Trichotillomania (TTM) to powszechne zaburzenie, które znacząco utrudnia funkcjonowanie dotkniętych nim osób. Polega na częstym i niekontrolowanym wyrywaniu włosów, co może prowadzić do powstawania ubytków. Wiąże się często z dużym stresem lub z innymi zaburzeniami. Może być związane również z innymi schorzeniami psychiatrycznymi (tzw. chorobami współistniejącymi), takimi jak depresja i zaburzenia lękowe. Z badań wynika, że w leczeniu trichotillomanii pomocne mogą okazać się leki.

Kto może być zainteresowany wynikami niniejszego przeglądu?

- Osoby cierpiące na TTM lub inne choroby współistniejące.

- Rodziny i przyjaciele osób z TTM lub innymi chorobami współistniejącymi.

- Specjaliści w zakresie zdrowia psychicznego: lekarze ogólni, psychiatrzy, psychologowie i farmaceuci.

Jakie zagadnienia omówiono w przeglądzie?

- Czy farmakoterapia jest skuteczna w leczeniu TTM u dorosłych, dzieci i młodzieży? Czy jest to metoda, która przynosi oczekiwane efekty?

- Czy leki zmniejszają nasilenie objawów TTM u dorosłych, dzieci i młodzieży?

- Czy leki pomagają w leczeniu objawów depresji u dorosłych, dzieci i młodzieży cierpiących na TTM?

- Czy podawanie leków osobom cierpiącym na TTM wywołuje skutki uboczne?

- Czy leczenie farmakologiczne wpływa na poprawę jakości życia i ułatwia codzienne funkcjonowanie?

Jakie badania uwzględniono w przeglądzie?

- Uwzględniliśmy 9 badań, w których porównywano lek z placebo (substancją kontrolną/nieaktywnym lekiem) w leczeniu TTM u dorosłych.

- Wzięliśmy pod uwagę 1 badanie, w którym porównywano między sobą 2 różne leki przeciwdepresyjne w leczeniu TTM u dorosłych.

- Włączyliśmy 1 badanie, w którym porównywano lek z placebo w leczeniu TTM u dzieci i młodzieży w wieku od 8 do 17 lat.

- Uwzględniliśmy 1 badanie, w którym porównywano lek z placebo w leczeniu TTM u młodzieży i dorosłych w wieku od 12 do 65 lat.

- W 11 badaniach przeprowadzonych z udziałem dorosłych uczestniczyło 298 osób, natomiast w 2 badaniach obejmujących dzieci i młodzież wzięło udział łącznie 43 uczestników.

Jakich danych naukowych dostarcza nam ten przegląd?

Zarówno pojedyncze badania, jak i łączna analiza wyników badań (tzw. metaanaliza) nie dostarczyły wystarczających danych, które pozwalałyby jednoznacznie potwierdzić lub wykluczyć skuteczność określonych leków bądź grup leków w leczeniu TTM u dorosłych, dzieci i młodzieży. U dorosłych stosowanie trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (TLPD), zwłaszcza inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SRI; leki zwiększające stężenie serotoniny w mózgu), może być skuteczniejsze niż stosowanie innych leków z grupy TLPD pod względem zmniejszenia nasilenia objawów TTM. Jednak pewność co do oszacowanego efektu była mała, ponieważ opierała się wyłącznie na wynikach jednego badania, w którym porównywano działanie 2 leków: klomipraminy i dezipraminy. Leki przeciwpsychotyczne mogą wykazywać korzystne działanie terapeutyczne i potencjalnie zmniejszać nasilenie objawów TTM u dorosłych – wniosek ten również opiera się wyłącznie na wynikach jednego badania przeprowadzonego z wykorzystaniem olanzapiny, a wiarygodność tych wyników jest mała. Wydaje się, że modulatory glutaminianu (rodzaj modulatorów aminokwasów) u dorosłych wykazały korzystny efekt terapeutyczny i zmniejszyły nasilenie objawów TTM, przy umiarkowanym stopniu pewności oszacowania tego efektu. Wniosek ten oparto jednak wyłącznie na wynikach jednego badania z zastosowaniem N-acetylocysteiny (NAC), będącej modulatorem glutaminianu. W badaniu przeprowadzonym wśród dzieci i młodzieży (w wieku od 8 do 17 lat) dotyczącym NAC nie stwierdzono, aby modulatory glutaminianu miały korzystny wpływ na leczenie TTM – oceniono to na podstawie odsetka osób odpowiadających na leczenie. Dane wskazują, że NAC może znacząco zmniejszać nasilenie objawów TTM, jednak nie ma co do tego pewności. U dorosłych, dzieci i młodzieży niewiele wskazuje na korzystne działanie lecznicze – zarówno pod względem odsetka osób reagujących na leczenie, jak i zmniejszenia nasilenia objawów TTM – w przypadku przeciwutleniaczy, przekaźników sygnałów komórkowych, antagonistów receptorów opioidowych oraz selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI, grupa leków przeciwdepresyjnych).

Przerwanie udziału w badaniu z powodu działań niepożądanych odnotowano jedynie w grupie dorosłych przyjmujących leki z grupy SSRI i TLPD o działaniu serotoninowym (SRI) oraz w grupie dzieci i młodzieży stosujących modulatory glutaminianu. U dorosłych modulatory glutaminianu wywoływały najłagodniejsze działania niepożądane. Natomiast stosowanie leków przeciwpsychotycznych wiązało się z występowaniem kilku skutków ubocznych – choć pewność co do tych efektów była mała i opierała się na wynikach pojedynczych badań dla każdej z grup leków. W badaniu przeprowadzonym wyłącznie wśród dzieci i młodzieży nie wykazano różnic między grupą otrzymującą modulator glutaminianu i grupą stosującą placebo pod względem liczby osób, które zrezygnowały z udziału w badaniu z powodu działań niepożądanych. Wiarygodność danych naukowych była jednak niska.

Jakie działania należy jeszcze podjąć?

Istnieją pewne dane wskazujące na to, że NAC (modulator glutaminianu) prawdopodobnie wykazuje skuteczność w leczeniu TTM u dorosłych i zmniejsza nasilenie objawów u dzieci i młodzieży. Niektóre dane wskazują, że olanzapina (lek przeciwpsychotyczny) i klomipramina (TLPD o działaniu serotoninowym) mogą wykazywać skuteczność w leczeniu TTM u dorosłych. Dane te opierają się jednak wyłącznie na wynikach pojedynczych badań, a zatem nie można uogólnić, że inne leki z tej grupy będą działać w sposób podobny. Badania są nieliczne, a próby niewystarczające, w związku z czym nie ma możliwości, aby wyciągnąć jednoznaczne wnioski z metaanalizy. Konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych, rzetelnie zaplanowanych badań z odpowiednio licznymi próbami, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży. Przyszłe badania mogłyby również obejmować osoby z chorobami współistniejącymi, ponieważ obecny materiał dowodowy może nie odzwierciedlać grupy klinicznej, w której pacjenci często zmagają się z wieloma schorzeniami czy zaburzeniami psychicznymi.