ریز-مغذی‌های چند-گانه روزانه را با دارونما (placebo) در دوزهایی تا 20 برابر مصرف رژیم مرجع غذایی مقایسه کرده، و یک کارآزمایی دوز استاندارد روزانه را با دوز بالای روزانه مولتی‌ویتامین‌ها مقایسه کرد. در نوزده کارآزمایی، مکمل‌های ریز-مغذی‌های تکی یا دو-تایی (مانند ویتامین‌های A و D، روی، و سلنیوم) با دارونما مقایسه شدند، و سه کارآزمایی به مقایسه دوزهای مختلف یا ترکیبی از ریز-مغذی‌ها پرداختند.
ریز-مغذی‌های چند-گانه
تجزیه‌وتحلیل‌ها را درباره بزرگسالان دریافت کننده درمان آنتی‌رتروویروسی ساده (ART-naive) (3 کارآزمایی، 1448 شرکت‌کننده)، بزرگسالان دریافت کننده درمان آنتی‌رتروویروسی (antiretroviral therapy; ART) (1 کارآزمایی، 400 شرکت‌کننده)، و بزرگسالان مبتلا به سل فعال همزمان و دریافت کننده ART-naive (3 کارآزمایی، 1429 شرکت‌کننده) انجام دادیم. مصرف ریز-مغذی چند-گانه روتین ممکن است تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر مورتالیتی در بزرگسالان مبتلا به HIV داشته باشد (RR: 0.91؛ 95% CI؛ 0.72 تا 1.15؛ 7 کارآزمایی، 2897 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین).
تجویز مکمل‌های روتین تا دو سال ممکن است تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر متوسط میانگین تعداد سلول‌های +CD4 (MD؛ 26.40 سلول/میلی‌متر مکعب؛ 95% CI؛ 22.91- تا 75.70؛ 6 کارآزمایی؛ 1581 شرکت‌کننده؛شواهد با قطعیت پائین)، یا متوسط میانگین بار ویروسی (MD؛ 1.0- log10 کپی از ویروس؛ 95% CI؛ 0.26- تا 0.06؛ 4 کارآزمایی؛ 840 شرکت‌کننده؛شواهد با قطعیت متوسط) داشته باشد. یک کارآزمایی اضافی در بوتسوانا (Botswana) با حضور بزرگسالان دریافت کننده ART-naïve، افزایش را در زمان لازم تا رسیدن به تعداد سلول‌های +CD4 کمتر از 250 سلول/میلی‌لیتر مکعب پس از دو سال درمان با دوزهای بالای مکمل‌ها گزارش کرد (HR: 0.48؛ 95% CI؛ 0.26 تا 0.88؛ 1 کارآزمایی، 439 شرکت‌کننده). با این حال، نویسندگان کارآزمایی، این تاثیر را فقط در یک بازوی کارآزمایی گزارش کردند که با چندین ریز-مغذی به همراه سلنیوم درمان شدند (نه فقط مکمل تنها)، و با یافته‌های کارآزمایی‌های دیگر که از ترکیبات مشابه ریز-مغذی‌ها و سلنیوم استفاده کردند، متناقض بود.
در یک کارآزمایی دیگر که دوز بالای مکمل‌های ریز-مغذی چند-گانه با دوزهای استاندارد در افراد دریافت کننده ART مقایسه شد، بروز نوروپاتی محیطی با دوز بالای مکمل‌ها نسبت به دوز استاندارد پائین‌تر بود (خطر نسبی بروز (incidence rate ratio; IRR): 0.81؛ 95% CI؛ 7.0 تا 0.94؛ 1 کارآزمایی؛ 3418 شرکت‌کننده)، اما این کارآزمایی به دلیل افزایش عوارض جانبی (افزایش سطح آلانین ترانس‌آمیناز (alanine transaminase; ALT)) در گروه دوز بالا متوقف شد.
ریز-مغذی‌های تکی یا دو-تایی
هیچ یک از کارآزمایی‌های مربوط به مکمل‌های ریز-مغذی تکی یا دو-تایی برای ارزیابی تأثیرات مکمل‌ها بر پیامدهای مرگ‌ومیر و موربیدیتی به اندازه کافی قوی نبودند. هیچ تغییر بالینی معنی‌داری در شمارش سلول‌های CD4 (داده‌ها تجمیع نشدند؛ 14 کارآزمایی؛ 2370 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین یا پائین) یا بار ویروسی (داده‌ها تجمیع نشدند؛ هفت مطالعه؛ 1334 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین یا پائین)، گزارش نشد. مصرف مکمل احتمالا غلظت ویتامین D و روی را در خون افزایش می‌دهد (داده‌ها ترکیب نشدند، ویتامین D: 4 کارآزمایی؛ 299 شرکت‌کننده؛ روی: 4 کارآزمایی؛ 484 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) و همچنین ممکن است غلظت ویتامین A را در خون بالا ببرد (داده‌ها تجمیع نشدند؛ 3 کارآزمایی؛ 495 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین)، به ویژه در کسانی که کمبود دارند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.