Najważniejsze informacje
Szczepienia u zdrowych osób starszych mogą zapobiegać półpaścowi.

Co to jest półpasiec?
Półpasiec to reaktywacja wirusa ospy wietrznej i półpaśca. Wirus ospy wietrznej i półpaśca wywołuje ospę wietrzną i może pozostawać w stanie uśpienia przez wiele lat w komórkach nerwowych. Może się uaktywnić po jakimś czasie, co objawia się pęcherzykami powstającymi na skórze wzdłuż przebiegu nerwu. Choroba ta nazywana jest półpaścem (herpes zoster) i dotyczy głównie osób o obniżonej odporności, np. osób starszych. Zanim pojawią się pęcherzyki na skórze, objawy mogą obejmować swędzenie, drętwienie, mrowienie lub miejscowy ból. Półpasiec powoduje zapalenie nerwów i silny ból, co może wpływać na jakość życia. Częstość występowania półpaśca wynosi od 2,08 do 6,20 przypadków na 1000 osobolat (liczba nowych przypadków występujących w danej populacji ryzyka w określonym czasie). Liczba ta zwiększa się, częściowo z powodu wydłużającej się długości życia.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?
Chcieliśmy dowiedzieć się, czy starsze osoby o dobrym stanie zdrowia, które otrzymały szczepionkę przeciwko wirusowi półpaśca, są mniej narażone na rozwój choroby w porównaniu ze zdrowymi starszymi osobami, które otrzymały „fałszywą szczepionkę” (tj. placebo, czyli zastrzyk, który nie wywołuje żadnego efektu związanego z półpaścem). Chcieliśmy również dowiedzieć się, czy szczepionka w porównaniu z fałszywą szczepionką wywołała jakieś działania niepożądane.

Co zrobiliśmy?
Szukaliśmy badań, w których badano i porównywano zdrowe starsze osoby dorosłe (średni wiek uczestników 60 lat i więcej), które otrzymały szczepionkę chroniącą przed półpaścem, ze zdrowymi starszymi osobami dorosłymi, które otrzymały fałszywą szczepionkę (placebo).

Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki oraz oceniliśmy nasze zaufanie do danych naukowych biorąc pod uwagę wielkość badania, sposób prezentacji danych oraz ryzyko błędu systematycznego (prawdopodobieństwo, że metodologia badania lub sposób przeprowadzenia go doprowadzą do błędnych wyników).

Czego się dowiedzieliśmy?
Jest to aktualizacja wcześniejszego przeglądu systematycznego; znaleźliśmy 2 nowe badania, dzięki czemu łączna liczba uwzględnionych badań zwiększyła się do 26 (90 259 uczestników). W badaniach tych przetestowano 2 rodzaje szczepionek, które zostały już zatwierdzone do użytku. W 16 badaniach oceniano szczepionkę zawierającą żywe atenuowane wirusy (LZV), objęły one 55 975 uczestników (pojedyncza dawka); w 10 badaniach testowano rekombinowaną szczepionkę przeciw półpaścowi (RZV) (34 284 uczestników; 2 dawki w odstępie 2 miesięcy).

Wszystkie badania dotyczyły osób leczonych ambulatoryjnie. Większość uczestników badania była rasy kaukaskiej (rasa biała).

Głównie wyniki

Skuteczność szczepionki

LZV (pojedyncza dawka)
Uczestników, którzy otrzymali LZV charakteryzował mniejszy wskaźnik zachorowań na półpasiec w porównaniu z tymi, którzy otrzymali fałszywą szczepionkę. LZV jest prawdopodobnie skuteczna, ponieważ pewność danych naukowych była umiarkowana. Konieczne byłoby zaszczepienie 50 zdrowych osób starszych z użyciem LVZ, aby zapobiec jednemu epizodowi półpaśca.

RZV (dwie dawki)
Szczepienie RZV również jest prawdopodobnie skuteczne (dane naukowe o umiarkowanej pewności) i może być bardziej skuteczne w porównaniu z LZV; wyniki pokazują, że konieczne byłoby zaszczepienie 33 zdrowych osób starszych, aby zapobiec jednemu epizodowi półpaśca.

Bezpieczeństwo
Obie szczepionki są prawdopodobnie bezpieczne (dane naukowe o umiarkowanej pewności) pod względem możliwości wystąpienia niepożądanych skutków.

W badaniach, w których oceniano RZV, co wymagało podania drugiej dawki po 2 miesiącach od pierwszej, wskaźnik rezygnacji (liczba osób, które nie otrzymały drugiej dawki) był większy w grupie, która otrzymała prawdziwą szczepionkę, niż w grupie, która otrzymała szczepionkę fałszywą. Można to określić ilościowo w taki sposób, że na każde 100 zdrowych starszych osób zaszczepionych dwiema dawkami prawdziwej szczepionki, jedna starsza osoba, która otrzymała pierwszą dawkę tej szczepionki, nie otrzymała drugiej dawki. Do rezygnacji mogła przyczynić się reaktogenność (skutki uboczne) pierwszej dawki szczepionki.

Wnioski
LZV (pojedyncza dawka) i RZV (dwie dawki) są prawdopodobnie skuteczne w zapobieganiu półpaścowi w okresie co najmniej 3 lat. W przypadku obu szczepionek pewność co do danych naukowych była umiarkowana pod względem skuteczności i bezpieczeństwa stosowania w okresie co najmniej 3 lat.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?
W oparciu o badania z dużą liczbą zdrowych osób starszych w wieku ≥60 lat, dysponujemy danymi naukowymi o umiarkowanej pewności dla wszystkich punktów końcowych dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa szczepionek.

Jak aktualne są te dane naukowe?
Dane naukowe są aktualne do dnia 21 października 2022 r.